/IW_2716-Krajowy_Związek_Ochotniczych_Straży_Pożarnych_w_Galicyi_i_Lodomeryi_z_Wielkim_Księstwem_Krakowskiem.djvu

			Biblioteka strażacka Nr. 25, 
Redaktor: Antoni Szczerbowski. 
Krajowy Związek 
OCHOTNICZYCH STRAŻY POŻARNYCH 
W GALICYI i LODOMERY 
Z WIELKIEM KSIĘSTWEM KRAKOWSKIEM 
LWÓW. 
Nakładem Krajowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych. 
Z drukarni i litografii Filiera i Spółki. 
1900. 
Biblioteka strażacka Nr. 25, 
Redaktor: Antoni Szczerbowski. 
Krajowy Związek 
OCHOTNICZYCH STRAŻY POŻARNYCH 
W GALICYI i LODOMERY 
Z WIELKIEM KSIĘSTWEM KRAKOWSKIEM 
LWÓW. 
Nakładem Krajowego Związku Ochotniczych Straży Pożarnych. 
Z drukarni i litografii Filiera i Spółki. 
1900. 
w.w.w.w. 
Dalej, bracia, do ordynku! dalej! 
Ze stu wieżyc brzmi pożarny dzwon! 
Naokoło świat się, widać, pali, 
Jęk i rozpacz płynie z bratnich stron ! 
Ponad ziemią, tam ku wyżom nieba 
Łuną bije potok krwawych łez: 
Walnej dłoni do ratunku trzeba, 
Walni, spieszmy, kłaść nieszczęściu kres... 
A kto chciałby nałożyć nam pęta, 
Ktoby stanął w poprzek naszych dróg, 
Moc toporów naszych popamięta 
Ten zuchwały, ten niegodny wróg... 
Zczezłeś, bracie, gdy w więzach masz ducha, 
Gdy w kajdany skutą rękę masz : 
Wolny strażak tylko wówczas słucha, 
Gdy mu twardą trzeba spełniać straż... 
Niech nas kręgiem śmiertelnym otoczy 
Ten płomieni szalejący wąż: 
Mimo dymu, co nam wyżre oczy, 
Nie ustąpim, wierni sobie wciąż — 
1* 
Wierni hasłu, że kto życie swoje 
Raz już w służbę świętej sprawy dał, 
Poprzez trudy ten pójdzie i znoje, 
Poprzez gruzów i poległych wał. 
Wasi zawsze wam składamy dusze, 
Nasze serca i rąk naszych moc, 
Gdy w pożaru strasznej zawierusze 
W dzień nieszczęścia przemienia się noc. 
Niechaj świat się samolubstwem plami, 
Samolubni myśmy tylko w tem: 
Aby czujną mieć pieczę nad wami, 
Gdy wy błogim spoczywacie snem. 
Po rozłogach, po przestworach leje 
Groźne dźwięki wielki dziejów dzwon, 
Powstające obwieszcza nadzieje, 
Śmierć niewoli i podłości skon. 
Strasznej walki godziny wybiły — 
Do tej walki hej! jak jeden mąż 
Z wami razem, ile starczą siły, 
Walni, wolni, wierni, wasi wciąż ! 
Jan 
Kasprowicz. 
1872 
— 
1875. 
OKRES WSTĘPNY. 
Jak pod niejednym względem społecznym i eko- 
nomicznym, tak i pod względem obrony pożarnej kraj 
nasz jeszcze dotąd pozostaje w tyle. Wszakże, jak na 
wielu innych polach tak i tu cokolwiek zdziałano, jest 
w wysokim stopniu owocem niezwykłej ofiarno- 
ści prywatnej, która zastępować musi proste speł- 
nianie obowiązku ze strony czynników, do tego w pier- 
wszej linii powołanych. 
Mimo chlubnych kilku wysiłków, władze powia- 
towe i gminne wbrew własnemu interesowi i potrzebie 
ludności zadowalają się ofiarnością jednostek, które 
z niezwykłem poświęceniem straże pożarne u nas orga- 
nizują i podtrzymują. To też w zamian za to praca na 
tem polu, gdzieindziej wyłącznie znaczenia lokalnego 
i z poczucia własnego interesu wynikająca, u nas prze- 
ważnie ma znaczenie roboty obywatelskiej i patryoty- 
cznej. Usiłowania na tem polu tem chlubniejszem są 
świadectwem patryotycznej działalności, że obroną po- 
żarną w kraju naszym zajmuje się młodzież i ludność 
przeważnie warstw pracujących, rzemieślniczych, a nie 
rzadko włościańskich, a wszędzie myśl szersza — mi- 
łość kraju jest pobudką kierującą. 
6 
Chociaż Austrya nie przoduje innym Państwom 
pod względem organizacyi obrony pożarnej, to jednak 
już dawno inne kraje Monarchii posiadały liczne pla- 
cówki obrońców pożarnych, gdy w Galicyi najuboższej 
i najwięcej obrony potrzebującej, srogie klęski pożarne 
żadnej tamy w zorganizowanej pomocy nie miały. 
Nielicznych bowiem straży zawodowych (miejskich) 
w wielkich miastach tylko istniejących, wobec po- 
trzeby obrony pożarnej rozległego kraju w rachubę 
brać nie można. Ale promienie idei humanitarnej, na 
chrześcijańskiej miłości bliźniego opartej, idei bezinte- 
resownej , łącznej a czynnej pomocy w nieszczęściu, 
krzewionej na Zachodzie, dotarły i do nas. Poznano 
i tutaj, że jednostka w oporze klęsce pożarnej, sama 
sobie zostawiona, nie wiele zaważy, że tylko zorgani- 
zowana a umiejętna pomoc skuteczną być może tam, 
gdzie wróg napada nagle, gwałtownie, a bezwzględnie 
niszczy wszystko, co znajdzie przed sobą. 
U nas przed powstaniem 
narodowem 
(1863 - 1864) nie istniała żadna ochotnicza straż pożarna. 
Dopiero po upadku powstania w r. J865 . na niwie po- 
gromu, krwią i łzami przesiąkłej, gdy naród polski do- 
szedł do smutnego przeświadczenia, że na obcą pomoc 
zupełnie liczyć nie można, że zbrojne powstania mogą 
być tylko manifestacyą protestu i rozpaczy, ale nie 
mogą mieć widoków wywalczenia niepodległości, wyło- 
niło się w narodzie hasło organicznej pracy narodowej, 
Której niejako pierwszą próbą była myśl organiziicyi 
ochotniczych straży pożarnych, podniesiona przez nieodża- 
łowanego ś p. Adama hr. Potockiego w krako- 
wskiem Towarzystwie Wzajemnych Ubezpieczeń. 
W Krakowie tedy zawiązano pierwsze Towa- 
rzystwo ochotniczej straży pożarnej, którego statut oczeki- 
wał przez dwa lata zatwierdzenia. W roku 1866. nie by- 
łoby jeszcze przyszło do jego zatwierdzenia pomimo kil- 
kakrotnych przeróbek, zastosowywanych do życzeń kra- 
kowskiej Dyrekcyi policyi, gdyby nie szczęśliwe wy- 
korzystanie sposobności uroczystego wjazdu ś. p. Age- 
nora hr. Gołuchowskiego, ówczesneg-o namiestnika Ga- 
licyi, któremu Prezydent miasta Krakowa przedstawił 
ustawiony przed frontem Bramy Floryańskiej korpus 
krakowskiej ochotniczej straży pożarnej pod wodzą 
naczelnika Wincentego Eminowicza i wówczas dopiero 
uprosił Namiestnika o zatwierdzenie kilkakrotnie od- 
rzucanych statutów. 
Dobry przykład podziałał. 
Poczucie obywatelskiej, bezinteresownej służby, 
obudziło się wśród sfery inteligencyi i mieszczaństwa 
miast innych i oto po kilku latach, bo już w roku 1872, 
widzimy dobrze zorganizowane ochotnicze straże pożarne, 
które obecnie do Związku krajowego należą. Te najda- 
wniejsze w kraju naszym posterunki strażackie zało- 
żono : w Gródku koło Lwowa i w Tarnowie, w roku 
1865; w Wadowicach w r. 1867; w Stanisławowie 
we Lwowie w r. 1868; w Bochni w r. 1869; w Bro- 
dach, Przemyślu, Samborze i Żywcu, w r. 1871 ; w Bu- 
dzanowie, Chrzanowie. Gorlicach, Kałuszu, Okocimie, 
Podhajcach, Sokalu, Wieliczce i w Jaworowie w r. 1872. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Gródku koło 
Lwowa byli: Adolf Henze, c. k . notaryusz i Mateusz Mauthner, 
c. k. starosta w Gródku. Korpus dla braku funduszów nie był 
przez 9 lat umundurowany, a zaopatrzony tylko w najpotrze- 
bniejsze przybory jako to: w toporki, konewki, haki, drabiny 
i dżagany Dopiero w roku 1874 nastąpiła reorganizacya, uchwa- 
lono nowe statuty i korpus kompletnie umundurowano i uzbro- 
jono. Adolf Henze był pierwszym naczelnikiem tej straży i go- 
dność tę od samego początku przez 35 lat piastuje, nie szczę- 
dząc także wydatków ze swojej prywatnej szkatuły. 
8 
Ochotniczą straż pożarną w Tarnowie założyli: Antoni 
Uhma, Franciszek Łazarski i Karol Polityński. Pierwszym na- 
czelnikiem obrano Antoniego Uhmę, tegoż zastępcą Franciszka 
•Łazarskiego, prezesem Karola Polityńskiego, a zastępcą prezesa 
Dawida Rosnera. W roku 1870 po ustąpieniu Antoniego Uhmy 
i Karola Polityńskiego wybrano prezesem Leopolda Waltera, 
a naczelnikiem Adolfa Raita. 
W Wadowicach po zaborze Galicyi przez Austryę obo- 
wiązywała instrukcya ogniowa na podstawie c. k . patentu z d. 28. 
lipca 1786, która wówczas we wszystkich gminach kraju naszego 
obowiązywała i jeszcze obecnie w gminach wiejskich obowiązuje. 
Wedle tej instrukcyi miasto Wadowice było podzielone na cztery 
dzielnice poci rozkazem czterech Komisarzy ogniowych (Yiertel-Co- 
missäre) pozostające, a do ich pomocy dodaną była pewria ilości 
mianowanych osób. Wybór tych Komisarzy i ich pomocników usku- 
teczniał Urząd miejski. Na skutek polecenia c. k . Urzędu obwodo- 
wego w Wadowicach za czasów burmistrzostwa Józefa Paczyńskiego 
zaprowadził Urząd miejski w r. 1865 „plan do ugaszenia ognia dla 
cyrkularnego miasta Wadowice", według którego główne i wyłączne 
kierownictwo podczas pożaru spoczywało w rękach Inspektora 
ogniowego, a tenże miał sobie dodanych do pomocy „dystrykto- 
wych" i dziesiętników. Wszyscy ci funkcyonaryusze mieli prze- 
pisane odznaki, a to: inspektor białą kokardkę na czapce, 
dystryktowy kokardkę biało-zieloną na czapce, dziesiętnicy zaś 
białe puklerze blaszane oznaczone numerami części nnasta. Na 
podstawie tej instrukcyi przeznaczonym został przez Urząd miejski 
na stanowisko inspektora ogniowego Józef Stankiewicz, młodszy. 
Ta nowa, na autonomii oparta organizacya, to pierwszy początek 
organizacyi ochotniczej straży pożarnej. W 
r 
osobie inspektora 
ogniowego skupiała się szeroka władza, on miał prawo wyna- 
gradzania osób czynnych przy gaszeniu pożaru i wydawał tym 
osobom zaraz na pogorzelisku blaszane znaki, opatrzone pieczęcią 
gminy i literą B. (Belohnung), a oddający znaki na drugi dzień 
po pożarze otrzymywali odpowiednie wynagrodzenie. Ten sposób 
organizacyi utrzymywał się prawie we wszystkich gminach kraju 
naszego aż do organizacyi pierwszych towarzystw ochotniczych 
straży pożarnych. Na rok 1867 przypada organizacya ochotniczej 
straży pożarnej w Wadowicach, którą miasto zawdzięcza uczci- 
wej i skutecznej pracy Józefa Stankiewicza młodszego. 
Po ogromnej klęsce spowodowanej pożarem prawie całego 
miasta Stanisławowa, w dniu 29. września 1868 r. zawią- 
zał ówczesny zastępca burmistrza dr. Ignacy Kamiński, obok 
komitetu zapomogowego także komitet organizacyjny dla ocho- 
9 
tniczej straży pożarnej. W skład tego komitetu, któremu w krót- 
kim czasie udało się zorganizować liczny korpus, wchodzili dbali 
o dobro miasta ówcześni obywatele: Ksiądz Izaak Tsakowicz, 
ksiądz Jan Krasowski, śp Wojciech Gryziecki, śp. Wincenty 
Majewski, śp. Franciszek Sedelmayer, śp. Adolf Beil, śp. dr. Zy- 
gmunt Mroczkowski, śp. Franciszek Górawski, Ignacy Zdrassil, 
Władysław Muhln, Kasiel Kiesler, bł. p. Mojżesz Seinfeld, bł. 
p. Churse Jonasz i bł. p. Abraham Halpern. Naczelną komendę 
poruczono ówczesnemu inspektorowi policyi, która to policya peł- 
niła także obowiązki straży pożarnej, lecz zaraz przy pierwszym 
pożarze okazało się, że naczelna komenda spoczywa w niewła- 
ściwych rękach, to też burmistrz dr. Ignacy Kamiński zwołał 
walne zgromadzenie, inspektora policyi od obowiązków naczel- 
nika straży pożarnej uwolnił, a walne zgromadzenie wybrało 
naczelnikiem jednomyślnie Władysława Muhlna. 
Ochotnicza straż pożarna we Lwowie założoną została za 
inicyatywą Pawła Prauna przy Towarzystwie gimnastycznem 
„Sokół" i do roku 1875 stanowiła jego część integralną. Preze- 
sami tej straży byli : Dr. Józef Milleret, Karol Gromann, Lu- 
dwik Barącz, dr. Alfred Zgórski i Eobert Klein. Pierwszym na- 
czelnikiem ochotniczej straży pożarnej we Lwowie był Paweł 
Praun, po nim nastąpili: Dr Zygmunt Rieger, Ludwik Barącz. 
Jan Jaskólski, Alfred Bojarski i Bruno Hryniewicz. Zastępcami 
naczelnika byli: Franciszek Beisinger, Marceli Mańkowski, Au- 
gust Hilgartner, Alfred Bojarski, Ferdynand Hendrich, Bruno 
Hryniewicz, Franciszek Kościuk i Marcin Majewski. Godność 
drugich zastępców naczelnika piastowali: Wojciech Friiauff, Jan 
Kłapkowski i Jan Bein. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Bochni zało- 
żone zostało przez śp. Józefa Turka, burmistrza miasta, śp. Gu- 
stawa Nachowskiego, zastępcy burmistrza, śp. Juiiusza Pressena, 
sekretarza Magistratu i Jana Hantschla. pocztmistrza i obywatela 
miasta Bochni. Pierwszym naczelnikiem, instruktorem i organi- 
zatorem był Aleksander Kleczyński, inspektor policyi miejskiej, 
który urząd ten sprawował do roku 1873. 
Józef Platzer i Budolf Rogoziński są założycielami ocho- 
tniczej straży pożarnej w Brodach, której korpus do roku 
1874 nie był umundurowany, a członkowie jego posiadali tylko 
opaski służbowe. 
Ochotniczą straż pożarną w Przemyślu założył ś p. 
Ignacy Frankowski, c. k. notaryusz. 
10 
Założycielami towarzystwa w Samborze byli urzędnicy 
Magistratu : Józef Gendzieński i Karol Negrusz, tudzież urzędnicy 
filii Banku hipotecznego: N. Kossakowski i Franciszek Kriebl. 
W Żywcu założycielami ochotniczej straży pożarnej byli: 
Wojciech Obtułowicz, Karol Pietschka, Franciszek Rybarski, 
Karol Schroster, Alojzy Skutecki i Józef Hofman. 
Po pożarze w Budź ano wie, który w roku 1872 pochło- 
nął 100 domów, podniesiono myśl założenia straży pożarnej. Ini- 
cyatorami byli: śp. Dyonizy Jasiński, ówczesny burmistrz, śp. 
Jan Wandyński, urzędnik sądu, Wojciech Gomułkiewicz i Antoni 
Zamorski. Towarzystwo właściwie dopiero w r. 1888 prawnie za 
statutami istnieć poczęło, bo do roku 1888 było w Budzanowie 
tylko gminne pogotowie pożarne. O rozwój obrony pożarnej w Bu- 
dzanowie dbali i wielkie w tym kierunku usługi oddali: Gustaw 
Hagen, Antoni Zamorski, Jan Szozda, Adam Boratyński i Adam 
Mysłakowski. 
Ochotniczą straż pożarną w Chrzanowie założyli: Karol 
Szurek, podówczas c. k. adjunkt sądowy, Edward Janikowski, 
sekretarz gminny, Franciszek Strzemecki i Władysław Dygulski. 
Głównym rzecznikiem sprawy założenia ochotniczej straży 
pożarnej w Gorlicach był Aleksander Repczyński. Straż 
ta. rozwijała się powoli i w tern. stadyum zastał ją wielki pożar 
dnia 3. października 1874, w którym straży straciła wszystkie 
przyrządy pożarne i była blizką rozwiązania. Ówczesny kierownik 
filii Banku włościańskiego Yetulani zgromadził zniechęconych 
strażaków, podniósł ducha i tak straż w Gorlicach pod kiero- 
wnictwem Łozińskiego. Herberta, Chlebowskiego, Słowikow- 
skiego, Jagoszewskiego, Tarczyńskiego, Borejki, Porwita, Resiuły, 
znowu Porwita, ponownie Tarczyńskiego a w końcu po raz trzeci 
Porwita rozwijała się i rozwija prawidłowo. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Kałuszu 
byli: Edward Kumpert, b. pocztmistrz, Zygmunt Rudnicki, b. se- 
kretarz Banku włościańskiego i Adolf Łępicki, c. k . komisarz 
starostwa. Mieszczanie Szymon Leszczyj, Karol Tynicki i Moritz 
Hammer od założenia straży pełnią ciągle, gorliwie i z zamiło- 
waniem obowiązki strażaków i dbają nieustannie o rozwój To- 
warzystwa. 
Ochotniczą straż pożarną w Okocimie założył Jan Gótz 
Okocimski, który straż tę swoim kosztem utrzymuje. 
Ochotniczą straż pożarną w Sokalu założyli: śp. Michał 
Oleksiński, ówczesny burmistrz, Adolf Mussil, b. aptekarz i Do- 
11 
minik Skoczyński, dyrektor szkoły ludowej w Sokalu. O rozwój 
tego Towarzystwa starali się: śp. Ignacy Kraus, b. notaryusz, 
dr. Władysław "Wejdą, adwokat, Eugeniusz Wysoczański, obecny 
burmistrz miasta i aptekarz, który rozwojem straży pożarnej 
szczerze się zajmuje i Grzegorz Mochnal, obecny zastępca naczel- 
nika, z zamiłowaniem i poświęceniem obowiązki swe wypełnia- 
jący najstarszy członek korpusu. 
Ochotnicza straż pożarna w Wieliczce założoną została 
na wniosek Zwierzchności gminnej. W skład komisyi mającej na 
celu zorganizowanie straży pożarnej wchodzili: Wojciech Cheł- 
mecki, Bruno Miczyński, Erazm Windakiewicz i Antoni Najder. 
Ułożenie statutów powierzono Józefowi Górnisiewiczowi. 
Ochotniczą straż pożarną w J a w o ro w i e założył śp. książę 
Łodzią Poniński, śp. Władysław Lachowicz, aptekarz, Ferdynand 
Paar, obecnie burmistrz i śp. Ferdynand Krischke. 
Młodzież ochoczo garnęła się w szeregi strażackie, 
rosło serce na widok dziarskich szeregów tych ocho- 
tniczych bojowników ! 
Wkrótce jednak zapał u młodzieży ze sfer inteli- 
gencyi począł gasnąć, członkowie jej nie mieli dość 
wytrwałości i niezbędnego u straży pożarnej poczucia 
karności, a podtrzymywała to wszystko i podtrzymuje po 
dziś przeważnie młodzież rzemieślnicza. 
Mnożyły się strażackie placówki, zapełniały się 
szeregi, lecz prócz szlachetnej wspólnej myśli, która je 
ożywiła i cło bytu powołała, nic tych luźnych towarzystw 
ze sobą nie łączyło. Luźnie istniejąc obok siebie, 
bez opieki i poparcia, mogły straże pożarne ochotnicze 
tylko z trudnością się rozwijać i to zupełnie od siebie 
odrębnie i bez żadnej wspólnej organizacyi Każdy ko- 
mendant lub zarząd gminy decydował o wszystkiem, 
co służby, umundurowania i wewnętrznej organizacyi 
korpusu dotyczyło, to też ile było w kraju korpusów 
strażackich, tyle rozmaitych mundurów, odznak star- 
szeństwa, komend, przyborów pożarnych i t. d. 
Ten brak łączności ujawniał się w skutkach. Roz- 
wój ochotniczych straży pożarnych zrazu podtrzymy- 
wany zapałem, począł także słabnąć. Najdzielniejsi po- 
znali w krotce, że hasło: „W jedności siła!" i do 
luźnych organizacyi straży zastosować należy, że w takich 
warunkach o prawdziwym rozwoju och. straży pożarn. 
nie można myśleć, że instytucye te nie oparte na fun- 
duszach, nie mające na celu korzyści materyalnych, 
zależne jedynie od dobrej woli jednostek, więc po- 
zbawione 
stałej podstawy istnienia — aby trwać 
i rozwijać się, aby nietylko w korzystnych warunkach 
żyć, ale i przeciwności i uprzedzenia przezwyciężać mo- 
gły, potrzebują połączenia ze sobą i czego im brakuje 
u dołu t. j . fundamentu materyalnego, winny zastąpić 
łącznikiem u góry t. j . związkiem duchowo obowiązu- 
jącym, organizującym, kierującym i opiekującym się 
wszystkiemi doń należącemi stowarzyszeniami. 
Myśl tę podjęto najpierw i usiłowano w czyn za- 
mienić w łonie krakowskiej ochotniczej straży pożarnej, 
a najgorętszymi jej tam zwolennikami byli komendanci 
oddziałowi pp. Ludwik Cwik1icer, obecny na- 
czelnik ochotniczej straży pożarnej w Dobromilu, Wła- 
dysław Bielański i ś. p. Teodor Gaydzicz, 
urzędnicy krakowskiego Towarzystwa 
Wzajemnych 
Ubezpieczeń. Zapał, z jakim ci ludzie wzięli się do dzieła 
doznał przeszkody w żywiołach miejscowych, nieprzychyl- 
nych zamierzonemu dziełu, które dlatego w Krakowie 
dokonanem być nie mogło. Przeszkody jednak sprawy 
nie zwichnęły tylko ją przeniosły na inny teren, bo oto 
gorliwy o dobro naszych straży pożarnych Luclwik 
Cwikl icer porozumiał się z dzielnym weteranem 
strażackim Józefem Górnisiewiczem, 
wówczas 
naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej w Wieliczce, 
który myśli utworzenia Związku strażackiego 
całą duszą był oddany i tym dwom organizatorom udało 
się przy życzliwem poparciu Magistratu w Wieliczce, 
13 
a w szczególności ś. p. Lud. Łapińskiego, burmi- 
strza i notaryusza w Wieliczce przeprowadzić pomysł 
urządzenia w Wieliczce Zjazdu delegatów istniejących 
podówczas ochotniczych straży pożarnych, celem zało- 
żenia Związku. 
Termin Zjazdu naznaczono na dzień 25. sierpnia 
1872. O udaniu się Zjazdu nie można było wątpić, 
wszystkie prawie istniejące ochotnicze straże pożarne 
w kraju oświadczyły chęć swoją przystąpienia do 
Związku i wysłania delegatów. 
Ważny to a w skutkach dla rozwoju straży na- 
szych doniosły był dzień ! Wtedy to po raz pierwszy 
zbliżyć się do siebie miały luźnie dotąd stojące stowa- 
rzyszenia strażackie naszego kraju i zawrzeć przymie- 
rze łączności na dalszą drogę życia. Czuli wszyscy wa- 
żność tej chwili, a zwłaszcza zaś inicyatorowie pp. Lu- 
dwik Ćwiklicer i Teodor Gaydzicz w Krakowie, dokąd 
delegaci i uczestnicy przedewszystkiem zjechać się mieli, 
jak i gospodarz Zjazdu w Wieliczce, gorliwy Józef 
Górnisiewicz, który przy pomocy sprzyjającego stra- 
żactwu i zacnej myśli burmistrza miasta Wieliczki, śp. 
Ludwika Łapińskiego i kilku obywateli tamtejszych 
a to : śp. Wojciecha Chełmeckiego, Jana Pilicha, Ka- 
rola Fiszera, śp. Zygmunta Urasińskiego, dokładał sta- 
rań, aby drużynę strażacką w dniu tak ważnym godnie 
a serdecznie przyjąć. 
Rano dnia 25. sierpnia 1872 r. pociągi kolejowe 
zwiozły ze wszystkich stron kraju po raz pierwszy 
wspólną myślą wiedzioną drużynę strażacką do Kra- 
kowa. Przybyłych miłych gości z Bochni, Sambora, 
Rzeszowa, Krakowa, Żywca, Tarnowa, Wadowic, 
Lwowa, Stanisławowa, Jaworowa, Okocima i z Prze- 
myśla powitali na dworcu kolejowym zawsze do czynu 
pierwsi Teodor Gaydzicz i Ludwik Ćwiklicer. Stąd 
udali się goście we wzorowym ordynku przy odgłosie 
strażackich trąbek głównemi ulicami miasta na Rynek. 
14 
gdzie stanęli w miejscu przysięgą Kościuszki pamię- 
tnem i tu druhom krakowskim bratnie podali dłonie. 
Niekłamana radość i ogólny zapał dla strażackiej 
sprawy opromieniły tę chwilę przedtem nigdy nieby- 
wałą i przekonały nieżyczliwych przeciwników uczciwej 
myśli, że i bez nich i mimo ich protestu dobra sprawa 
niechybnie zwycięży. 
Już o godzinie 8l/2 rano dano hasło do dalszej po- 
dróży do Wieliczki, dokąd goście po godzinie 9. przy- 
byli. Tu na stacyi kolejowej oczekiwała serc bratnich 
straż ochotnicza wielicka pod komendą niestrudzonego 
naczelnika, Józefa Górnisiewicza, burmistrz miasta, ś. p. 
Łapiński, muzyka salinarna i liczna publiczność obojej 
płci i wszelkich stanów. Strzały wiwatowe, gromkie 
a radośne okrzyki i muzyka nutą narodową powitały 
przybywających. Uczestnicy Zjazdu i Delegaci uszykowali 
się przed stacyą, i tutaj powitał ich serdecznie komitet 
miejscowy przez usta burmistrza miasta, ś. p. Ludwika 
Łapińskiego. 
Po odpowiedzi wygłoszonej przez Teodora Gay- 
dzicza i Józefa Górnisiewicza uszykowały się straże 
i wyruszono do kościoła parafialnego, a po wysłucha- 
niu mszy św. cała kolumna udała się przed dom Urzędu 
gminnego, gdzie po uwiadomieniu wszystkich o posie- 
dzeniu na godzinę 11. wyznaczonem, obecnych rozkwa- 
terowano. 
O wyznaczonej godzinie sala Rady miejskiej za- 
pełniła się zaproszonymi i odbyło się posiedzenie, na 
którem jednomyślnie uchwalono założenie krajowego 
Związku ochotniczych straży pożarnych, a którego pro- 
tokół w całej osnowie poniżej umieszczamy. 
PROTOKÓŁ 
spisany na dniu 25. Sierpnia 1872 z powodu zjazdu straży ognio- 
wych galicyjskich na posiedzeniu w Wieliczce odbytem 
Czynności programem objęte są następujące: 
15 
1. Każde stowarzyszenie straży ogniowej wybiera delegata 
opatrzonego w pełnomocnictwo z prawem głosowania na zgro- 
madzeniu. 
2. Wybór przewodniczącego. 
3. Czy stowarzyszenia wszystkich straży ogniowych uznają 
interes zawiązać się w jedno wspólne stowarzyszenie? 
4. Kiedy i w którem miejscu ma być zjazd delegatów ze 
wszystkich stowarzyszeń, celem uchwalenia statutów dla towa- 
rzystwa wspólnego ? 
5. Wybór komitetu, któryby wypracował odnośne statuta 
na tym zjeździe do przyjęcia przedłożyć się mające. 
Po zagajeniu posiedzenia przez Burmistrza w Wieliczce 
W-go Burmistrza Łapińskiego, wybrano przez aklamacyą przewo- 
dniczącym posiedzenia p. Ignacy Frankowskiego, naczelnika straży 
pożarnej w Przemyślu, jako najstarszego wiekiem i tym wyborem 
załatwiono punkt drugi powyższego programu. 
Potem przystąpiono do sprawdzenia legitymacyj, poczem 
składają pisemne pełnomocnictwa: 
Pan Aleksander Kleczeński z Bochni, 
„ 
Michał Burdowicz z Sambora, 
., Franciszek Albrecht z Rzeszowa, 
„ 
Teodor Gaydzicz z Krakowa, 
„ 
Zygmunt Kłodziński z Żywca. 
Następnie zgłaszają się naczelnicy straży ogniowych: 
Pan Adolf Reid z Tarnowa, 
„ 
Józef Stankiewicz z Wadowic, 
„ 
Ludwik Barącz ze Lwowa, 
., 
Józef Hendrychowski ze Stanisławowa, 
„ 
Władysław Lachowicz z Jaworowa 
„ 
K. Kalwas z Okocima, 
„ 
Ignacy Frankowski z Przemyśla, 
„ 
Józef Górniesiewicz z Wieliczki. 
Następnie uznano wszystkie pełnomocnictwa jako ważne, 
jako też naczelników straży ogniowych bez pełnomocnictwa do 
zasiadania na tem posiedzeniu i głosowania upoważnionych. 
Dalej uchwalono, aby posiedzenie było jawnem i każdy 
członek miał prawo przemawiania z głosem doradczym. 
Po tem ukonstytuowaniu załatwiony został I-szy punkt 
programu. 
Punkt III. programu wzięło pod dyskusyę i jednogłośnie 
uchwalono. 
Zgromadzeni delegaci powyż wymienionych straży ognio- 
wych uznają interes i potrzebę zjednoczyć wszystkie stowarzy- 
16 
szenia straży ogniowych w Galicyi w jedno ogólne stowarzy- 
szenie. Wskutek ustępu IV. programu uchwalono, iż przyszły 
zjazd delegatów ze wszystkich stowarzyszeń straży ogniowych 
w Galicyi ma się odbyć w Krakowie. 
Do ustępu V. programu uchwalono po długiej dyskusyi: 
Polecić straży ogniowej ochotniczej w Krakowie wypraco- 
wanie statutów dla ogólnego stowarzyszenia wszystkich straży 
ochotniczych w Galicyi, przybrania do tej pracy odpowiednich 
sił z innych towarzystw, do zakomunikowania projektu statutów 
zgromadzonym reprezentantom straży ogniowych na dzisiejszem 
posiedzeniu, lub ich zastępcom przez towarzystwa straży ognio- 
wych wyznaczyć się mającym, do złożenia opinii, do zwołania 
zjazdu walnego w Krakowie i przedłożenia temuż sformułowa- 
nych statutów do prz.yjęcia, na koniec do wyjednani i zatwier- 
dzenia tychże statutów przez władze rządowe. 
Uchwała co do punktu IV. zapadła większością głosów 
ośm przeciw czterem, które padły za wyborem Lwowa, na miejsce 
zjazdu. 
Uchwała co do punktu V. zapadła jednomyślnie. 
Na tem uznano posiedzenie za ukończone i protokół pod- 
pisano. 
Ludwik Cwiklicer, 
sekretarz m. p. 
Ignacy Frankowski m. p . 
Michał Burdotwicz m. p . 
Lachowicz tu. p . 
K. Kalwaś m. p. 
L. Baracz m. p. 
A. Kleczeński m. p . 
T. Gajdzicz m. p . 
Józef Hendrychowski m. p 
Franciszek Albrecht m. p . 
Józef Stankiewicz m. p . 
Józef Górniesiewicz m. p . 
Zygmunt Kłodziński m. p . 
Adolf Reid m. p . 
Po posiedzeniu nastąpiło zwiedzanie kopalni wie- 
lickich, wieczorem zabawa w ogrodzie Mickiewiczow- 
kim, a o godzinie 91 
2 wieczorem przy dźwiękach mu- 
zyki salinarnej i po serdecznem pożegnaniu odjazd. 
1? 
Tak to zainaugurowaną została wielkiej 
dla ochotn. straży pożarnych doniosłości 
sprawa utworzenia Związku Krajowego. 
Uchwała wiecu w Wieliczce nie została jednakże 
wykonaną, minął rok 1872 i cały rok 1873, a o wy- 
konaniu tej uchwały nie myślano. 
Zniecierpliwiony tą bezczynnością Wydział lwow- 
skiej ochotniczej straży pożarnej uchwalił, na posiedzeniu 
w dniu 8. maja 1874, aby na porządek dzienny na- 
stępnego posiedzenia wziąć referat Henryka Rewako- 
wicza o organizacyi Związku ochotniczych straży po- 
żarnych i rzeczywiście już na posiedzeniu z dnia 26. 
czerwca 1874 Wydział lwowskiej ochotniczej straży po- 
żarnej przyjął opracowany referat przez osobną Komisyę, 
składającą się z Ludwika Barącza, Brunona Hryniewicza 
i Henryka Rewakowicza, i postanowił uwiadomić o tem 
Komitet krakowski. Jednakże sprawa znów ucichła i przez 
okrągłych 13 miesięcy nie znalazła sposobności, aby 
Avyjść z zaczarowanego koła projektów. 
W dniu 26. lipca 1875 roku odbywało się poświę- 
cenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Brodach. 
Na uroczystość tę przybyło do Brodów 13 delegacyi 
ochotniczych straży pożarnych z różnych stron kraju 
i tam odbyła się także konferencya przybyłych na 
uroczystość delegatów. Na konferencyi tej uchwalono 
jednomyślnie (nie wyjmując delegatów z Krakowa), 
polecić Wydziałowi ochotniczej straży pożarnej we 
Lwowie, aby projekt statutu Związku rozesłał przed 
15. września do wszystkich towarzystw strażackich 
w kraju i aby zajął się urządzeniem Walnego Zjazdu 
we Lwowie w dniach 31. października i 1. listopada 
1875 r. 
To postanowienie 13 delegatów krajowych ocho- 
tniczych straży pożarnych zostało przez Wydział lwow- 
skiej ochotniczej straży pożarnej na posiedzeniu z dnia 
11. sierpnia do wiadomości przyjęte, a nadto uchwa- 
2 
18 
łono równocześnie poczynić odpowiednie przygotowa- 
nia we właściwym czasie. 
Dnia 18. września 1875 Wydział lwowskiej ocho- 
tniczej straży pożarnej, 
„kując gorące żelazo" postano- 
wił statut Związku przedłożyć c. k . Namiestnictwu do 
wiadomości. I tak się też stało, a już reskryptem z dnia 
30. września 1875 L. 47.726, oznajmiło c. k. Namie- 
stnictwo założycielom Związku ochotniczych straży po- 
żarnych na ręceD-ra J.Mi11ereta, że nie ma nicdo 
zarzucenia przeciw zawiązaniu się Towarzystwa pod 
nazwą: „Krajowy Związek ochotniczych straży pożar- 
nych w Królestwie Galicyi i Lodomeryi z W. Ks. Kra- 
kowskiem" i przedłożone statuty zatwierdziło. 
Ta energiczna akcya Wydziału lwowskiej ocho- 
tniczej straży pożarnej zasługuje na szczególniejszą 
wzmiankę. Na posiedzeniach tego Wydziału, którego 
uchwały pchnęły sprawę i w raźniejsze tempo wpra- 
wiły, zasiadali: 
Alfred Bojarski, Bruno Hryniewicz, Henryk Re- 
wakowicz, Henryk Hupczyc, Boguchwalski, Borecki, 
Władysław Gołębski, Jan Jaskólski, Franciszek Kotiers, 
Ferdynand Hendrich. Ówczesny prezes ś. p . Dr. Józef 
Milleret był chory. 
Do Komitetu urządzającego pierwszy Zjazd stra- 
żacki we Lwowie przybrał Wydział następujących 
członków Towarzystwa: 
Gubrynowicza, Majewskiego, Wojciecha Friiauffa, 
Skerla, Małuszyńskiego, Stanisława Sendermanna, Ma- 
dejskiego i Pawła Prauna, naczelnika miejskiej straży 
pożarnej. 
Na posiedzeniu z dnia 27. września 1875 r. Komi- 
tet ten podzielił się na cztery Komisye i uchwalił pro- 
gram Zjazdu, porządek dzienny posiedzeń i redakcyę 
zaproszenia, które ku wiecznej pamięci w całej osno- 
wie zamieszczamy poniżej. 
19 
PROGRAM. 
Sobota d. 30 . października. 
Przyjęcie gości na dworcach 
i rozmieszczenie po kwaterach. 
2) Otwarcie wystawy przyrządów pożarniczych. 
Niedziela d. 31. października. 
Godz. 
ł 
/28 z rana zbór kor- 
pusu ochotniczej straży lwowskiej na dziedzińcu ratu- 
szowym. 
Godz. V29 z rana. Zbór delegatów i uczestników Zjazdu na 
dziedzińcu ratuszowym. Uszykowanie pod znakami według 
alfabetycznego porządku miejscowości. 
Godz. 
i 
li 10. Wyruszenie uroczystego pochodu z ratusza do 
katedry na nabożeństwo, przyczem tylko delegaci ze sztan- 
darami wejdą do kościoła. W pochodzie postępuje naprzód 
kapela strażacka, za nią oddział straży lwowskiej czwór- 
kami, potem delegacye z prowincyi według wyż wskaza- 
nego porządku, dalej członkowie sławetnej korporacyi ko- 
miniarskiej ze Lwowa, na końcu drugi oddział straży 
Lwowskiej. Od katedry łać. skieruje się pocnód przez plac 
marjacki, halicki, bernardyński, ulicę Czarnieckiego przed 
gmach namiestniczy. Tam kapela strażacka odegra hymn 
na cześć cesarza jako gorliwego protektora straży ocho- 
tniczych. Pochód uda się dalej na Podwale i stanie fron- 
tem ku parafialnej cerkwi unickiej. Po krótkiem nabo- 
żeństwie tamże pochód ulicą ruską, rynkiem, ulicą 
Grodzickich i placem Strzeleckim podąży do bożnicy ży- 
dowskiej na starym rynku. Krótkie nabożeństwo. Powrót 
przez ulicę Żółkiewską, plac Krakowski, ulicą Teatralną 
i Trybunalską na Rynek. Front przed strażnicą miejską, 
gdzie straż miejska wystąpi w paradzie. Złożenie sztanda- 
rów tamże. 
Godz. '/j12 
. 
Pierwsze posiedzenie w sali ratuszowej. 
Godz. 2. Objad wspólny w sali sejmowej. 
Po południu zwidzenie wystawy w ogrodzie Strzeleckim. 
Godz. 6, Koncert w sali Domu narodnego, a po nim tańce. 
Poniedziałek d. 6 . listopada. 
O godz. 9 z rana zwidzenie 
parku pożarniczego stołecznego m. Lwowa pod przewo- 
dnictwem p. Prauna, naczelnika straży miejskiej. 
Godz. 10. z rana. Zbór ochot, straży lwowskiej na strzel- 
nicy. Marsz z taborem pożarniczym do ratusza. 
Godz. 11. z rana. Popis tamże straży lwowskiej. 
Godz. '/!!I w południe. Przedstawienie w teatrze z prolo- 
giem wygłoszonym wśród grupy strażackiej na scenie. 
20 
Godz. 3. Objad wspólny w sali sejmowej. 
Godz. 6 wieczorem. Drugie posiedzenie Zjazdu w sali ra- 
tuszowej. 
Po pcsiedzeniu pożegnalne zebranie przy kolacyi w sali sej- 
mowej. 
Uwaga dla baczności. 1) Przyjazd gości prosimy ile możno- 
ści tak uregulować, aby we Lwowie stanęli pociągami 
dniowemi lub wieczornemi. 
2) Kolej Łupkowska, Albrechta i Karola Ludwika zniżyły ceny 
przejazdu o 33^, Czerniowiecka i Dniestrzańska o 50°/0 
za okazaniem kart legitymacyjnych, które każdy uczestnik 
Zjazdu raczy trzymać przy sobie i oddać dopiero po po- 
wrocie na stacyi. 
3) Ze względu na fundusze komitetu wszyscy zamiejscowi 
uczestnicy raczą za oba objady i kolacyę pożegnalną zło- 
żyć ryczałtowo guld. l 
- 
20 przy wyjściu z pierwszego 
objadu. Członkowie straży lwowskiej płacą za to samo 
2 guld. z góry. Wstęp i.a koncert i do teatru jest dla 
delegatów bezpłatny. 
4) Prosimy trzymać się ściśle godzin programu. 
PORZĄDEK DZIENNY 
1. posiedzenia Zjazdu ochotn. straży pożarnych 
we Lwowie dnia 31. Października 1875 
Początek o godz. pół do 12 rano 
1. Zagajenie. 
2. Sprawozdanie komitetu Zjazdu i przedłożenie zatwier- 
dzonego przez Namiestnictwo statutu Związku. 
3. Wnioski do zmiany statutu — dyskusya nad nimi. 
Wybór komisyi z 5 członków do rozpatrzenia ich. 
4. Wniosek do zapewnienia stałych funduszów związkowi 
i pojedyńczym strażom ochotniczym — Kwestja wkładek od 
członków. 
5. Wnioski delegatów. 
6. Wykład p. Prauna, naczelnika straży miejskiej we 
Lwowie, o urządzaniu straży pożarnych. 
7. Wykład p. Gfórnisiewicza naczelnika z Wieliczki 
o przyrządzie do ustawiania drabin. 
21 
PORZĄDEK DZIENNY 
2. posiedzenia Zjazdu ochotn. straży pożarnych 
we Lwowie dnia 1. Listopada 1875 
Początek o godzinie 6 wieczorem. 
1. Sprawozdanie Komisyi statutowej — Przyjęcie statutu. 
2. Wybór marszałka, wicemarszałka, sekretarza i 7 człon- 
ków Rady zawiadowczej Związku. 
3. Przystąpienie do Związku. 
4. Uchwalenie godła związkowego. 
5. Wybór miejsca przyszłego Zjazdu. 
6. Zakończenie. 
Zaproszenie. 
Do Szanownego 
ochotniczej straży pożarnej w 
Niezmierne spustoszenia, których widownią był kraj nasz 
w ostatnich latach wskutek bezprzykładnych pożarów, niszczą- 
cych do gruntu ludne osady miejskie i wiejskie, obudziły oby- 
watelstwo z apatji, i z pociechą widzimy od niejakiego czasu, 
gorliwy ruch koło organizowania ochotniczych straży pożarnych. 
Ważna ta dla dobrobytu powszechnego sprawa postępuje 
jednak nader zwolna. Na przeszło 400 miast i miasteczek, za- 
ledwo 74 pomyślały dotychczas o tej niezbędnej organizacji, 
podczas kiedy o ścianę na Szłąsku austryjackim każda mieścina 
bez wyjątku jest już oddawna w posiadaniu poprawnych narzę- 
dzi, tudzież porządnie umundurowanych i uzbrojonych gron ludzi, 
umiejących się z niemi w danych razach obchodzić. Tak samo 
rzecz się ma na Morawie, w Czechach, Dolnej i Górnej Austryi, 
w Salzburskiem, w Styrji i Tyrolu. W samej Dolnej Austryi 
istnieje obecnie przeszło 200 ochotniczych straży pożarnych na 
terytorjum tak małem, że gdy w jednej miejscowości wybuchnie 
pożar, to na widok łuny, dymu łub na wezwanie telegraficzne 
zbiega się na ratunek 6 lub 7 straży ochotniczych i w ostatnich 
latach nie było tam wypadku rozleglejszego ognia. 
Do takiej wprawy i do takiego rozgałęzienia obrony pożar- 
nej przyjść w kraju naszym, było od trzech lat myślą, 
powziętą na zjezdzie strażackim w Wieliczce. Różne przeszkody 
stanęły na zawadzie wykonaniu jej. Dzięki inicjatywie straży 
brodzkiej i delegatom straży krakowskiej ponowiono myśl utwo- 
rzenia Związku straży ochotniczych na zjezdzie reprezentantów 
13 Towarzystw strażackich, odbytym w Brodach dnia 26. lipca 
22 
b. r . i polecono wydziałowi straży lwowskiej ułożenie statutów, 
tudzież zwołanie Zjazdu delegatów wszystkich istniejących już 
lub zawiązujących się w kraju naszym Towarzystw strażackich. 
Czyniąc zadość włożonemu jednogłośną uchwałą kolegów 
obowiązkowi, mamy zaszczyt, w załączeniu przesłać Szan. . . 
1 egzemplarz ułożonego statutu do przejrzenia i możebnego po- 
prawkowania. 
W wykonaniu dalszego polecenia mamy zaszczyt, Szan. 
. 
. 
. 
. 
uprzejmie zaprosić do wysłania delegatów (art. V . 
statutu) na zjazd, który się odbędzie we Lwowie dnia 31. paź- 
dziernika i 1. listopada br, a którego zadaniem będzie: 
1. ukonstytuować Związek; 
2. uchwalić normalny statut tudzież instrukcyę dla zawią- 
zujących się towarzystw straży miejscowych i powiatowych, i 
3. powziąć szczegółowe postanowienia, prowadzące do za- 
mierzonego celu. 
Szczegółowy porządek dzienny obrad wraz z programem 
uroczystości we Lwowie przeszlemy około dnia 20. października. 
Poczyniliśmy kroki, aby podczas zjazdu urządzić bodaj 
małą wystawę narzędzi pożarnych i strażackich, któraby Sza- 
nownym gościom z prowincyi nastręczyła sposobność obznajo- 
mienia się z najnowszymi pomysłami w naszej dziedzinie, tudzież 
poczynienia odpowiednych zamówień. 
Celem wczesnego przygotowania bezpłatnych pomieszczeń 
w stolicy, tudzież przesłania kart legitymacyjnych, uprawniają- 
cych do jazdy na kolejach po zniżonej cenie, upraszamy Szan. 
. 
. 
. 
. 
aby nam raczył najdalej do dnia 20. października 
nadesłać liczbę i nazwiska przybyć mających delegatów. 
Upraszamy także, aby delegaci bjli zaopatrzeni w pismo 
uwierzytelniające, tudzież aby przywieźli ze sobą ile możności 
egzemplarz statutu i wykaz stastyczny tamtejszej straży, obej- 
mujący : a) liczebność korpusu; b) ilość członków wspierają- 
cych; c) cyfrę funduszów od czasu istnienia; d) rok zawiązania; 
e) nazwiska naczelników. Oczekujemy także wymienienia mniej 
więcej dnia, w którym Szan. delegaci do Lwowa przybędą. 
Pożądanem byłoby, gdyby delegaci przybyli ze sztanda- 
rami, gdzie takowe istnieją. 
Mamy wszelką nadzieję, że Szan 
nie odmówi 
naszemu zaproszeniu, i z uwagi na pożyteczny cel, obeszle ten 
I. krajowy Zjazd strażacki, przyczem może być pewne, że dele- 
gaci jego, których dłoń braterską będziem mieli zaszczyt uścisnąć, 
znajdą u nas przyjęcie serdeczne, na jakie tylko stać Towarzy- 
stwo straży lwowskiej. 
29 
Pewni dotrzymania terminów, tern bardziej, że zjazd nazna- 
czony jest na dwa dni świąteczne, przesyłamy nasze pozdrowienie 
strażackie. 
We Lwowie, dria 25. września 1875. 
Wydział Tow. ochot, straży ogniowej. 
Dr. Milleret Józef\ prezes. 
JRewaJcoiuicz Henryk, sekretarz. 
Dnia 22. października I875 uchwalił Wydział lwow- 
skiej och. straży pożarnej, aby „wszelki deficyt, jakiby 
się okazał po zużyciu przypadkowych dochodów na 
koszta Zjazdu, pokryć z funduszów Towarzystwa". 
— 
Zauważa się, że wszyscy na I. Zjazd strażacki do Lwo- 
wa przybyli Delegaci i Uczestnicy nie płacili żadnych 
wkładek na koszta utrzymania i przyjęcia. Na Zjazd 
ten zaproszono także wszystkich członków wspierających 
lwowskiej och. Straży pożarnej, Prezydyum c. k . Na- 
miestnictwa, jeneralną Komendę wojskową, Prezydyum 
miasta Lwowa, Gremium Rady miasta Lwowa, gremium 
Wydziału krajowego i reprezentantów krajowych Towa- 
rzystw asekuracyjnych. 
We Lwowie w dniach 31. października 
1. listopada roku 1875. odbył się I. Krajo- 
wy Zjazd strażacki. 
Na Zjeździe były reprezentowane następujące To- 
warzystwa ochotniczych straży pożarnych i Komitety 
organizujące ochotnicze straże pożarne: Kraków, Chrza- 
nów, Oświęcim, Żywiec, Kęty, Wadowice, Myślenice, 
Nowy Sącz, Wieliczka, Bochnia, Tarnów, Mielec, Pilzno, 
Dębica, Sędziszów, Rzeszów, Sanok, Brzozów, Brzesko, 
Zakliczyn, Okocim, Przemyśl, Jarosław, Staremiasto 
(obecnie Stary Sambor), Drohobycz, Stryj, Dolina, Sta- 
nisławów, Nadworna, Tyśmienica, Tłumacz, Sniatyn, 
Kołomyja, Buczacz, Brzeżany, Rohatyn, Bobrka, Zło- 
czów, Podhajce, Tarnopol, Brody, Kamionka Strumi- 
łowa, Sokal, Mosty wielkie, Kulików, Żółkiew, Rawa 
24 
ruska, Jaworów, Gródek, Mościska, Rudki, Lwów, Kol- 
buszowa, Szczerzec, Jaworzno, Zaleszczyki. 
W charakterze gości było czterech Delegatów 
z Czerniowiec. 
Ogółem reprezentowanych było 57 towarzystw 
ochotniczych Straży pożarnych, cztere straże pożarne 
miejskie: Lwów, Przemyśl, Kraków, Tarnopol i dwie 
Rady miejskie : Wieliczka i Wadowice, razem 306 ludzi. 
Zjazd odbył się podług programu, pochód wypadł 
wspaniale, przyczem zrobiono wyjątek od programu, 
udając się także do kościoła luterskiego. Zatrzymawszy 
się przed Namiestnictwem, wysłano deputacyę do Wice- 
prezydenta Bartmańskiego z prośbą o opiekę Rządu 
nad instytucyami strażackiemi. Wiceprezydent Bartmań- 
ski przyjął deputacyę bardzo przychylnie. Przed wołoską 
Cerkwią Ksiądz Łopatyński wyszedł przed szeregi i po- 
święcił sztandary, przedtem już bowiem Ksiądz Kanclerz 
Jaworowski odprawił był w tej cerkwi Mszę przy chó- 
rze młodzieży, śpiewającej pod dyrekcyą profesora 
Wachnianina. W bóżnicy żydowskiej, gdzie cały Zbór 
izraelicki był zgromadzony u wchodu, rabin Lowenstein 
miał piękną mowę, która wszystkich wzruszyła. 
Na pierwszem posiedzeniu Zjazdu wybrano tylko 
Komisyę statutową i rozdano druki. Komisya przez noc 
załatwiła się z poprawkami do statutu, a na posiedzeniu 
drugiem przyjęto te poprawki z wyjątkiem jednej, która 
w Komisyi przeszła tylko sposobem kompromisowym, 
a stanowiła, aby siedziba Zarządu Związku była wę- 
drującą co dwa lata: raz we Lwowie, drugi raz w Kra- 
kowie. 
Zmiany tej domagała się ochotnicza straż pożarna 
z Krakowa, to też odrzucenie tej poprawki zraziło De- 
legatów z Krakowa. 
Po załatwieniu poprawek przystąpiono do wyboru 
Naczelnictwa Związku i zostali wybrani: 
25 
Naczelnikiem: Dr. Milleret 
Józef, 
Zastępcą Naczelnika: Barącz Ludwik, 
Sekretarzem: Rewakowicz Henryk. 
Członkami Rady zawiadowczej: 
1) August hr. Łoś (Rawa ruska) 
2) Józef Górnisiewicz (Wieliczka) 
3) Franciszek Łazarski (Tarnów) 
4) Stanisław Skrzyński (Rzeszów) 
5) Władysław Gubrynowicz (L w ó w) 
6) Antoni Witosławski (Brody) 
7) Michał Borowski (Podhajce). 
Zastępcami ich wybrani : 
1) Alfred Bojarski (L w ó w) 
2) Edward Mutka (Złoczów) 
3) Władysław Lachowicz (Jaworów) 
Członkami Komisyi kontrolującej wybrani: 
1) Wiktor Krokowski, (Mościska) 
2) Władysław Muhln 
(Stanisławów) 
3) Emil Nowicki 
(Kołomyja). 
Po wyborach ustanowiono wkładkę związkową po 
10 centów od każdego czynnego członka korpusu związ- 
kowej straży pożarnej. Za miejsce przyszłego zwyczaj- 
nego Zjazdu strażackiego wybrano Kraków, a p. 
Wincenty Eminowicz, naczelnik krakowskie) ochotniczej 
straży pożarnej nadesłał nazajutrz pisemny akces do 
tego ostatniego postanowienia. 
Posiedzeniom Zjazdu przewodniczył pierwszego dnia 
Dr. Józef Milleret, drugiego August hr. Łoś. Zabawa 
koncertowa w sali Domu Narodnego i nazajutrz przed- 
stawienie w teatrze pod względem towarzyskim powio- 
dły się bardzo dobrze, pod względem finansowym wy- 
kazały znaczne niedobory. 
Popis korpusu straży pożarnej lwowskiej wypadł 
zadowalniająco, wystawa sikawek i przyrządów pożar- 
nych, urządzona dorywczo, mogła była być lepszą. Prócz 
towarów komisowych agencyi Aleksandra Szeliskiego, 
26 
wystawcami byli: Wincenty Eminowicz z Krakowa 
(beczka, sikawka, przyrząd respiracyjny i uprząż), Gmi- 
na m. Żółkwi (sikawka), Józef Górnisiewicz z Wieliczki 
(przyrząd do podnoszenia drabin), Pories ze Lwowa 
(wyroby rękawicznicze i czapnicze), Koberlein ze Lwowa 
(hełmy blaszane), Stanisław Szytyliński z Tarnopola 
(toporki i karabinki), Marszall ze Lwowa (linewki ra- 
tunkowe), Mozer ze Lwowa (sikawka). 
Przyjęcie gości na dwóch obiadach i pożegnalnej 
kolacyi nie pozostawiało prawie nic do życzenia. Pani 
Małuszyńska, żona Juliana Małuszyńskiego, dziesiętnika 
lwowskiej och. Straży pożarnej pracując dzień i noc 
wywiązała się ze swego zadania zaszczytnie i w sposób 
uznania godny. Podczas kolacyi odczytano telegramy 
nadeszłe z gratulacyami. 
Pobyt prawie wszystkich gości trwał przez trzy 
doby. 
W drugim dniu obrad rozdano pomiędzy uczestni- 
ków wcale nieudały medal wybity na pamiątkę Zjazdu. 
Na przedniej stronie mieści ten medal słowa : „Pamiątka 
I. Zjazdu Strażackiego we Lwowie dnia 31/10 i 1/11 
1875". 
Na drugiej stronie naokoło godła związkowego 
(cztery W. w gwiazdę ułożone i znaczące: „wierny, 
walny, wolny, wasz") napis: „Krajowy Związek Ocho- 
tniczych Straży Pożarnych w Galicyi i Lodomeryi z W. 
Ks. Krakowskiem". 
Nadto wzięli ze sobą Delegaci i Uczestnicy odbitkę 
odegranego na cześć Zjazdu obrazka dramatycznego p. t. 
„Na strażnicy", ułożonego wierszem przez Władysława 
Ordona. 
Zjazcl ten kosztował ochotniczą straż pożarną we 
Lwowie 696 złr. 02 ct., 
albowiem dochody wynosiły 
1171-50 złr. rozchody zaś 2457 złr. 52 ct. 
Na rubrykę dochodów złożyły się: 
27 
1) 
Subwencye: 
złr. 
a) Wydziału Krajowego 
200' — 
b) Rady miejskiej 
200' — 
c) Prezydenta Miasta 
50- — 
d) Dyrekcyi Kasy Oszczędności 
50- — 
e) Kasyna mieszczańskiego 
50'— 
f) Banku gal. kred 
50-— 
g) 
., 
włościańskiego 
50- 
h) 
„ 
hipotecznego 
25- — 
i) Towarzystwa Wzajemnych Ubezpieczeń 
w Krakowie 
50-— 
j) Asekuracyi galicyjskiej 
25- — 
k) Towarzystwa kredytowego miejskiego . . 50- — 
1) Filii zakładu kredyt, dla handlu i przemysłu 25- — 
m) Asekuracyi „Azienda Assecuratrica" 
. 
. 
10- 
— 
n) Węgierskiego towarzystwa asekuracyjnego 20- — 
2) Datki: 
a) od Thoma, właściciela parowego młyna . 20' — 
b) od Kahału 
25-— 
c) od Petersa, dyrektora gazowni 
15- — 
3) Z drobnych składek 
75— 
4) Z przedstawienia teatralnego 
322*85 
5) Z wieczorku 
138-20 
6) Z obiadów 
295-40 
7) Ze sprzedaży medali 
11 "51 
8) Z wystawy 
11-14 
9) Z przypadkowych 
2*40 
Razem 1171-50 
W cyfrze drobnych dochodów zawarte są następu- 
jące datki: Siebert 10 złr., Balko 10 złr., Piepes 5 złr., 
Pacali 5 złr., 
Fiiller 10 złr., 
Włoszyński 5 złr,, Pfink 
io złr., 
Przybylski 10 złr., 
Jaśkiewicz 5 złr, Prugar 
5 złr. 
Oprócz datków w gotówce Komitet Zjazdu doznał 
pomocy od obywateli datkami w naturze, a mianowicie: 
28 
piwo ofiarowali: Kisielka 2 wiadra, Klein Jan 1, Jur- 
kiewicz 2, Szmelkes 1 lji} Zucker 1, Wiksel 3, Komisańci 
Krasiczyńscy 2, Naftuła Topfer 1, 
— 
razem 13l/2 
wiader. 
Wódki w butelkach ofiarowali: Jul. Mikolasch i 
J. A . Baczewski w bardzo znacznej ilości. W mniejszych 
ilościach Schiffmann, Penzias Mendel, Viebig i Wojta- 
wicki; kilka butelek wina dał Stadtmiiller, chleba i bu- 
łek dostarczyli: Freund (piekarnia krajowa) 100 funtów, 
Tenner & Mier 20 bochenków, Schirmer 40 bochenków, 
Hillich 240 bułek. Wędlin Obalęwski 10 funtów. 
Bezpłatne kwatery ofiarowały hotele George'a, 
Europejski, Langa, Angielski i Krakowski, nadto po 
części bezpłatnych, po części po bardzo zniżonych ce- 
nach dostarczyły pomieszkań, prawie wszystkie inne 
hotele miejscowe. 
Niepospolite dobrodziejstwo wyświadczył Komite- 
towi Naczelnik Paweł Praun, odstępując w Koszarach 
straży skarbowej miejskiej w Ratuszu miejsce na 30 lu- 
dzi z wszelkiemi wygodami, tudzież Towarzystwo stola- 
rzy, które w nowym swoim budynku gościnnie przyjęło 
kilkunastu uczestników Zjazdu. 
Komitet Zjazdu wyraził swoją wdzięczność Kapła- 
nom obu obrządków (łacińskiego i unickiego), tudzież 
pastorowi ewangielickiemu i rabinowi za odprawienie 
nabożeństw, pełnych uroczystości, dalej Karolowi Mi- 
kulemu za urządzenie koncertu, Balkowi za dostarczenie 
do tego instrumentów, Władysławowi Ordonowi za uło- 
żenie obrazka dramatycznego na przedstawienie w teatrze, 
artystom sceny polskiej pp. Aleksandrowi Ładnowskiemu 
i Woleńskiemu (Iiertrich), tenorowi opery Zakrzewskie- 
mu, tudzież artystom dramatycznym, którzy brali udział 
w przedstawieniu sztuki p, t. 
„Za pozwoleniem łaskawa 
pani". Dalej Zarządom kolejowym za zniżenie cen bile- 
tów jazdy dla uczestników, hrabinie Cetnerowej za uży- 
czenie kuchni, właścicielom handlów : Poluszkiewiczowi, 
29 
Michalskiemu, Szerowi, Weberowi & Cybulskiemu i Geb- 
hardtowi za wypożyczenie przyborów stołowych, również 
traktyernikowi Kasyna narodowego i p. Andrzejowi 
Kohlheppowi z podobnego tytułu, wreszcie Towarzystwu 
strzeleckiemu za dostarczenie bezpłatnie stołów i ławek, 
tudzież miejsca na wystawę przyrządów pożarnych 
i Feitowi Piotrowi, majstrowi ciesielskiemu za adapta- 
cyę sali Sejmowej tudzież przyprowadzenie jej do pier- 
wotnego stanu celem oddania Wydziałowi krajowemu, 
który odstąpił tę salę Komitetowi do użytku. Wielką 
usługę oddał także sprawie Zjazdu p. Kruszewski zorga- 
nizowaniem ad hoc kapeli strażackiej. 
Oto rys dziejów powstania Krajowego Związku 
ochotniczych straży pożarnych w Galicyi i Lodomeryi 
z Wielkiem Księstwem Krakowskiem i I. Krajowego 
Zjazdu strażackiego. W obec pomyślnego rezultatu tego 
Zjazdu, którego skutki powinny przynieść korzyść kra- 
jowi, Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej we Lwo- 
wie nie żałuje poniesionej z tego powodu materyalnej 
ofiary, a Komitet Zjazdu wielkiej pracy i zachodu. 
W czasie od wiecu strażackiego w Wieliczce do I. 
krajowego Zjazdu we Lwowie, a więc w latach 1873, 
1874 i 1875 zorganizowane zostały następujące związ- 
kowe straże pożarne: w roku 1873. Brzesko, Bobrka, 
Dąbrowa, Drohobycz, Jarosław, Lubaczów, Myślenice, 
Rohatyn, Rzeszów, Złoczów, Żółkiew; w r. 1874. Brze- 
żany, Brzozów, Dębica, Dolina koło Stryja, Kamionka 
Strumiłowa, Kęty, Kolbuszowa, Kołomyja, Kossów, 
Limanowa, Mielec, Mosty wielkie, Nowy Sącz, Oświę- 
cim, Pilzno, Rawa ruska, Sanok, Stary Sambor (dawniej 
ł 
30 
Stare Miasto) Tyśmienica, Zakliczyn, Zaleszczyki; w ro- 
ku 1875 Horodenka, Jasło, Krosno, Nadworna, Rudki, 
Stryj. 
Ochotniczą straż pożarną w Brzesku założyli c. k. 
Starosta Henryk Pfau i Walenty Dobrzyński, sekretarz c. k. 
Starostwa. 
Władysław Trzeciecki, c. k. notaryusz i burmistrz zało- 
żył ochotniczą straż pożarną w Dąbrowej. Pomocnym był 
mu Stanisław Wędkiewicz. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Drohoby- 
czu byli: Stanisław Promiński, c. k. naczelnik sądu powiato- 
wego i pierwszy naczelnik drohobyckiej ochotniczej straży 
pożarnej, obecnie jej członek honorowy i ś. p. Wiktor Sas Bła- 
żowski, c. k. notaryusz, burmistrz i pierwszy prezes Towa- 
rzystwa. 
W Jarosławiu założył ochotniczą straż pożarną Ka- 
rol Bartoszewski, ówczesny burmistrz, przy współudziale ś. p. 
Stefana hr. Zamojskiego. 
Pierwszym naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej w L u- 
baczowie był ś. p . Igielski, c. k . komisarz straży skar- 
bowej i o ile z zapisków sprawdzono, on Towarzystwo zało- 
żył i organizował. 
Ochotniczą straż pożarną w Myślenicach założyli : 
Dr. Andrzej Marek, burmistrz, Emil Schunke, obywatel i wła- 
ściciel realności, Franciszek Lichrawa, inżynier, Fryderyk Ku- 
bala, dyrektor dóbr i Wincenty Swieżyński, sekretarz rady 
powiatowej. 
W Rohatynie założyli ochotniczą straż pożarną Biłeńki, 
Hordyński, Ksiądz Czyrowski, Podlaszewski, Kornberger, Hirsch- 
berg, Czarnecki, Kowalewski, Ostern, Domaracki, Hirsch i Ga- 
wroński. 
Ochotnicza straż pożarna w Rzeszowie założoną zo- 
stała przez ś, p. D-ra Ambr. Towarnickiego, ówczesnego bur- 
mistrza w Rzeszowie. 
W Złoczowie założyli ochotniczą straż pożarną: Edw. 
Mutka, c. k. pocztmistrz, Franciszek Peilesch, aptekarz, Dr, Jó- 
zef Wesołowski, adwokat i Józef Malec, mechanik. 
31 
Pod przewodnictwem ś. p. Emanuela Merla zebrało się 
w Brzeżanach na dniu 22. kwietnia 1874 kilkudziesięciu 
obywateli i zawiązali stowarzyszenie ochotniczej straży pożarnej 
w Brzeżanach. Czynny udział w założenia tego Towarzystwa oprócz 
burmistrza brali : Karol Merl, Wojciech Kordecki, Antoni Pizar, 
Emil Malewski, Karol Ingarden, Jan Czechowicz, Franciszek 
Brodzki, Stanisław Rdecki, Ferdynand Szydłowski, Juliusz 
Skorupka Padlewski, Maciej Radecki i Baron Lewartowski. 
W Brzozowie założoną została straż pożarna przez Ta- 
deusza Cybulskiego i ś. p. D-ra Franciszka Zbyszewskiego. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Dębicy za- 
łożyli: Ignacy Trzaskowski, Franciszek Łazarski i Antoni 
Benda 
W Dolinie założył ochotniczą straż pożarną Józef Kra- 
sowski i Adam Krzyształowicz. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Kamionce 
St rum ił owej założone zostało staraniem: Karola hr. Miera, 
właściciela dóbr Kamionki Strumiłowej, Mateusza Mautnera, 
ówczesnego c. k . starosty, Markusa Tennera, współwłaściciela 
młyna parowego, Edwarda Kubickiego, dyrektora młyna paro- 
wego, Erazma Janickiego, c. k. notaryusza i Kazimierza Ma- 
resza, naczelnika filii Banku włościańskiego. Pierwszym naczel- 
nikiem straży był Erazm Janicki. 
Założycielami Towarzystwa ochotniczej straży pożarnej 
w Kętach byli: Dr. Chrzanowski Ksawery, Dr. Długołęcki 
Ferdynand, Dołkowski Henryk, Foks Jan Wilhelm, Kłodziński 
Zygmunt i Krzeczowski Michał. 
Ochotnicza straż pożarna w Kolbuszowej założoną zo- 
stała za inicyatywą Zdzisława hr. Tyszkiewicza, marszałka 
Eady powiatowej i właściciela dóbr. 
W Kołomyi założył Towarzystwo ochotn. straży pożar- 
nej burmistrz miasta Jakób Asłan. 
W Limanowej założyli Towarzystwo ochotniczej straży 
pożarnej : Antoni Janik, ówczesny burmistrz miasta, Eugeniusz 
Eozwadowski, kupiec i radny, tudzież Karol Cfóra, ówczesny 
c. k. adjunkt sądowy. Na pierwsze potrzeby Towarzystwa dali 
amatorowie z grona mieszczan dwa przedstawienia teatralne 
p. t . „Chłopi arystokraci" i „Emigracya Chłopska" ze świet- 
nem także materyalnie powodzeniem, bo czysty 1 1 
' 
1 
sił 200 zł. 
82 
W Mielcu ludzie dobrej woli Eugeniusz Beneschek, 
c. k. starosta, Ksiądz Kanonik Kmietelski, oraz burmistrz Mi- 
chał Dębicki, założyli ochotniczą straż pożarną. Inicyatywę do 
tego dał Dr. Buś, adwokat na posiedzeniu mielieckiej Rady po- 
wiatowej w dniu 16. lipca 1873. Pierwszym naczelnikiem 
straży był Józef Schrom, c. k. adjunkt podatkowy. 
Ochotnicza straż pożarna w Mostach wielkich za- 
łożoną została przez ś. p. Adolfa Udryckiego, właściciela dóbr 
i pierwszego prezesa Towarzystwa, Wawrzyńca Fedyńskiego, 
Jan Grigla, Jana Kloba, Hryńka Szyjkę, Jana Jagra, Daniela 
Musija i Adolfa Klauseka. 
Ogromny pożar, który w roku 1873 po raz pierwszy na- 
wiedził miasto Nowy Sącz i zniszczył najpiękniejszą część 
Rynku ze składami towarów kolonialnych firmy „Kosterkiewicz 
wdowa" i ulicę Węgierską z przecznicą do ulicy Kościuszki 
dał impuls do organizacyi obrony pożarnej w tem mieście. 
W grudniu tego roku zapadła pod tym względem uchwała 
Rady gminnej i do budżetu gminnego wstawiono na rok 1874 
odpowiednią kwotę na utrzymanie straży pożarnej gminnej, 
składającej "się z 22 pompierów, z jednym komendantem i je- 
dną parą koni. Działo to się za czasów burmistrza Płochockiego. 
Feliks Fuchs był komendantem tej gminnej straży pożarnej. 
Nie długo to jednak trwało, komendant gminnej straży po- 
żarnej zażądał, rozumie się, aby mu zakupiono przyrządy po- 
żarne, których miasto jeszcze nie posiadało, a gdy z tego po- 
wodu budżet gminy wykazywał znaczne niedobory, Rada 
gminna wydatek na cele obrony pożarnej bardzo znacznie 
zmniejszyła i liczbę obrońców od pożaru do 6 zredukowała. 
Z obrońców tych zrobiono następnie lampiarzy i stróżów no- 
cnych. Nic dziwnego, że ćwiczenia tego rzekomego korpusu za- 
wodowej straży pożarnej, przeznaczonego właściwie do wszyst- 
kich innych posług w gminie, a nie do obrony od pożaru, nie 
mogły zadowolić mieszkańców miasta Nowego Sącza, którzy 
o prawdziwej obronie pożarnej mieli pojęcie inne, to też ówcze- 
sny inżynier Jan Jedliński zerwał się do czynu, otworzył listę 
członków Towarzystwa ochotniczego, którego celem i zadaniem 
miał być ratunek bliźniego w razie klęski pożaru. Zapisało się 
118 członków i w roku 1874 przyszła do skutku organizacya 
ochotniczej straży pożarnej w Nowym Sączu, do której oprócz 
rzemieślników, stanowiących podstawę tej organizacyi, należeli 
inżynierowie, profesorowie gimnazyalni, kupcy i t. d. Przyjęcie 
do Towarzystwa ochotniczej straży pożarnej w Nowym Sączu, 
83 
którego pierwszym naczelnikiem "był Jan Jedliński, uważano za 
zaszczyt i szczególniejsze względy. 
Ochotniczą straż pożarną w Oświęcimiu zorganizo- 
wali: Józef Grychowski, Dr. Gustaw Nowak, Karol Kriss, Ka- 
rol Natorski, Ferdynand Białe i Franciszek Stachura. 
Dzieje powstania w .Sanoku och. straży pożarnej przed- 
stawiają się następująco: 
Przed rokiem 1872 nie miał Sanok, mimo tego, że był 
niegdyś miastem grodzkiem, a później za czasów austryackich 
cyrkularnem, żadnej prawie obrony przeciw pożarom. Czterech 
starych policyantów, którzy dawno powinni byli spożywać 
w spokoju dobrze zasłużony chleb łaskawy i kominiarz — to 
cały zastęp wyruszający w razie pożaru do walki z groźnym 
żywiołem, a park tej straży to dwie odwieczne, ciężkie i nie- 
zgrabne sikawki wyrzucające przy znojnej pracy z mosiężnej ru- 
chomej rury cienki prąd wody na odległość kilku metrów. 
I długie lata to wystarczało, pomimo że miasto o wiele więcej 
miało budynków drewnianych niż murowanych, pomimo że 
ogniotrwałe krycie dachów znali tu ludzie tylko z opowiadania, 
a o przepisach policyjno-ogniowych i budowlanych nikt nie 
wspominał nawet, ho każdy budował gdzie i jak chciał, nie 
oglądając się na żadne powagi urzędowe. Aż dopiero w roku 
1872 „urwało się ucho u tego dzbana" 
— 
a ojcowie 
miasta musieli przebudzić się ze swej słodkiej niewiadomości 
i przypomnieć sobie, że obrona od pożaru koniecznie w gminie 
potrzebna i że na nią gmina musi coś ze swoich dochodów 
odłożyć. W tym roku bowiem 9. maja wybuchł groźny pożar 
w domu nad potokiem u stóp góry, na której położony rynek 
i większa część miasta. Kawałek żagwi niesionej przez wiatr 
zatrzymał się na konarze jasiona stojącego tuż przy kościele 
0. 0 . Franciszkanów. Kilkanaście minut przypatrywali się lu- 
dziska temu, a nie było nikogo, ktoby wylazł na dach kościoła 
i żagiew strącił lub zgasił. Wisiała więc sobie ta mała iskra 
zawierająca w sobie straszną groźbę tak długo, aż ją podmuch 
nowy wiatru strącił na dach kościoła. Od tej iskry zapłonął 
dach kościoła, a dalej zgorzał klasztor, szkoła ludowa i całe 
dwie połowy Rynku, około 30 budynków. 
W dwa tygodnie później wybuchł pożar u mydlarza 
i spaliły się dwie równoległe ulice, znowu około 40 budynków, 
a w tydzień po drugim pożarze wybuchł trzeci, który dlatego 
84 
tylko ograniczył się do jednego budynku, iż ten stał odoso- 
bniony w dużym ogrodzie. Mieszkańcy żyli w obec tych powta- 
rzających się wypadków pożaru przez kilka tygodni w ciągłej 
trwodze i dopiero aż tak silny środek skłonił ojców miasta do 
pomyślenia o środkach zaradczych. Podczas drugiego pożaru 
wezwano telegraficznie pomocy z Przemyśla, i stamtąd przybył 
kapral z 4-ma pompierami i sikawką — rozumie się, że tylko 
dla dogaszenia tlejących zgliszczy. Tego kaprala (nazwiskiem 
Kretter) zaangażował Magistrat awansując go na sierżanta 
i jemu powierzył reorganizacyę obrony pożarnej. Na szczęście 
był to człowiek dzielny. Chociaż nie posiadał wykształcenia te- 
oretycznego, ale za to praktycznie jak najlepiej do zawodu 
swego przysposobiony, energiczny, szalenie odważny, a pr^ytem 
wielkie do zawodu posiadający zamiłowanie. Ten za pierwszy 
warunek przyjęcia na się odpowiedzialności postawił sprawienie 
odpowiednich rekwizytów, pomnożenie sił policyi mającej ró- 
wnocześnie pełnić służbę pompierów, a co najważniejsze zastą- 
pienie dobrze zasłużonych weteranów ludźmi młodszymi Zaku- 
piono więc dużą dobrą dwukołową sikawkę, która do dziś bar- 
dzo dobrze funkcyonuje i drugą mniejszą, a drabinki hakowe, 
a nawet dwukołową wysuwalną drabinę zrobili miejscowi rze- 
mieślnicy pod dozorem i kierownictwem Krettera. Aby wzmo- 
cnić zastęp ludzi wyćwiczonych w służbie strażackiej, ofiarowało 
się kilku obywateli tutejszych, z których clwóch dotąd jeszcze 
należy do Towarzystwa ochotniczej straży pożarnej w Sanoku, 
dobrowolnie uczęszczać na ćwiczenia płatnych pompierów, któ- 
rzy odtąd odbywali je 3 razy w tygodniu pod przewodnictwem 
Krettera — i to był pierwszy zawiązek ochotniczej straży po- 
żarnej. 
W czerwu 1874 r. zaprosił ówczesny burmistrz miasta, 
Cyryl Ładyżyński kilkunastu ludzi dobrej woli na posiedzenie 
do sali radnej i tam, mając już statut gotowy, zawiązano To- 
warzystwo ochotniczej straży pożarnej i podano o zatwierdzenie 
statutu do c. k. Namiestnictwa. Straż ukonstytuowała się, a 14. 
lipca 1874 Eada miejska zatwierdziła wybór naczelnika, któ- 
rym obrano D-ra Stanisława Bilińskiego, obecnie adwokata 
krajowego we Lwowie. Ten zajął się organizacyą szczerze 
i skutecznie, bo już w lipcu było przeszło 20 strażaków 
umundurowanych i uzbrojonych, odbywających ćwiczenia dwa 
razy w tygodniu bardzo pilnie. Instruktorem fachowym był je- 
szcze po części Kretter, lecz właściwym instruktorem i nauczy- 
cielem gimnastyki całego korpusu był wybrany podkomendan- 
35 
tern gimnastycznego oddziału obecny naczelnik straży, Leopold 
Biega. 
Ochotniczą straż pożarną w Starym Samborze zało- 
żył Adolf Balko, c. k . sędzia powiatowy, który był jej pier- 
wszym naczelnikiem. Po nim byli naczelnikami : Dr. Gross, c. k. 
notaryusz, Artur Fangor, c, k. sędzia powiatowy, Maryan Wła- 
dyszyński, c. k. notaryusz, sędzia Swaryczewski, Wilhelm 
Burghardt, Antoni Burghardt i Dreziński, urzędnik Wydziału 
Bady powiatowej. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Ty śmie- 
li i cy byli Piotr Małaniuk i Jan Swirzewski. 
Do założycieli och. straży pożarnej w Zakliczynie 
nad Dunajcem należał Jan Skupniewicz, obecny c. k. wyższy 
urzędnik domen i lasów we Lwowie. Jeszcze jako student 
urządzał przedstawienia na dochód tej straży i gorliwie starał 
się o jej rozwój. 
Ochotnicza straż pożarna w Zaleszczykach zawiązaną 
została za staraniem Stanisława Promińskiego i Szymona Kaje- 
tanowicza. 
W Horodence założyli ochotniczą straż pożarną: Ja- 
kób br. Bomaszkan, Piotr Donigiewicz, Józef Janowski, Józef 
Sugkup i Grzegorz Fiderkiewicz. 
Ochotnicza straż pożarna w Jaśle założoną została przez 
Bomualda Palcha, Franciszka Bzącę, ś. p. Józefa Wilusza, śp. 
Adama Gettlicha, Krzanowskiego, ś. p. Antoniego Nartowskiego, 
Alojzego Metzgera, Edmunda Knebla, Jana Matuszewskiego, 
Antoniego Pawłowskiego, Leona Nowaczyńskiego, Ignacego 
Wrońskiego, Michała Młodeckiego, Antoniego Kulczyckiego, 
Franciszka Kosika, Antoniego Kleczkowskiego, Tytusa Brągle- 
wicza, Jana Olbrychtowicza, Maurycego Weisenfelda i Tomasza 
Bzącę, którzy dbali o rozwój Towarzystwa. 
łnicyatorami zawiązania och. straży pożarnej w Kro- 
śnie byli: ówczesny burmistrz miasta Krosna, Sylwester Ja- 
ciewicz, notaryusz, Wojciech Pik, aptekarz, Stanisław Janik, 
Feliks Kaczorowski i ś. p. Teofil Grzyb, właściciele realności ; 
tudzież Tomasz Kotula, dvrektor szkoły wydziałowej. Statut 
ułożyli: ś. p. August Lewakowski, Apolinary Wiśniewski 
i Adolf Grohmann. Fundusze na umundurowanie Towarzyszy 
i sprawienie przyrządów powstały z dobrowolnych składek oby- 
3* 
86 
wateli i mieszkańców miasta Krosna, z subwencyi gminy mia- 
sta Krosna, tudzież z dobrowolnych składek okolicznych oby- 
wateli, między któremi ze znaczną pomocą przyszli ś. p. Łu- 
kasiewicz, właściciel dóbr Chorkówka i ś. p. Karol Klobassa- 
Zręcki, właściciel dóbr Zięcin. 
Adolf Walter, ówczesny c. k . adjunkt sądowy w N a- 
dwórnej założył miejscową ochotniczą straż pożarną. 
Ochotniczą straż pożarną w Budkach założyli Piotr 
Zbrożek, Edmund Krzen, Józef Angielski i Jan Paraszczak. 
1875—1885. 
OKRES PIERWSZY. 
I nastało dziesięć długich lat zupełnej prawie bez- 
czynności. Okres ten nazwany został zupełnie słusznie 
okresem martwym, albowiem wybrana na I. Zjeździe 
Rada zawiadowcza prawie zupełnie posiedzeń nie odby- 
wała i do celu Związku, środkami działania, określonymi 
statutem nie dążyła. Zmiany i poprawki do statutu 
przez długi a długi czas nie mogły być pomyślnie za- 
łatwione. 
Główną prawdopodobnie przyczyną tego zastoju 
był brak funduszów, na co ciągle się uskarżamy. Zjazd 
we Lwowie uchwalił wprawdzie roczną wkładkę od 
każdego czynnego członka związkowej straży pożarnej, 
lecz wkładek tych albo zupełnie nie płacono, albo pła- 
ciło zaledwie kilka związkowych straży pożarnych. Pod- 
czas I. Zjazdu we Lwowie deklaracyę przystąpienia do 
Związku podpisało 33 towarzystw ochotniczych straży 
pożarnych przez swoich Delegatów, a mianowicie: 
z Przemyśla, Rohatyna, Podhajec, Kolbuszowej, Tarno- 
wa, Starego miasta (obecnie Stary Sambor), Stryja, 
Mielca, Złoczowa, Sokala, Kęt, Żywca, Nadwornej, Sę- 
dziszowa, Pilzna, Brzeżan, Gródka, Śniatyna, Jaworowa, 
Brzozowa, Wieliczki, Nowego Sącza, Brzeska, Okocima, 
38 
Kamionki Strumiłowej, Żółkwi, Szczerca, Sanoka, Lwo- 
wa, Zakliczyna, Stanisławowa, Drohobycza i Kołomyi. 
Czy straże te płaciły związkowe roczne wkładki z aktów 
w registraturze Związku odszukanych, dojść nie można, 
tylko książka kasowa zaprowadzona w roku 1886 wy- 
kazuje dwie pozycye, przedstawiające sumę 28 złr. Nie- 
zawodnie wkładek tych przecież było więcej, niezawo- 
dnie prowadzono już wcześniej książkę kasową, lecz 
aktów tych w registraturze nie zdołano odszukać. Zda- 
wałoby się, że machina związkowa w tym okresie nie 
funkcyonowała. 
Henryk Rewakowicz, od początku istnienia 
po dziś — sekretarz Krajowego Związku Ochotniczych 
Straży Pożarnych martwił się brakiem funduszów. Żył 
on w wielkiej przyjaźni z ś. p. Albertem Karakie- 
wiozem, inspektorem zakładu asekuracyjnego we Lwo- 
wie. S. p . Albert Karakiewicz zwierzył się swemu przy- 
jacielowi, że posiada kilka tysięcy guldenów, które 
chciałby jemu zapisać. Henryk Rewakowicz przyjął dar, 
lecz oświadczył przyjacielowi swemu, że zapisu tego 
użyje na cele młodej a bardzo materyalnego wsparcia 
potrzebującej instytucyi, którą stworzył i o której istnie- 
nie dbać musi. Dnia 13. lutego 1880 r. umarł we Lwo- 
wie ś. p. Albert Karakiewicz, a legat, którym zmarły 
tak hojnie Krajowy Związek Ochotniczych Straży Po- 
żarnych wyposażył, wynosił 6948 złr. 45 ct. 
Cześć Henrykowi Rewakowiczowi za szlachetną 
ofiarę! Niewygasłą zaś wdzięczność dla ś. p. Alberta 
Karakiewicza, fundatora żelaznego funduszu Krajowego 
Związku Ochotniczych Straży Pożarnych! 
„Lepiej późno, jak nigdy". W 
18 lat później odna- 
leziono na cmentarzu Łyczakowskim mogiłę ś. p . Alberta 
Karakiewicza. Stanął na niej skromny, z funduszów 
Związku, w zakładzie artysty rzeźbiarza Juliana Mar- 
ko wskigo we Lwowie zakupiony pomnik z napisem 
Albert Karakiewicz. 
40 
I 
T 
Ś. P. ALBERTOWI KARAKIEWICZOWI 
13. lutego 1880. 
Wdzięczny Krajowy Związek Ochotniczych Straży Pożarnych 
jako 
Fundatorowi swego funduszu żelaznego. 
W sobotę dnia 5. lutego 1898. r. o godzinie 4. po 
południu odbyło się na cmentarzu łyczakowskim we 
Lwowie poświęcenie tego pomnika w obecności całej 
Rady zawiadowczej in corpore i deputacyi lwowskiej 
straży pożarnej. 
W dzień Zaduszny każdego roki; niesie sekretarz 
Rady związkowej wieniec z liści laurowych, świeci na 
grobie tym 7 lampek i na tem miejscu uprasza swoich 
następców, aby pamiętali o pomniku ś. p . Alberta Ka- 
rakiewicza, blizko głównej bramy cmentarnej, przy drodze 
po prawej stronie. 
Był już teraz fundusz żelazny, którego odsetek 
wolno używać na cele Związku, lecz o posiedzeniach 
i o jakiemkolwiek działaniu jeszcze ciągle nie słychać. 
Bezczynność tę przerywa Dr. Ludwik Ćwikłi- 
c e r i budzi wybraną na I. Zjeździe we Lwowie Radę 
zawiadowczą z letargu. Przy sposobności poświęcenia 
sztandaru dobromilskiej ochotniczej straży pożarnej w dniu 
17/6 1883 r. zwołuje wiec strażacki do Dobromila i za- 
prasza do wzięcia w nim udziału reprezentantów gali- 
cyjskich ochotniczych straży pożarnych. Wiecowi prze- 
wodniczy Dr. Alfred Zgórski, ówczesny prezes 
lwowskiej ochotniczej straży pożarnej. Na wiecu padło 
dużo gorzkich słów pod adresem Rady Związkowej, a 
rezultatem tego wiecu był II. Zjazd strażacki. 
41 
Drugi Walny Zjazd strażacki odbył się 
we Lwowie w dniach 29. i 30. września 1883 r. 
Na Zjazd ten przybyło 40 Delegatów i 41 Uczestni- 
ków. Zjazdowi przewodniczył wskutek wyboru Włady- 
sław Muhln, a sekretarzowali Konstanty Majewski i Mi- 
chał Borowski. Po zagajeniu Zjazdu zabrał głos Dr. 
Ludwik Cwiklicer i w sposób dosadny skrytykował bez- 
czynność i opieszałość ustępującego Zarządu Związku. 
Gdy jednak Henryk Rewakowicz wyczerpująco uspra- 
wiedliwił powody dla których Rada nie spełniła wybo- 
rem na nią włożonego mandatu i gdy przedstawił spra- 
wę legatu ś. p . Alberta Karakiewicza uchwalono na 
wniosek Dra Ludwika Cwiklicera podziękowanie dla 
Henryka Rewakowicza, a przez powstanie wyrażono 
cześć dla ś. p. fundatora Alberta Karakiewicza. 
Na tym Zjeździe uchwalono zmianę statutu wzglę- 
dem funduszów Związku na wypadek jego rozwiązania 
i siedziby Rady zawiadowczej, która miała być zmienianą 
co dwa lata, a mianowicie siedziba ta miała być w tem 
mieście, które ostatni Zjazd na siedzibę związku i jako 
miejsce następnego Zjazdu oznaczy. 
Majątek Związku w dniu 22. października 1883 po 
opędzeniu kosztów II. Zjazdu wynosił 6586-40 złr. 
Na Zjeździe tym wybrany został po raz pierwszy 
Naczelnikiem Adam książę Sapieha, 
zastępcą 
Wincenty Eminowicz, sekretarzem Henryk Rewakowicz 
i następujący członkowie Rady zawiadowczej: Włady- 
sław Miihln, Bruno Hryniewicz, Konstanty Majewski, 
Antoni Orzelski, Władysław Dygulski i Stanisław Po- 
lanowski; Wilhelm Fenz z Krakowa, Augustyn Locher 
z Bochni i Franciszek Łazarski wybrani zostali zar 
stępcami. 
Uchwały tego Zjazdu stanowiłyby stanowczy zwrot 
w działalności Krajowego Związku, lecz nie zostały 
wykonane. 
42 
Zaraz po zakończeniu Zjazdu o godzinie 8. wieczo- 
rem odbyło się w pałacu Księcia Naczelnika posiedze- 
nie nowo wybranej Rady zawiadowczej, na którem 
z uwagi, że uchwałą Zjazdu siedziba Zarządu związko- 
wego przeniesioną została do Krakowa na okres dwu- 
letni wybrano skarbnikiem Związku Wilhelma Fenza i 
postanowiono dalej cały kapitał żelazny złożyć jako 
depozyt w gal. Towarzystwie kredytowem ziemskiem. 
Odbyły się potem dwa posiedzenia Rady zawia- 
dowczej w Krakowie, a mianowicie dnia 17. lutego 
1884 i 28. czerwca 1884 na których omawiano sprawę 
wniesienia podania o przyjęcie do Aviadomości przez c. k . 
Namiestnictwo zmienionego statutu, zaproszono Andrzeja 
hr. Potockiego na zastępcę sekretarza, aby mógł w Kra- 
kowie załatwiać sprawy związkowe i poruszono sprawę 
wydawnictwa zawodowego czasopisma. Na tem się skoń- 
czyło urzędowanie Rady zawiadowczej z siedzibą 
w Krakowie. 
Namiestnictwo nie przyjęło zmienionego statutu 
do wiadomości. 
Z mocy statutu na rok 1885 przypadający Zjazd 
strażacki nie przyszedł do skutku. 
Ponieważ Namiestnictwo zmienionego statutu Związ- 
ku do wiadomości nie przyjęło, obowiązywał przeto 
statut pierwotny, oznaczający jako siedzibę Rady zawia- 
dowczej miasto Lwów i tu Zarząd Związku przeniesiono, 
lecz bez aktów. 
W pierwszym okresie istnienia kraj. Związku ocho- 
tniczych straży pożarnych zawiązane zostały następujące 
związkowe straże pożarne: w roku 1876 Krasiczyn, 
Kuty, Leżajsk, Łańcut, Mościska, Radziechów, Sienia- 
wa; w r. 1877 Sądowa Wisznia; w r. 1878 Dobromil, 
Lisko, Radymno, .Strzyżów, Turka; w r. 1879 Bukow- 
sko, Cieszanów, Wiśnicz; w r. 1880 Niżąnkowice, Ry- 
manów; w r. 1881 Ciężkowice, Czortków, Krynica, 
Nowy Targ, Tartaków, Trembowla; w r. 1882 Wojnicz; 
43 
w r. 1883 Krystynopol, Tuchów; w r. 1884 Bircza, 
Dubiany, Ottynia, Potok złoty, Rudnik, Spasów; w r. 
1885 Jordanów, Mikołajów i Oleszyce. 
Ochotnicza straż pożarna w Krasiczynie założoną zo- 
stała przez Adama księcia Sapiehę i utrzymuje się dotychczas 
wyłącznie zasiłkami z kasy książęcej. Wszyscy synowie założy- 
ciela byli czynnymi członkami tejże straży, a nieodżałowanej pa- 
mięci Leon książę Sapieha, oraz książę Jan Sapieha należeli do 
najgorliwszych naczelników straży krasiczyńskiej. Pierwszym 
prezesem straży był Adam książę Sapieha i godność tę po dziś 
dzień piastuje. 
Straż pożarną w Kutach założył Michał Pawulski, b. 
kontrolor kasy powiatowej w Kutach. Główne fundusze na cel 
Towarzystwa wpływały z amatorskich przedstawień teatralnych. 
W Leżajsku do głównych założycieli ochot, straży 
pożarnej należy Józef Szelewicz. 
Za inicyatywą śp. dra Kazimierza Kralczyńskiego, c. k. 
lekarza powiatowego, założoną została ochotnicza straż pożarna 
w Łańcucie. Inicyator był także jej pierwszym naczelnikiem, 
zastępcą jego był Jan Cetnarski. 
Założycielami Towarzystwa ochotniczej straży pożarnej 
w Mościskach byli: Wiktor Krokowski, c. k. notaryusz, 
Marcin Szutterly, Daniel Piecowicz i śp. Jerzy Szalbot, apte- 
karz. Z powodu braku fachowego kierownictwa, jako też słabego 
zainteresowania się tą sprawą szerszych kół, po kilku latach 
straż przestała istnieć. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Radziecho- 
wie założone zostało za inicyatywą Teodora Jaśkiewicza i roz- 
wijało się początkowo pod przewodnictwem śp. Marcina Wol- 
skiego i naczelnictwem Adama Miillera, c. k, kancelisty. Towa- 
rzystwo utrzvmywał z początku swoimi funduszami Stanisław 
hrabia Badeni, obecny marszałek krajowy, i teraz jest głównym 
tegoż wspierającym członkiem. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Sądowej 
Wiszni byli: Szymon Torski, burmistrz, Antoni Świtlik i Jerzy 
Malinowski, właściciele realności i Karol Majerhoffer, kontrolor 
magistratualny. 
44 
Ochotnicza straż pożarna miasta Dobro mi] a założoną" 
została przez Stanisława z Promna Promińskiego, (ówczesnego 
adjunkta sądu powiatowego, człowieka dla strażackiej sprawy 
wielce zasłużonego), na zasadzie statutu krakowskiego nieco 
zmienionego. Założyciel był także pierwszym jej naczelnikiem 
i organizatorem aż do roku 1884. Po nim nastąpił dr. Ludwik 
Cwiklicer. 
W Lisku założyli ochotniczą straż pożarną : Józef Bielak, 
burmistrz, Antoni Maksymowicz, Józef Freysinger i Antoni Hor- 
niatkiewicz. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Radymnie 
byli: Alojzy Schneider, Ferdynand Loflier, Aleksander Krafft, 
Ludwik br. Brunicki, Leopold Krzyżanowski, Marcin Popkie- 
wicz, Jan Chomicki, Adolf Reiss, Antoni Czyniowski, Jan Bur- 
gilewicz i Antoni Hołowiński. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Turee byli: 
Seweryn Brysiewicz, Ksiądz Jan Mikuś, Ksiądz Emil Sembrato- 
wicz, Andrzej Batycki, Stanisław Kuzia, Michał Łużecki i Moj- 
żesz Schachter. Do rozwoju tej straży przyczynił się bardzo dużo 
Dr. Karol Michał Kowalski, obecnie lekarz kolejowy i członek 
Rady zawiadowczej krajowego Zwiążku ochot, straży pożarnych 
we Lwowie. 
Ochotniczą straż pożarną w Bukowsku założyli: Ale- 
ksander Męciński, śp. Michał Jankiewicz i Jan Skoczyński. 
W lipcu 1863 r. wybuchł w Wiśniczu nowym pożar, 
który zniszczył do szczętu prawie wszystkie budynki wiśnickie 
z całym majątkiem ruchomym mieszkańców. Klęska była ogromna. 
Wówczas powstała pierwsza myśl zawiązania w Wiśniczu ocho- 
tniczej straży pożarnej. Brakło jednak ludzi dość energicznych 
i przedsiębiorczych, którzyby myśl tę urzeczywistnili. Dopiero 
gdy w kwietniu 1879 r. nowy pożar nawiedził miasto, gdy po- 
żar ten zniszczył blisko trzy części i tak już zubożałego miasta, 
zawiązał się Komitet złożony z Antoniego Loho, Jana Wyrwicza 
mł. i Wiktoryna Hostynka, który wziął sobie za zadanie zorga- 
zować w Wiśniczu ochotniczą straż pożarną. I rzeczywiście, przy 
dzielnej pomocy dra Wojciecha Mossora, Teodora Bernadzikie- 
wicza, Franciszka Glisty, Wincentego Kulawskiego, Henryka 
Malkiewicza, Józefa Kóberla i Sebastyana Górnisiewicza udało 
się powyższemu Komitetowi zorganizować rzeczone Towarzystwo. 
Już w dniu 25. maja odbyło się pierwsze Walne zgromadzenie, 
na którem uchwalono wypracowany przez Wiktoryna Hostynka 
45 
statut, dokonano wyboru naczelnika straży w osobie Antoniego 
Loho, zastępcy tegoż w osobie Jana Wyrwicza młodszego i adju- 
tanta Wiktoryna Hostynka. Od tego czasu ochotnicza straż po- 
żarna, walcząc z brakiem funduszów i innemi trudnościami, roz- 
wijała się wprawdzie bardzo powoli ale stale. 
W Niżan ko wicach zawiązał ochotniczą straż pożarną 
Edward Trusiewicz, b. sędzia powiatowy w Niżankowicach. 
Założycielem ochotniczej straży pożarnej w Rymanowie 
był Adolf Balko, b. naczelnik sądu powiatowego w Rymanowie, 
który nadzwyczaj gorliwie zajmował się rozwojom Towarzystwa 
nie szczędząc trudu i kosztów. Towarzystwo miało swoja mu- 
zykę. Po jego odjeździe Towarzystwo zaczęło upadać, nie było 
zachęty, a w dodatku członkowie korpusu byli przeważnie mura- 
rzami, którzy na całe lato wychodzili z Rymanowa za zarob- 
kiem w dalekie okolice. 
Za inicyatywą dra Adolfa Goldhabera, lekarza miejskiego 
w Ciężkowicach powstała miejscowa ochotnicza straż po- 
żarna. Wyćwiczeniem tej straży zajmował się sam inicyator, 
wybrany naczelnikiem, przy pomocy zastępcy naczelnika Lu- 
dwika Blicharza. Następnie komendę dzierżył Antoni Bahr, de- 
pendent notaryalny, a po jego ustąpieniu korpus pozostawał 
w uśpieniu przez kilka lat. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Czortkowie 
byli: Dr. Antoni Czaczkowski, Franciszek Piechowski i Hersch 
Rosenzweig. Pierwszym naczelnikiem był Alfred Doszot. Reor- 
ganizacya nastąpiła w r. 1887 za inicyatywą Ludwika Nossa 
i Ferdynanda Gramskiego. 
Ochotniczą straż pożarną w Krynicy zawiązano z inicya- 
tywy c. k. Zarządu zdrojowego w Krynicy, za staraniem c. k. 
zarządcy zdrojowego Zygmunta Sokołowskiego, który był jej 
długoletnim prezesem. Zakład zdrojowy oddał zaraz do użytku 
straży sikawkę ssąco-tłoczącą dwukołową, Komisya zdrojowa 
dwie sikawki czterokołowe. Pierwszym naczelnikiem był ś. p. 
Albin Albek. 
W Nowym Targu założył ochotniczą straż pożarną 
Józef Schował, c. k. emerytowany naczelnik sądu. 
Założycielem ochotniczej straży pożarnej w Trembowli 
był Dyonizy Zawadzki. 
W Wojniczu założyła ochotniczą straż pożarną Zwierzch- 
ność gminna. 
46 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Tuchowie 
byli: Antoni Foltyński, aptekarz i prezes Towarzystwa, tudzież 
ś. p . Józef Smoroński. 
Ochotniczą straż pożarną w Birczy założył N. Kumers- 
berg, zarządca dóbr. 
Założycielem ochotniczej straży pożarnej w Ottyni i był 
Karol Bartel, b. naczelnik stacyi kolejowej w Ottynii. Straż sub- 
wencyonowana przez gminę istniała zaledwie do dnia 8. marca 
1884. W tym dniu na zgromadzeniu prezes i założyciel tej 
straży Karol Bartel zrezygnował z godności, a to z powodu nie- 
pozorumień z gminą. 
W Potoku złotym założył ochotniczą straż pożarną 
"Włodzimierz Gniewosz, on ją także hojnie wyposażył. 
Ochotniczą straż pożarną w Budniku założył Michał 
Odrowąż Krzyszkowski. 
W Spasowie założoną została ochotnicza straż pożarna 
za staraniem Anieli Raciborskiej, Księdza Tytusa Koralskiego, 
Edmunda Jaworczykowskiego i Martyna Łyzuńea. Za staraniem 
Badeckiego zostali członkowie uzbrojeni. 
Ochotniczą straż pożarną w Jordanowie założyli: Ma- 
ryan Kohler, aptekarz, Kalczyński Józef, burmistrz i Podstawski 
Stanisław, zastępca burmistrza. 
Ochotnicza straż pożarna w Mikołajowie założoną zo- 
stała za pośrednictwem c. k. starostwa w Zydaczowie. 
1886—1900. 
OKRES DRUGI. 
Do najgłówniejszych przyczyn niepowodzenia Związ- 
ku w okresie pierwszym, zaliczyć należy brak siły wy- 
konawczej i dobrze urządzonej kancelaryi i brak tej 
łączności i świadomości swego istnienia pomiędzy stra- 
żami do Związku należącemi, gdyż nie tylko nie pomy- 
ślano o zaprowadzeniu ewidencyi straży ochotniczych 
w kraju istniejących, lecz nawet nie zrobiono spisu tych 
straży, które do Związku należały. 
Zapadłe na Zjeździe i na posiedzeniach Rady za- 
wiadowczej uchwały nie zostały wykonane, a nawet nie 
były podane do wiadomości straży związkowych, które 
wskutek tego zwątpiły o istnieniu Związku. W takim 
stanie znajdowały się sprawy Związku aż do dnia 29. 
czerwca 1886 roku. W tym czasie zainterpelował 
Dr. Alfred Z górski, ówczesny prezes ochotniczej 
straży pożarnej we Lwowie Henryka Rewakowicza, co 
też robi obecnie Zarząd Związku. Na to Rewakowicz 
odparł krótko: „nic nie robi!" To mu wystarczyło. Po- 
woduje on konferencyę u Księcia Naczelnika, na któ- 
rej dalsze losy Związku, dalszą jego egzystencyę 
powierzono Drowi Alfredowi Zgórskiemu. 
1 
48 
Odtącl rozpoczyna się nowe życie i prawdziwa, su- 
mienna a celu świadoma działalność! 
Dr. Alfred Zgórski obejmuje kierownictwo kance- 
laryi, sam referuje pisma, układa odezwy i przewodniczy 
posiedzeniom w nieobecności Księcia Naczelnika. 
Widząc, że agendy w kancelaryi Związku mnożą 
się, że strażactwo krajowe przebudzone wraz ze Związ- 
kiem zaczyna się ruszać i ciągle w różnych sprawach 
do Związku się odnosi, że więc sekretarz Henryk Re- 
wakowicz obarczony pracą zawodową temu nie może 
podołać, na posiedzeniu Rady zawiadowczej w drpu 29. 
czerwca 1886 stawia wniosek, który jednomyślnie uchwa- 
lono, aby sekretarza lwowskiej ochotniczej straży pożar- 
nej Aleksandra Piotrowskiego zaprosić do prowadzenia 
czynności kancelaryjnych Związku. 
Na posiedzeniu w dniu 5. września 1886 dawniejszy 
skarbnik Wilhelm Fenz rezygnuje ze swej godności, 
a Rada zawiadowcza udzieliwszy mu absolutoryum, wy- 
biera w jego miejsce Brunona Hryniewicza, obecnego 
naczelnika ochotniczej straży pożarnej we Lwowie. 
W krótkim czasie reformuje się biuro Krajowego 
Związku Ochotniczych Straży Pożarnych we Lwowie 
i zajmuje lokal w Rynku pod 1. 17. na I. piętrze aż do 
roku 1895, skąd w dniu 1. grudnia tego roku przenie- 
sione zostało na ulicę Sykstuską 1. 17 . I. piętro. 
Lwów został siedzibą Związku. 
Poprzednia uchwała II. Zjazdu, dotycząca przenoś- 
nej jego siedziby, okazała się zgubną i nie dopuszczała 
do działalności i rozwoju Związku. Szczególniej dla 
spraw bieżących i manipulacyi biurowej niedogodność 
ta stawała się nader uciążliwą. 
Obowiązuje statut uchwalony na I. Zjeździe we 
Lwowie. 
Wedle tego statutu odbywają się Zjazdy i posie- 
dzenia Rady zawiadowczej ku pożytkowi strażactwa 
i pożarnictwa krajowego. 
49 
Odbywały się zatem Krajowe Zjazdy stra 
żackie: 
III. w dniach 29. i 11 . grudnia 1887 r. we Lwowie. 
IV. w dniach 29. i 30. czerwca 1889 r. w Tarnowie. 
V. w dniach 15. i 16. września 1891 r. w Przemyślu. 
VI. w dniach 8. i 9. lipca 1893 r. we lwowie. 
VII. w dniach 25. i 20. sierpnia 1895 r. w Stanisła- 
wowie, 
VIII. w dniach 24. i 25. lipca 1897 r. w Dobromilio. 
Oprócz powyżej wyszczególnionych zwyczajnych Zjaz- 
dów, odbył si§ także w dniach od 7. do 11. września 1894 r. 
nadzwyczajny Zjazd strażacki we Livowie. 
Posiedzenia III. krajowego Zjazdu odbywały się 
w sali posiedzeń król. stoł. miasta Lwowa. Na Zjazd 
przybyło 55 Delegatów związkowych straży pożarnych 
i kilkudziesięciu uczestników. Przewodniczył Zjazdowi 
Władysław M ü h 1 n ze Stanisławowa, sekretarzowali 
Henryk Rewakowicz i Aleksander Piotrowski. Do Rady 
zawiadowczej wybrano: Adama ks. Sapiehę naczelnikiem, 
Dra Alfreda Zgórskiego zastępcą Naczelnika, Henryka Re- 
wakowicza sekretarzem, a członkami: Władysława Mühlna, 
Stanisława Polanowskiego, Dra Ludwika Cwiklicera, 
Augustyna Lochera, Franciszka Ważeńskiego i Brunona 
Hryniewicza. Jako zastępcy członków Rady zawiadow- 
czej wybrani zostali: Aleksander Koblański, Teofil Wi- 
tosławski i Aleksander Piotrowski. Do Związku należało 
75 Towarzystw ochotniczych Straży pożarnych. 
Posiedzenia IV. Zjazdu w Tarnowie odbywały się 
w sali Kasyna miejskiego. Przybyło Delegatów 62 
i kilkudziesięciu uczestników. Przewodniczył Dr. Al - 
fred Zgórski i Władysław Miihln, protokół spisywali 
Aleksander Piotrowski, Henryk Rewakowicz i Michał 
Ryż. Do Rady zawiadowczej wybrano: Naczelnikiem 
Adama ks. Sapiehę, zastępcą Naczelnika Dra Alfreda Zgór- 
skiego, sekretarzem Henryka Rewakowicza, członkami 
4 
50 
Rady zawiadowczej: Władysława Miihlna, Stanisława Po- 
lanowskiego, Dra Ludwika Ćwiklicera, Franciszka Wa- 
żeńskiego, Brunona Hryniewicza, Augustyna Lochera, 
zastępcami: Władysława Turskiego, Aleksandra Koblań- 
skiego i Aleksandra Piotrowskiego. Do Związku nale- 
żało 96 Towarzystw. 
Posiedzenia V. Zjazdu w Przemyślu odbywały się 
w sali posiedzeń Rady miejskiej. Na Zjazd przybyło 
73 Delegatów. Przewodniczył Władysław 
Muhln 
i Franciszek Ważeński, sekretarzami byli: Michał Ryż, 
Józef Krzyżanowski i Aleksander Piotrowski. Do Rady 
zawiadowczej wybrano: Naczelnikiem Adama ks. Sapiehę, 
zastępcą Dra Alfreda Zgórskiego, sekretarzem H. Rewako- 
wicza, członkami Rady zawiadowczej wybrani: Stanisław 
Polanowski, Dr. Ludwik Ćwiklicer, Bruno Hryniewicz, 
Franciszek Ważeński, Dr. Zygmunt Miczyński i Władysław 
Muhln, zastępcami: Augustyn Locher, Władysław Tur- 
ski i Emanuel Sygiericz. Do Związku należało 138 To- 
warzystw. 
Posiedzenia VI. Zjazdu we Lwowie odbywały się 
w sali posiedzeń Rady miejskiej w Ratuszu. Na Zjazd 
przybyło 66 Delegatów. Przewodniczył Dr. Alfred 
Z g ó r s k i, sekretarzowali: Bolesław Kropiński, Michał 
Ryż i Aleksander Piotrowski. Do Rady zawiadowczej 
wybrani: Naczelnikiem Adam ks. Sapieha, zastępcą Dr. 
Alfred Zgórski, sekretarzem Henryk Rewakowicz; człon- 
kami Rady zawiadowczej: Stanisław Polanowski, Dr. 
Zygmunt Miczyński, Dr. Ferdynand Maiss, Jan hr. Po- 
tocki, Antoni Bahr i Bruno LIryniewicz; zastępcami: 
Hipolit Malawski, Aleksander Koblański i Emanuel 
Sygiericz. Do Związku należało 157 Towarzystw. 
Posiedzenia VII. Zjazdu w Stanisławowie odbywały 
się w sali Kasyna mieszczańskiego. Na Zjazd przybyło 
93 Delegatów związkowych straży pożarnych. Przewodni- 
czyli Dr. Ludwik Ćwiklicer i Władysław Muhln, 
51 
-s ekretarzami byli: Bolesław Kropiński, Antoni Szczer- 
bowski i Witołd Bayger. Do Rady zawiadowczej wy- 
brani : Adam ks. Sapieha naczelnikiem, Dr. Alfred Zgórski 
i Władysław książę Sapieha zastępcami Naczelnika, 
Henryk Rewakowicz sekretarzem; członkami Rady za- 
wiadowczej : Stanisław Polanowski, Dr. Ludwik Ćwikli- 
cer, Władysław Muhln, Dr. Zygmunt Miczyński, Bruno 
Hryniewicz i Antoni Bahr; zastępcami:. Emanuel Sygie- 
ricz, Augustyn Locher i Mikołaj Jamrowicz. Do Związku 
należało 189 Towarzystw. 
Posiedzenia VIII. Zjazdu w Dobromilu odbywały 
się w sali wykładowej żeńskiej szkoły ludowej. Przybyło 
118 Delegatów związkowych straży pożarnych. Przewo- 
dniczyli : Adam książę Sapieha i Dr. Alfred Zgór- 
ski. Sekretarzami byli: Dr. Karol Kowalski, Michał Ryż, 
Henryk Rewakowicz i Antoni Szczerbowski. Do Rady Za- 
wiadowczej wybrani: Naczelnikiem Adam książę Sapieha, 
zastępcą Naczelnika Dr. Alfred Zgórski, sekretarzem 
Henryk Rewakowicz, członkami Rady zawiadowczej: 
Antoni Bahr, Dr. Ludwik Ćwiklicer, Dr. Zygmunt Mi- 
czyński, Władysław Miihln, Bruno Hryniewicz, Dr. Ka- 
rol Kowalski; zastępcami: Augustyn Locher, Emanuel 
Sygiericz, Stanisław Polanowski. Do Związku należało 
206 Towarzystw. 
W roku 1894 strażactwo nasze po raz pierwszy 
miało zaszczyt w dniach 8, 9. i 10. września przedstawić 
się podczas Wystawy Krajowej Najjaśniejszemu 
Panu, 
•Cesarzoioi Franciszkowi Józefowi I. 
Rada zawiadowcza krajowego Związku, uznając 
niepoślednią wartość moralną Zjazdu strażackiego i wspól- 
nych ćwiczeń w czasie pobytu Najjaśniejszego Pana we 
Lwowie, wyznaczyła Zjazd nadzwyczajny na dnie wyż 
podane. 
Wezwanie to wywołało silny ruch w strażach ca- 
łego kraju, a jeszcze silniejszy w ochotniczej straży po- 
żarnej lwowskiej, na której ciężył moralny obowiązek 
4* 
52 
podjęcia i umieszczenia spodziewanej znacznej liczby 
kolegów strażackich. 
Uroczystość taka zdarza się rzadko, a zaszczyt, ja- 
kiego strażactwo kraju doznać miało, nie zdarzył się 
przedtem nigdy. 
To też mało było w Galicyi straży pożarnych, któ- 
reby udziału w tej uroczystości nie wzięły. 
Już dnia 7. września pociągami kolejowymi ze 
wszystkich stron kraju ściągać się poczęły do Lwowa 
drużyny strażackie, co trwało aż do ostatniego rannego 
pociągu dnia 8. września, który przybył przed pociągiem 
cesarskim. Strażactwo krajowe pod dowództwem Wła- 
dysława Miihlna tworzyło szpalery przed dworcem ko- 
lejowym w czasie przybycia Najjaśniejszego Pana. Ładny 
to i dla każdego strażaka miły i dumą napełniający był 
widok tych długich, wzdłuż całego placu kolejowego 
ciągnących się szpalerów, dzielnych druhów strażackich, 
tych hełmów lśniących, tych sztandarów wiary strażac- 
kiej nad szeregami falujących! Na każdej rzemykiem 
hełmu okolonej twarzy czytać można było radośne wzru- 
szenie i dumę, bo byli to koledzy strażaccy! Jednej 
wspólnej idei dzieci, po raz pierwszy tak licznie się 
zebrali i to przy tak ważnej okoliczności powitania uko- 
chanego Monarchy! Było też ich tam razem blisko dwa 
tysiące pod 27 sztandarami. 
Po powitaniu i odjeździe Najjaśniejszego Pana ko- 
lumny strażackie dziarsko i żwawo przy muzyce i mar- 
szu strażackim ruszyły do miasta, gdzie przez miejscowy 
komitet strażacki, pod kierownictwem 
Naczelnika 
lwowskiej ochotniczej straży pożarnej, Brunona Hry- 
niewicza, ulokowane w wyznaczonych kwaterach i po- 
dejmowane były, Ile to tam powitań, wrażeń i przy- 
pomnień, ile serdecznych koleżeńskich uścisków dłoni 
zamieniono, jak to wśród strażackiej braci zapomniało 
się o wszystkiem, co do prozy życia należy, wie i czuje 
tylko ten, kto czuł zarówno z nimi! 
53 
Lecz nie na same biesiady uczuć przybyli strażacy 
do Lwowa. Czekała ich tam służba, wynikająca z pro- 
gramu Zjazdu, nie tyle przykra, ile wymagająca ścisłości 
w wykonaniu. Strażacy mieli się Najjaśniejszemu Panu 
przedstawić i odbyć przed Nim ćwiczenia! Trudno chyba 
0 ważniejszy powód do starań o wydatny wynik popi- 
sowej strażackiej pracy. To też gdy do ćwiczeń pró- 
bnych stanęły szeregi na arenie wystawowej, w zabie- 
gach członków kierującego Komitetu, bieganiu Adju- 
tantów, w wyrazach twarzy całej drużyny widać było, 
że chwila jest ważną, że tu nie o błahą zabawę chodzi, 
ale o generalny popis całego strażactwa za czas od po- 
czątku jego istnienia, w oczach Najwyższego Dostojnika 
1 całego kraju, który właśnie przez Wystawę żywotność 
swą we wszystkich objawach społecznego życia, wobec 
całego Państwa okazywał. 
Przyszła nareszcie oczekiwana z niecierpliwością 
i niepokojem chwila. Najjaśniejszy Pan przybył w oto- 
czeniu swej świty. Wtedy za trybunami areny zgodnem 
tętnem uderzało dwa tysiące serc z życzeniem najlep- 
szych sukcesów strażackiego popisu. 
Zarząd uchwalił zacząć od defilady, do której po- 
dzielono przedtem całe strażactwo na 4 oddziały, każdy 
pod osobną Komendą. 
Dano znak i przy dźwiękach muzyki strażackiej 
z Tarnowa i ze Złoczowa oddziały w czwórkach z poza 
trybun na rozległą arenę dziarsko wysuwać się poczęły. 
Pochód kończą liczne przyrządy pożarne, pojedyńczo 
postępujące, w zupełnem do akcyi pożarnej pogotowiu. 
Wspaniały to był widok! 
Lśniały hełmy strażackiej armii, powiewały sztan- 
dary, w milczących szeregach wzorowy porządek kro- 
ków i odstępów. 
Każdy oddział przed trybuną Najjaśniejszego Pana 
zwrotem głowy na komendę oddał hołd Najdostojniejsze- 
mu Gościowi, który go życzliwym odwzajemnił ukłonem. 
54 
Defilada udała się bardzo dobrze. Snać i Najjaśniej- 
szy Pan był zadowolony, bo chociaż wyznaczonych z góry 
15 minut już upłynęło, trybuny swojej nie opuścił. 
Znów dano znak. 
Ozwały się trąbki strażackie smętnym sygnałem 
pożarnym i przyrządy, obsadzone liczną załogą, w peł- 
nym galopie koni wyruszyły z za trybun przez całą^ 
arenę ku przeciwnej stronie do pawilonu na ćwiczenia 
przeznaczonego. W lot na dany sygnał stanęła ta masa 
przyrządów, ludzi i koni na swoich stanowiskach. 
Wykonano ćwiczenia praktyczne, które jednak 
z powodu deszczu nie mogły być zupełnie według pro- 
gramu wykonane. 
Defiladą i ćwiczeniami kierował Bruno Hryniewicz,, 
naczelnik ochotniczej straży pożarnej ze Lwowa. 
Popis się skończył, lecz nie skończyła się służba 
strażacka, którą wszystkie Korpusy i goście strażaccy peł- 
nili jeszcze i tego i ostatniego dnia Zjazdu tak na placu 
Wystawy, jak i w mieście w różnych miejscach przy 
utrzymaniu porządku. 
Największa robota była, gdy w dniu 10. września 
Najjaśniejszy Pan późnym wieczorem o zmroku zjawił 
się pieszo na Wystawie, celem przypatrzenia się Fon- 
taine luminaise i przysłuchaniu się śpiewom 
Lutni" 
i „Echa". 
Zebrało się kilkadziesiąt tysięcy ludzi, .nie 
łatwą więc była sprawa utrzymania porządku i ułatwie- 
nia Monarsze wolnego przejścia przez plac Wystawy, a 
jednak dokonali tego nasi strażacy sami bez niczyjej, 
pomocy, w sposób, który prawie podziw wywołał. 
Obowiązki więc swoje spełnili strażacy godnier 
dzielnie i wytrwale, czego dowodem nadesłane na ręce 
Dra Alfreda Zgórskiego, zastępcy Naczelnika krajowego 
Związku ochotniczych straży pożarnych, pisma Prezy- 
dyum Wystawy i Komendy obywatelskiej straży hono- 
rowej, które dosłownie przytaczamy poniżej. 
55 
L. 9598 . 
Wielmożny Panie! 
Członkowie ochotniczych straży pożarnych ze- 
brani we Lwowie podczas pobytu Najjaśniejszego Pana 
przyczynili się w wielkiej mierze do utrzymania po- 
rządku na placu Wystawy, idąc na rękę Straży oby- 
watelskiej, przyczem złożyli niepomierny dowód taktu 
i gorliwości obywatelskiej. 
Za tę pomoc składamy Im najserdeczniejsze po- 
dziękowanie i upraszamy, ażebyś Wielmożny Pan 
zechciał w sposób właściwy podać to do wiadomości 
interesowanych. 
We Lwowie, dnia 13. września 1894. 
Z poważaniem 
A. Sapieha w. r. 
Marchwicki w. r. 
Uznanie, które Najjaśniejszy Pan raczył wyrazić 
komendzie obywatelskiej straży honorowej za utrzyma- 
nie wzorowego porządku podczas Swojego pobytu we 
Lwowie, powoduje podpisaną komendę do złożenia 
słów szczerej podzięki Szanownemu Związkowi ocho- 
tniczych straży pożarnych i strażom pożarnym, które 
z poświęceniem drogiego czasu nie szczędziły trudów 
i pracy, żeby wywiązać się godnie z podjętego zada- 
nia i tym sposobem przyczyniły się w wysokim sto- 
pniu do podniesienia świetności dni uroczystych, jak 
to na stolicę kraju przystoi. 
We Lwowie, dnia 15. września 1894. 
A. Getrits w. r . 
M. Michalski w. r. 
Siłą przyciągającą dla Zjazdu straży pożarnych była 
także wystawa przyrządów i przyborów pożarnych, 
urządzona w osobnym pawilonie. Urządzeniem tej wy- 
stawy zajął się Komitet wykonawczy Rady zawiadow- 
czej kraj. Związku ochotniczych straży pożarnych. 
56 
Okres drugi, datujący się od czasu objęcia steru 
w kancelaryi Związku przez Dra Alfreda Zgórskiego, 
wydał obfity plon w kierunku rozpowszechnienia i pod- 
niesieni^ obrony od pożarów w kraju. Dr. Alfred 
Zgórski sprowadził akcyę Związku Krajowego swoją 
niestrudzoną pracą, zapobiegliwością i wytrwałością na 
prawidłowe tory. 
W okresie tym odbywały się także regularnie po- 
siedzenia Rady zawiadowczej. Posiedzeń tych odbyło 
się od czasu wskrzeszenia Związku do 
III. Zjazdu 
5 
od III. do IV. Zjazdu 
7 
od IV. do V. Zjazdu 
7 
od V. do VI. Zjazdu 
9 
od VI. do VII. Zjazdu 
5 
od VII. do VIII. Zjazdu ..... 5 
od VIII. do jubileuszowego Zjazdu 9 
Razem . .47 
nie licząc znacznej ilości posiedzeń Komitetu wykonaw- 
czego, załatwiającego wszystkie sprawy nagłe i przygo- 
towującego wnioski i referaty na posiedzenia Rady za- 
wiadowczej. 
Na okres drugi przypada organizacya większej 
połowy wszystkich związkowych straży pożarnych, a 
mianowicie założone zostały: w roku 1886 Biecz i Je- 
zierzany; w roku 1887 Baranów, Lisiagóra, Łapanów, 
Maków, Skawina, Sucha i Wilamowice; w roku 1888 
Dubiecko, Kopyczyńce, Lanckorona i Tarnawica polna; 
w roku 1889 Bestwina, Bołszowce, Brzostek, Buczacz, 
Halicz, Hecznarowice, Husiatyn, Ropczyce, Stary Sącz, 
Ulanów i Zator; w roku 1890 Bielany, Busk, Dolna- 
wieś, Dukla, Jagielnica, Krzeszowice, Mszana Dolna, 
Muszyna, Ryglice, Ustrzyki dolne i Żmigród; w roku 
1891 Besko, Gdów, Kozy, Łuczyce, Piwniczna, Skotni- 
ki, Tymbark, Wiśniowczyk i Żabno; w roku 1892 Bo- 
57 
bowa, Bursztyn, Frysztak, Janów koło Lwowa, Kro- 
ścienko, Ołpiny, Osiek koło Żmigrodu, Padew kolonia, 
Podkamień koło Rohatyna, Podwołoczyska, Pruchnik, 
Skole, Żółtańce i Żydaczów; w roku 1893 Chyrów, 
Dębowiec, Kołaczyce, Kulików, Monasterzyska, Mrzy- 
głód, Przecław, Szczawnica i Uście solne; w roku 1894 
Błażowa, Huczko, Jawornik m., Kańczuga, Maryampol, 
Nowemiasto, Piekary, Starawieś, Toki, Trzemeśnia, Wo- 
łowice i Żurawno; w roku 1895 Borowa, Chołojów, 
Kalembina, Nowawieś, Rzochów, Skowierzyn i Tarno- 
brzeg; w roku 1896 Augustdorf, Baligród, Buczkowice, 
Chorostków, Czaniec, Dankowice, Lutowiska, Machów, 
Niestanice, Niżniów, Olesko, Peczeniżyn, Pławo, Powit- 
no. Przeworsk, Radłów, Rzędzianowice, Stojanów, 
Strzałki i Witków nowy; w roku 1897 Dziekanowice, 
Hohenbach, Jawornik w., Kozowa, Łodygowice, Osiek 
koło Oświęcimia, Ostrów, Porąbka, Prusy koło Lwowa, 
Sąsiadowice, Starasól, Trześń, Uście zielone, Wielkie 
Oczy i Wojniłów; w roku 1898 Dobra, Gorzyce, Łęki, 
Narajów i Zabłocie; w roku 1899 Bierzanów, Grodzisko, 
Niemirów i Paszczyna; w roku 1900 Kleparów. 
Ochotniczą straż pożarną w Bieczu założył ś. p . Ale- 
ksander Semeniuk, buchalter Towarzystwa wzajemnego kredytu 
w Bieczu i był także tej straży naczelnikiem. 
Władysław Turski założył ochotniczą straż pożarną w Je- 
zierzanach. 
Inicyatorami założenia ochotniczej straży pożarnej w B a- 
r ano wie byli Aleksander Kraus i Witold Kozłowski. 
Założycielem ochotniczej straży pożarnej w Li siej gó- 
rze był Tadeusz Artwiński, dzierżawca dóbr w Żukowicach 
starych, dotychczasowy jej prezes. Do roku 1896 dla braku 
unduszów straż była nieczynną. 
W Łapanowie założył straż Wojciech Mąezka. 
Stowarzyszenie pożyczkowe „Wzajemna pomoc" w M a- 
k o w i e, które ze swych funduszów około 1.000 zł. na cele 
58 
strażackie wydało i jego dyrektorowie: Karol Wroński, Emil 
Ulrich i Ludwik Kocyan, którzy ofiar pieniężnych i osobistych 
trudów od samego początku nie szczędzili, założyli ochotniczą, 
straż pożarną w Makowie. Także Obszar dworski w Makowie, 
a względnie Dyrekcya dóbr Arcyksiążęcych w Żywcu przyczy- 
niła się również znacznymi datkami do założenia straży. 
W Skawinie założyła och. straż pożarną Zwierzchność 
gminna za inicyatywą ś. p. D-ra Tomasza Świerza. 
Organizatorem ochotniczej straży pożarnej w Suchej 
był Leopold Olszewski. 
W Wilamowicach założył Towarzystwo ochotniczej 
straży pożarnej Franciszek Schneider, ówczesny burmistrz. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Dubiecku 
byli: Stanisław hr. Konarski, Ignacy Cinalski, Dr. Franciszek 
Gąsiorek, Jan Hirsch, Ksiądz Marcin Karakulski, Antoni Mo- 
tyl, Artur Pędracki, Stanisław Sokołowski, Ksiądz Jakób Sta- 
siowski i Alfred Weiss. 
Ochotniczą straż pożarną w Kopyczyńcach założyli: 
Tadeusz Karwowski, Ksiądz Julian Świątkowski, Zygmunt 
Smalawski, Aleksander Safian, Michał Noskowski, Stanisław 
Kopystyński i Ezriel Grunfeld. 
Założycielem och. straży pożarnej w Lanckoronie był 
nieprzerwanie dbający o jej rozwój Wojciech Wicher. Pier- 
wszym naczelnikiem był Antoni Mikstein, a zastępcą tegoż Woj- 
ciech Wicher. 
Ksiądz Maryan Topolnicki założył och. straż pożarną 
w Tarnawicy polnej. 
Ochotniczą straż pożarną w Bestwinie założyli: 
Ksiądz Jan Kanty Wajda, Ksiądz Zygmunt Migdał i nauczy- 
ciel Józef Merta. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Bołsz o w- 
cach byli: ś p. Albin Wąsowicz, aptekarz i ś. p. Romuald 
Limanowski, dyrektor Banku zaliczkowego w Bołszowcach. 
W Brzostku założyli ochotniczą straż pożarną: Jan 
Szymański i Aleksander Bochnak. 
Edward Kolinek po kilkuletniej walce słowem i pismem 
założył ochotniczą straż pożarną wBuczaczu. On był jej 
naczelnikiem przez 10 lat, mianowany został honorowym 
członkiem tej straży, otrzymywał pisma uznania od Związku 
Krajowego za działalność w powiocie. 
59 
Ochotniczą straż pożarna w Ropczycach założyli: Dr. 
Gustaw Ujejski, Jan Schmidt, Franciszek Zach i Jan Sie- 
kierski. 
Ochotnicza straż pożarna w Starym Sączu założoną 
została przez grono obywateli miasta i kilka z inteligencyi pod 
przewodnictwem Księdze Jakóba Rozwadowskiego i liczyła za- 
raz 100 wspierających a 24 czynnych członków. Fundusze na 
umundurowanie jakoteż przybory i przyrządy pożarne otrzymała 
od gminy. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Ulanowie 
byli: Andrzej Dąbrowski, ś. p . Ksiądz Maryan Podgórski, Jan 
Wroński i Stefan Zabierzewski. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Zatorze 
byli: ś. p. Ludwik Grychowski, ówczesny pełnomocnik dóbr Za- 
torskich, Dr. Józef Tarchalski, Józef Medwecki i Edward Reiner. 
Do organizacyi i rozwoju przyczyniła się w znacznej części 
gmina Zator 
W Bielanach inicyatywę założenia och. straży po- 
żarnej podał Stanisław Kowalski, nauczyciel i on też przy 
współudziale Józefa Warmuza, ówczesnego naczelnika gminy, 
Wojciecha Pająka, Józefa Wójcika i Macieja Pająka, gospoda- 
rzy, Towarzystwo założył. Z datkami pospieszyli: Baron Adryan 
Lariss z Bulowic, ś. p . Stanisław Klucki z Kóz i Baron Her- 
man Czecz, obecny Marszałek bialskiej Rady powiatowej. 
Założycielem och. straży pożarnej w Busku był ś. p. 
Dr. Teofil Prochaska. 
Założycielami Towarzystwa och. straży pożarnej w D o 1- 
n ej wsi byli: Edward Klebert i Jan Szymski. 
Do zawiązania ochotniczej straży pożarnej w Dukli 
dwie były przyczyny. Pierwszą z nich straszliwy pożar, który 
prawie połowę miasta w perzynę obrócił, drugą obowiązek 
gminy utrzymywania straży pożarnej. Pod przewodnictwem 
Księdza Jana Zwolińskieg > działający Komitet straż tę założył 
przy pomocy Adama hr. Męcińskiego, D-ra Karola Reissa, Ale- 
ksandra Obłazy, burmistrza, Juliusza Fieberta, aptekarza Mau- 
rycego Goldhamera, sekretarza miejskiego Sokala i Leona La- 
lickiego. Pierwszym prezesem był Dr. Reiss, a naczelnikiem 
Sokal, kasę utrzymywał Goldhamer, a sekretarzował Lalicki. 
Następnym prezesem był Dr. Kropaczek, naczelnikiem Andrzej 
Rygiel, sekretarzem Erazm Jasiewicz. 
00 
W Jagielnicy za inicyatywą Pawła Niemczynow- 
skiego, b. pocztmistrza zawiązał się komitet, złożony z Zyg- 
munta Januszowskiego. D -ra Ludwika Lutyńskiego, Aleksan- 
dra Orzechowskiego, Kazimierza Kuźmińskiego i Aleksandra 
Krajewskiego i Komitet ten postarawszy się o statut z dnia 19. 
marca 1890 dokonał dzieła organizacyi ochotniczej straży pożarnej 
w Jagielnicy. 
W Mszanie dolnej założył straż pożarną Jan So- 
lecki. 
Jan Mierzwiński założył och. straż pożarną w R y g l i- 
cacli. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Ustrzy- 
kach dolnych zawiązane zostało staraniem Józefa Nanow- 
skiego, właściciela dóbr i Karola Morwitza, ówczesnego nota- 
ryusza. Pierwszym prezesem był Józef Nanowski, naczelnikiem 
Apolinary Meisner, a skarbnikiem Karol Morwitz. W kilka lat 
potem wskutek braku ludzi oddanych sprawom strażackim, za- 
częło Towarzystwo upadać. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Żmigro- 
dzie byli: Ksiądz Walenty Wojtalik, Zygmunt Jaworski, Do- 
minik Kilarski, Floryan Obmiński, Jan Bieraeki, Jan Uiwary, 
Jędrzej Filipowicz, Antoni Makowski, Antoni Polaczek. Straż 
pożarna w Żmigrodzie chyli się teraz ku upadkowi z powodu 
braku funduszów. Miasteczko Żmigród jest bardzo biedne, dla- 
tego też i gmina nie przyczynia się nawet najmniejszym zasił- 
kiem do wsparcia Towarzystwa. 
Za inicyatywą ś. p Leona Bilińskiego z Eymanowa zało- 
żono w B e s k u ochotniczą straż pożarną. Do Wydziału wy- 
brani zostali podówczas : Antoni Gniewosz jako prezes, Ksiądz 
Franciszek Stankiewicz, jako zastępca prezesa, członkami Wy- 
działu: Ksiądz Aleksander Zubrzycki, Jan Nowakowski, Grzegorz 
Milian, Piotr Mermer, Paweł Kielar i Paweł Mermer. 
Ochotniczą straż pożarną w Gdowie założył Józef Slo- 
sarczyk, pocztmistrz w Gdowie, który był poprzednio podko- 
mendantem ochotniczej straży pożarnej w Ketach i tam brał 
udział w ćwiczeniach strażackich i nauce teoretycznej, przepro- 
wadzonej przez Józefa Zagórskiego, b. starszego brandmistrza 
krakowskiej straży pożarnej, a obecnego naczelnika miejskiej 
straży pożarnej w Przemyślu. Szymon Boguta w Gdowie był 
także bardzo czynnym przy organizacyi tej straży. 
61 
W K o z a c h powstało Towarzystwo ochotniczej straży 
pożarnej za inicyatywą ś. p. Stanisława Kluckiego i Barona 
Hermana Czecza de Lindewald, a przy udziale : ś. p. Wincen- 
tego Kratochwila, ś. p, księdza Franciszka Howańca ; Henryka 
Baithelmusa, Franciszka Grabowskiego, ś. p. Jana Włodygi, 
Józefa Janici, Tomasza Byrskiego i Ignacego Bugajskiego. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Skotni- 
kach, którzy także dbali o rozwój Towarzystwa, są: Józef 
Buliński b. naczelnik gminy, Ignacy Krasny, sekretarz gminy. 
Andrzej Sośnicki, obecny naczelnik gminy, Józef Sośnicki, star- 
szy, Józef Sośnicki, młodszy, Józef Wcisło, starszy, Józef Wcisło, 
młodszy, tudzież Bronisław Peszkowski, c. k. notaryusz ze 
Skawiny, Bronisław Capkiewicz, b. naczelnik straży ze Ska- 
winy, P. Pawlik, komendant straży ze Skawiny i Stanisław 
Biesiadecki. 
W założeniu ochotniczej straży pożarnej w Tymbarku 
wzięli udział : Stanisław Reklewski, ówczesny naczelnik straży, 
Jan Konieczka, ówczesny zastępca, a obecnie naczelnik straży, 
Jan Steczowicz, burmistrz i prezes straży, Ksiądz Szymon Kumorek, 
Adolf Prókel, leśniczy, Józef Świerczyński, obywatel, tudzież 
z Limanowej Maryan Kwiatkowski, inżynier Wydziału powia- 
towego i Władysław Pachowicz, komendant oddziałowy straży 
pożarnej. 
Dr. Jan Myciński przy" pomocy proboszcza Księdza Anto- 
niego Łętkowskiego i burmistrza Franciszka Mazurkiewicza za- 
łożyli straż w Żabnie. 
Antoni Pitala był inicyatorem założenia ochotniczej straży 
pożarnej z Bobowej. Straż obecnie prawie już nie istnieje 
z braku poparcia. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Burszty- 
nie założone zostało za inicyatywą Edmunda Hipolita Radwan 
Wołodkiewicza, ówczesnego sędziego powiatowego, który wy- 
brany został prezesem i godność tę przez cały czas swego 
w Bursztynie pobytu piastował, dbając o rozwój Towarzystwa. 
W dowód uznania zasług jakie około rozwoju Towarzystwa po- 
łożył, mianowany został członkiem honorowjm. 
Straż we Frysztaku założył ś. p. Franciszek StenzeL 
c. k. notaryusz we Frysztaku. 
W Janowie założyli ochotniczą straż pożarną: Jan 
Gcłula, Walery Lahociński, Dr. Edward" Szulisławski, Włodzi- 
mierz Wiczyński, Karol Sauszek i Dominik Jaworski, 
Ochotnicza straż pożarna w Krościenku nad Du- 
najcem założoną została przez Marcelego Gorączkę, no- 
taryusza. 
W Ołpinach założyli och. straż pożarną: Ksiądz 
Augustyn Machowicz i Jan Ryndak. 
Ochotniczą straż pożarną w O s i e k u koło Żmigrodu 
zorganizował Wojciech Reyman, kierownik szkoły i naczelnik 
straży. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Padw i-k o- 
1 o n i i są: Paweł Badura, Jakób Konrad, Wilhelm Konrad, Ja- 
kób Senft i Henryk Muller. 
W Pod kamieni u koło Rohatyna założyli ochotni- 
czą straż pożarną Leopold hr. Starzeński i Jan Solecki. 
W Podwołoczyskach założyli och. straż pożarną 
Józef Mayr i Gabryel Kreiner. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Pruchniku 
założone zostało z inicyat.ywy mieszczan i przy pomocy inteli- 
gencyi, a szczególnie Księdza Grzegorczyka, a rozwijało się bar- 
dzo pomyślnie pod naczelnictwem Władysława Szydłowskiego, 
oficyała sądowego. 
Założycielem ochotniczej straży pożarnej w Skołem jest 
Dr. Kornel Mironowicz, obecnie burmistrz i prezes straży; jemu 
głównie zawdzięcza instytucya swój dotychczasowy rozwój. 
Chętni tej instytucyi są: urzędnicy sądu powiatowego, lekarze 
miejscowi, adwokaci i uzędnicy urzędu podatkowego. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Źółtańcach 
założone zostało za inicyatywą Włodzimierza Dąbrowskiego, 
Józefa Boosa i Justyna Bieńkowskiego, z których dwaj ostatni 
mimo rozmaitych przeszkód wielce o Towarzystwo dbają. 
W Chyro wie założoną została ochotnicza straż pożarna 
za staraniem Zwierzchności gminnej, której przewodniczył ś. p. 
Mikołaj Schubert, lekarz 
Paweł Sękowski, Karol Żmudzi i Jan Kiełbasa założyli 
straż pożarną w Kołaczycach. 
Założycielem i opiekunem ochotniczej straży pożarnej 
w Kulikowie był Teodor Bordolo Abondi de Borco, adjunkt 
sądowy podówczas, a obecnie Radca sądu krajowego we Lwowie. 
Aleksander Spolski. Jan Ferrari i Dr. Edward Korner za- 
•łożyli w M ona st er zy skac h och. straż pożarną. 
63 
W Mrzygłodzie założył och. straż pożarną Rudolf 
Pochmarski, 
Walenty Kopacz i Adam Sadowski założyli och. straż po- 
żarną w Przecła wiu. 
Założycielem ochotniczej straży pożarnej w Szczawnicy 
wyżnej byli Jan Wieczorkowski i Łukasz Malinowski. O ro- 
zwój te] straży obydwaj założyciele bardzo się starają. 
Zwierzchność gminna w Uściu Solnem założyła miej- 
scową och. straż pożarną. 
Założycielami och. straży pożarnej w Błażowej byli 
Antoni Brześ i Stanisław Napiórkowski. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Huczku 
byli: Stanisław Duniewicz, Józef Ptaczek, Józef Krupka, 
Bazyli Huzar, Dmytro Duailit i Klemens Fergonde. 
Jan Spławiński, sekretarz gminy, oraz naczelnik straży 
i Karol Jamrozik, zastępca naczelnika straży, założyli ochotniczą 
straż pożarną w Jaworniku mieście. 
Ochotnicza straż pożarna w Kańczudze założoną została 
aa inicyatywą Stanisława Tokarzewskiego, aptekarza, który też 
bez wyboru objął nad nią naczelne kierownictwo. Pewna część 
zasługi należy się również Piotrowi Świstkowi, ówczesnemu 
burmistrzowi, który starania około zawiązania straży pożarnej 
gorliwie popierał. 
Założycielem och. straży pożarnej w Maryampolu był 
Oswald hr. Potocki. 
Dr. Stefan Puchalski poruszył myśl założenia och. straży 
pożarnej w Nowem mieście, a z nim założycielami byli: 
Ksiądz Józef Falarz, Włodzimierz Gnikowski, Hieromin Święch, 
kierownik szkoły, Szczepan Źywicki i Antoni Szpakowski, mie- 
szczanie nowomiejscy. 
W Sta rej wsi założyli och. straż pożarną Jan Moś 
i Józef Wojciech, gospodarze gruntowi. 
W Trze me śni założyli och. straż pożarną: Ksiądz An- 
toni Łazowski, który jest tej straży prezesem i. Jan Michalec, 
organista, obrany jej naczelnikiem. Założyciele doznawali od 
mieszkańców różnych nieprzyjemności. Mieszkańcy ci poznawszy 
dopiero przy pożarach wartość uorganizowanej pomocy, teraz na 
straż pożarną „nie patrzą już. złośliwem okiem jak pierwej." 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Wołowi- 
cach byli Jan Kuźma i Józef Styczeń. 
Założycielami ocli. straży pożarnej w Ż u r a w n i e byli: 
Karol d' Abancourt, ówczesny naczelnik sądu powiatowego, 
a obecnie radca sądu krajowego we Lwowie i ś. p. Władysław 
Kowalski, b. rządca dóbr w Źurawnie, który do swego zgonu 
piastował godność prezesa Towarzystwa. Obaj założyciele zajęli 
się gorliwie sprawami Towarzytwa i dbali o jego rozwój. 
Jan Rucki, zegarmistrz i stolarz zorganizował ochotniczą 
straż pożarną w Borowej i od początku gorliwie się jej lo- 
sami zajmuje. 
Ksiądz Karol Fischer, Walenty Niepla, b. naczelnik 
gminy, Piotr Furtek, naczelnik straży, Stanisław Furtek, Win- 
centy Ziemba, Franciszek Furtek, Grzegorz Iżyk, Szymon i Jan 
Tencze, Franciszek Błaźejowski i Franciszek Banaś zaWiązali 
ochotniczą straż pożarną w Kalembinie. 
Rada gminna w Nowej wsi zakupiwszy na wniosek 
Jana Kubajaka, naczelnika gminy, sikawkę, którą dnia 20. paź- 
dziernika 1895. poświęcił Ksiądz Józef Nieć z Kęt, poddała 
myśl zawiązania w Nowejwsi och. straży pożarnej. Prezesem 
obrano Ignacego Hałatka, naczelnikiem Jana Garę, a tegoż za- 
stępcą Józefa Szczytowskiego. 
Zygmunt Hollender był organizatorem och. straży pożar- 
nej wRzochowie. 
Założycielami ochotnicznej straży pożarnej w S k o w i e- 
rzynie byli: Mojżesz Kanarek, Marcin Leśniak, Józef Kar- 
risan i Józef Rajtar. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Buczkowi- 
cach zawiązane zostało za inicyatywą Gustawa Herrglotza, 
miejscowego nauczyciela, który przewalczywszy różne przeszkody, 
zamiar swój do skutku doprowadził i dotąd o rozwój tego To- 
warzystwa, którego jest prezesem, gorliwie się stara. 
W Chorostkowie założoną została och. straż pożarna 
pod protektoratem J. E . lir. Siemieńskiego. 
Zwierzchność gminna w C z a ń c u założyła u siebie och 
straż pożarną, a najbardziej zatem przemawiali: Michał Kier- 
pec, ówczesny naczelnik gminy, Franciszek Wiśniowski, asesor, 
Francisek Spiła, radny obecnie naczelnik gminy. 
S. p. Wojciech Leszczak starał się o orgamzacyę ochotni- 
czej straży pożarnej w Lutowiskach. 
W Niestanicach założyli ochotniczą straż pożarną 
Tytus Korytyński, Mykita Hrycyk i Wasyl Olejnik. 
65 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Machowie 
byli: Wojciech Wiącek, Michał Żak, Franciszek Chwałek i An- 
toni Sawarski. 
Ochotniczą straż pożarną w O lesku zawiązał Jan So- 
kalski, emerytowany kierownik szkoły. Szczerze zajął się tą 
organizacyą, rozpisywał odezwy i prośby o składki i datki 
i w ten sposób na początek uzyskał około 150 zł. Gdyby zna- 
lazł w gminie chętnych tej sprawie, Towarzystwo byłoby dobrze 
funkcyonowało, lecz sam Naczelnik straży J. K. opuścił ręce 
i był zupełnie bezczynnym. Ta obojętność najwięcej do akcyi 
obowiązanych spowodowała, iż Jan Sokalski usunął się od tej 
roboty — a straż prawie Jeno w spisie się znajduje." 
Założenie ochotniczej straży pożarnej w Powitnie spo- 
wodował Grzegorz Hrycak, który obecnie jest jej naczelnikiem 
i o rozwój Towarzystwa gorliwie się stara. 
Ochotnicza straż pożarna w Przeworsku założoną zo- 
stała za inicyatywą i staraniem D-ra Mateusza Iłowieckiego 
i Michała Chwalibińskiego. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Radłowie 
byli: Tadeusz Korasadowicz, Dr. Michalik, Ksiądz A. Kmieto- 
wicz, Leopold Szeranc i Marcin Lis. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Rzę dzia- 
no wicach byli: Metody Dziadyk, lustrator majątków gmin- 
nych z Mielca, Jan Rządzki, pisarz gminny, Jan Krówka, wójt, 
Józef Karwacki i Józef Bienias. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w S t o j a n o- 
wie założone zostało wyłącznie za staraniem Fryderyka Lu- 
kasa, pocztmistrza i Jana Seredy, nauczyciela ludowego. 
Metody Dziadyk z Mielca założył 'w Hohenbachu 
ochotniczą straż pożarną. 
W Jaworniku wsi założył Towarzystwo ochotniczej 
straży pożarnej Stanisław Sypek, organista i obecny naczelnik 
tej straży. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Kozowej 
zawiązane zostało za staraniem Jerzego Pusty, naczelnika 
gminy, Księdza Pawła Swistunia, którego wybrano prezesem 
i Józefa Kumanieckiego, obranego naczelnikiem straży. Towa- 
rzystwo dobrze rządzone w krótkim czasie uzupełniło tabor 
pożarny, a korpus jest dobrze wyćwiczony. 
Z końcem roku 1896 wybuchł w Łodygowicach 
pożar, który mimo wysiłków miejscowej ludności, znaczne przy- 
5 
66 
brał rozmiary i kilku gospodarzy do nędzy doprowadził. Ten 
smutny wypadek skłonił łudzi dobrze myślących do założenia 
Towarzystwa ochotniczej straży pożarnej. Dzieła tego podjął się 
Ksiądz Jan Masny, naówczas wikary miejscowy; zebrawszy koło 
siebie kilku gospodarzy, między którymi wymienić należy Woj- 
ciecha Worka, dotychczasowego naczelnika korpusu i Michała 
Loranza, komendanta I oddziału, doprowadził wkrótce do tego, 
że już 7. lutego 1897, Towarzystwo liczyło 70 członków, 
między tymi kilkunastu wspierających. Tak więc powstanie straży 
pożarnej, jak i rozwój tejże zawdzięczają Łodygowice prawie 
wyłącznie inicjatywie i energii Księdza Jana Masnego, który 
przyjął na siebie obowiązki prezesa i poniekąd kasyera. 
W Osie ku koło Oświęcimia założyli Towarzystwo Ocho- 
tniczej straży pożarnej : Poseł Franciszek Krnmarczyk i Tomasz 
Kramarczyk, gospodarz gruntowy i obecny naczelnik tej straży. 
Ochotniczą ^ straż pożarną w Prusach (koło Lwowa) 
założyli: Feliks Żyszkiewicz, kierownik szkoły, Józef Serwad- 
czak, naczelnik gminy i Marcin Piotrowski, radny. 
Tomasz Małecki, gospodarz, założył ochotniczą straż po- 
żarną w Sąsiad owicach. 
Ochotnicza straż pożarna w Starej Soli założoną zo- 
stała przez Jędrzeja Wojtasiewicza, Dra Władysława Cieszew- 
skiego i Jana Stuckarta. 
Andrzej Niedzielski i Aleksander Hołub założyli ochotni- 
czą straż pożarną w Uściu Zie łonem. 
Ochotniczą straż pożarną w Wielkich Oczach za- 
łożyli członkowie ochotniczej s'raży pożarnej w Jaworowie: 
Jerzy Pytlik, Józef Szwarowski, Józef Tuczapski, Sylwester 
Szczerba, Antoni Mielniczek ! Konstanty Tuczapski, którzy w tym 
celu umyślnie do Wielkich Ócz przybyli. 
Ochotnicza straż pożarna w W oj n ił o wie założoną zo- 
stała za wyłącznym wpływem i staraniem niedawno przed za- 
łożeniem osiadłego lekarza okręgowego D-ra Juliana Jastrzęb- 
skiego, pomimo że gmina sama starała się jego szlachetne usi- 
łowania sparaliżować. Po zwalczeniu trudności udało się D-rowi 
Jastrzębskiemu zebrać fundusze od różnych instytucyi i osób 
prywatnych, które umożliwiły zakupno sikawki i innych przy- 
rządów. Mimo tego dodatniego rezultatu starań D-ra Jastrzęb- 
skiego, gmina dotąd niczem do rozwoju i utrzymania tej straży 
się nie przyczynia, ba nawet nie chce postarać się o szopę po- 
67 
trzebną na przechowanie przyrządów. Tylko strażacy poczuwali 
się do wdzięczności założycielowi straży, w dowód czego mia- 
nowali go swym prezesem, którą to godność dla dobra publi- 
cznego dotąd piastuje. 
Tadeusz Paszkiewicz, adjunkt sądowy, założył w Dobrej 
och. straż pożarną przy pomocy Antoniego Myszy, Jana Lacha, 
Franciszka Marka, Jakóba Wójcika i Jana Dudy. 
W Gorzycach założyło och. straż pożarną i dba o jej 
rozwój Kółko rolnicze. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Łękach 
byli: Antoni Wrotnowski, właściciel dóbr, Stanisław Kowalski, 
nauczyciel z Bielan, Jan Burtan, nauczyciel z Łęk, Józef Ma- 
tlak, naczelnik gminy i Jan Januszyk z Łęk. Członkowie och. 
straży pożarnej w Łękach należeli dawniej t. j . od r. 1893 do 
Towarzystwa straży bielańsko-łęckiej, które to Towarzystwo na 
Walnem zgromadzeniu dnia 3. kwietnia 1898 r. rozwiązało 
się, a w miejsce tego powstały dwa nowe Towarzystwa, a mia- 
nowicie w Bielanach i w Łękach. 
Założycielami ochotniczej straży pożarnej w Narajowie 
byli: Franciszek Nartowski z Narajowa i Ferdynand Maresz 
z Brzeżan. 
Inicyatorami założenia ochotniczej straży pożarnej w Bie- 
żanowie byli: Karol Czecz de Lindenwald, właściciel dóbr 
w Bieżanowie i Dr. Zygmunt Miczyński z Wieliczki. Oprócz 
nich starali się gorliwie o założenie Towarzystwa: Franciszek 
Wcisło, Piotr Orzechowski, Kasper Madej i Jakób Jamka. 
W N i e m i r o w i e, miasteczku powiatu rawskiego, długi 
czas pomimo licznych pożarów i zabiegów władz, Zwierzchność 
gminna nie myślała o organizacyi obrony od pożarów. Dopiero 
po upływie 8 lat od wejścia w życie ustawy o policyi ogniowej, 
znalazł się mąż zacny Tadeusz Skorupski, za którego staraniem 
Towarzystwo ochotniczej straży w Niemirowie zorganizowano. 
Założycielem Towarzystwa och. straży pożarnej w K1 e- 
p ar o wie są: Jerzy Piwocki, Radca Namiestnictwa, Stanisław 
Sima, Józef Sadłowski i Wojciech Szpala. 
5* 
68 
Sprawy, które były przedmiotem obrad Zjazdów, 
posiedzeń Rady zawiadowczej i Komitetu wykonawcze- 
go, a dotyczą strażactwa i pożarnictwa krajowego i ku 
publicznemu dobru pomyślnie załatwione zostały, przed- 
stawione są w następujących rozdziałach. 
A. 
Organisacya straży pożarnych. 
W roku 1875 kiedy organizacya Krajowego Związ- 
ku ochotniczych straży pożarnych przyszła do skutku 
aż do roku 1891 obowiązywały w gminach kraju na- 
szego oprócz Lwowa i Krakowa dwie ustawy o policyi 
ogniowej z ustawą budowniczą, ogłoszone patentem ce- 
sarskim z dnia 28. lipca 1786. Ustawy te: a) dla miast 
i miasteczek i b) dla gmin wiejskich, nie nakazywały 
gminom organizacyi straży pożarnych, a tylko rozpo- 
rządzeniami Władz nakłaniano Zwierzchności gminne do 
zakładania straży pożarnych, to zaś zależało od dobrej 
woli naczelników gmin, burmistrzów, następnie jednostek 
ofiarnych i chętnych tej sprawie, tudzież od lepszego 
usposobienia członków Rad gminnych, zwłaszcza gdy 
„wypadało coś na organizacyę obrony pożarnej uchwa- 
lić". Tworzono w miastach i miasteczkach dzielnice po- 
żarne z komisarzami ogniowymi i przydzielano im mie- 
szkańców obowiązanych do służby na wypadek pożaru. 
Organizacyi strażackich ujętych w pewną formę było 
stosunkowo bardzo mało. 
Wszystkich straży pożarnych z końcem 1875 roku 
było w kraju: 81, a mianowicie: 
a) towarzystw ochotniczych straży pożarnych 
w miastach i miasteczkach 
.. .. 
62 
b) towarzystw ochotniczych straży pożarnych 
w gminach wiejskich 
..... 
1 
c) straży pożarnych zawodowych (miejskich) . 
8 
d) pogotowi pożarnych w gminach wiejskich 
6 
e) straży pożarnych fabrycznych i kolejowych 
4 
Razem 
. 
81 
69 
Po roku 1875 i w ciągu pierwszego okresu istnie- 
nia Krajowego Związku ochotniczych straży pożarnych 
aż do roku 1891 sposób organizacyi obrony pożarnej 
nie zmienił się, bo jeszcze obowiązywał patent cesarski 
z zeszłego stulecia t. j . z r . 1786, a tylko liczba straży 
pożarnych powiększyła się. I tak z końcem 1890 roku 
było już ich 359, a mianowicie: 
a) towarzystw ochotniczych straży pożarnych 
w miastach i miasteczkach, które organizo- 
wano na podstawie ustawy o stowarzysze- 
niach 
. 
. 
. 
. 
. 
. 
. 
. 136 
b) takich samych towarzystw w gminach 
wiejskich ........ 
18 
c) straży pożarnych zawodowych (miejskich) . 
13 
d) pogotowi pożarnych w gminach wiejskich . 172 
e) fabrycznych, kolejowych i t. p. 
. 
. 
20 
Liczniejsza organizacya straży pożarnych w mia- 
stach i miasteczkach i w gminach wiejskich rozpoczęła 
się dopiero po wydaniu ustawy o policyi ogniowej dla 
miast i miasteczek, tudzież po wydaniu regulaminu dla 
obrony pożarnej w gminach wiejskich. 
Ustawa o policyi ogniowej dla miast i miasteczek, 
która była w Wydziale krajowym przedmiotem kilku- 
letnich studyów, uzyskała Najwyższą Sankcyę dnia 10. 
lutego 1891. i zamieszczoną została w dzienniku ustaw 
i rozporządzeń krajowych pod Nr. 18. W ten sposób 
osiągniętym został cel, do którego zdążały uchwały 
Zjazdów strażackich i czterokrotne petycye Krajowego 
Związku ochotniczych straży pożarnych. Że Związek 
nasz wywarł swój wpływ na układ i postanowienia u- 
stawy, świadczy o tem sprawozdanie Komisyi admini- 
stracyjnej Sejmu, które stwierdza, że wprowadzenie ko- 
niecznych zmian do pierwotnego projektu ustawy (z r. 
1887..) musiało nastąpić ze względu na ustawę gminną 
i na podstawie cennych wskazówek, udzielo- 
Razem 
359 
70 
nych w petycyi Krajowego Związku ochotni- 
czych straży pożarnych. 
Rozdział IV. tej ustawy p. t 
„Straże pożarne" 
mieści przepisy o straży pożarnej gminnej i ochotniczej 
i wyraźnie postanawia, że w każdem mieście i miasteczku 
musi być zorganizowaną straż pożarna, czego w dawnej 
ustawie nie było, a co teraz stało się ustawowo okre- 
ślonym obowiązkiem wszystkich gmin i to pod rygorem 
użycia środków przymusowych. 
Celem wprowadzenia w życie tej ustawy, odbyło 
się dnia 6. czerwca 1891 r. w gmachu Sejmowym po- 
siedzenie zwołanej ankiety. W ankiecie, której przewo- 
dniczył Zastępca Marszałka krajowego, Antoni Jaksa 
Chamiec, wzięli udział ze strony Krajowego Związku 
ochotniczych straży pożarnych: Adam książę Sapieha, 
Dr. Alfred Zgórski, Stanisław Polanowski, Dr. Ludwik 
Ćwiklicer, Władysław Miihln, Bruno Hryniewicz i Ale- 
ksander Piotrowski. Ankieta uchwaliła powierzyć Kra- 
jowemu Związkowi ochotniczych straży pożarnych opra- 
cowanie miejscowego regulaminu ogniowego 
do §. 3 . ustawy, zatwierdziła opracowany przez Związek 
wzorowy statut dla chotniczych straży pożarnych 
w miastach i miasteczkach, przyjmujących na siebie 
obowiązki straży pożarnej gminnej, zatwierdziła podane 
przez Związek minimum przyrządów pożarnych, w które 
każda gmina miejska i małomiejska ma być zaopatrzoną, 
wreszcie powzięła uchwały względem nadzoru naci wy- 
konywaniem tej nowej ustawy. 
Dnia 11. października 1891 przedłożył Związek 
strażacki Wydziałowi Krajowemu wzór miejscowego re- 
gulaminu ogniowego dla miast i miasteczek, a rozpo- 
rządzeniem Wydziału krajowego z dnia 31. października 
1891 do L. 44.204 wprowadzoną została w życie nowa 
ustawa o policyi ogniowej dla miast i miasteczek. 
Dzisiaj po licznych, bo co kwartał przez Wydział 
krajowy na prośbę Krajowego Związku ochotniczych 
71 
straży pożarnych wysyłanych urg-ensach, stosunki w tej 
mierze znacznie się poprawiły. Liczba takich miasteczek, 
które dotąd ustawy o policyi ogniowej z r 1891 nie 
wykonują, zmniejszyła się do 40, tyle bowiem miasteczek 
kraju naszego obrony pożarnej nie posiada. 
Uporawszy się z ustawą o policyi ogniowej dla 
miast i miasteczek, zabrał się Krajowy Związek ocho- 
tniczych straży pożarnych do ustawy o policyi ogniowej 
dla gmin wiejskich i już w roku następnym, na mocy 
uchwały Wydziału krajowego z dnia 20. lutego 1892 do 
L. 45.406 projekt ustawy policyjno - ogniowej dla gmin 
wiejskich został Wysokiemu Sejmowi przedłożony. Pro- 
jekt ów, opracowany przez Związek, był poprzednio 
przedmiotem obrad ankiety obradującej w Wydziale 
krajowym w dniu 8. lutego 1892. Projektowana ustawa 
zmuszała do obrony pożarnej w gminach wiejskich 
wszystkich mężczyzn w wieku od 18—42 lat, lecz nie- 
stety nie została uchwalona, bo w sferach rządo- 
wych przestraszono się tego rodzaju „pospolitego rusze- 
nia" i z góry zapowiedziano, że ustawa nie otrzyma 
sankcyi. 
Nie pozostawało nic innego, jak wziąć się do or- 
ganizacyi obrony pożarnej w gminach wiejskich, okre- 
ślonej starą ustawą z r. 1786. 
Na podstawie tej ustawy istniały w kilku powia- 
tach kraju naszego wiejskie pogotowia pożar- 
n e. Za wzór do tej organizacyi służył powiat sokal- 
s k i, którego wszystkie gminy wiejskie takie pogoto- 
wia pożarne posiadały. W powiecie tym piastował 
godność Prezesa powiatowego ś. p. Stanisław P o 1 a- 
n o w s k i, zacny i czcigodny Mąż, który na arenie naszego 
życia publicznego położył wielkie zasługi i od młodości 
aż do schyłku swego wieku popierał zawsze sprawy 
uczciwe, a w szczególności całą duszą oddany był sprawom 
strażactwa i pożarnictwa krajowego. 
S. p. Stanisław Polanowski wydał do wszystkich 
gmin powiatu sokalskiego okólnik, wzywający gminy te 
do zakupna sikawek, beczkowozów, konewek blaszanych, 
do budowania magazynów i do ustanowienia pogotowi 
pożarnych. Z każdych pięćdziesięciu numerów domów 
Stanisław Polanowski. 
w gminie wybierano dziesięciu z młodzieży wiejskiej, 
którzy poci komendą jednego dziesiętnika, obowiązani 
byli w dzień i w nocy być pierwszymi dla gaszenia po- 
żaru. Wykonania tych zarządzeń dopilnował osobiście 
ś. p. Stanisław Polanowski. 
73 
Na tym wzorze i skutkiem interwencyi Krajowego 
Związku ochotniczych straży pożarnych, który wszystkim 
Wydziałom powiatowym w kraju sposób organizacyi 
obrony pożarnej w gminach wiejskich zakomunikował, 
tudzież przy pomocy okólnika c. k. Namiestnictwa z dnia 
6. października 1888 do c. k. Starostw, omawiającego 
sprawę organizacyi obrony pożarnej w gminach wiej- 
skich. z którego przebijała szczera chęć dopomozenia 
tej organizacyi pożarnej, do roku 1897 istniało w kraju 
naszym 434 wiejskich pogotowi pożarnych — na przeszło 
5000 g min. 
To stanowczo mało, organizacya powyższa zbyt 
powolnie postępowała! 
Nie zadowalało to Krajowego też Związku ochotni- 
czych straży pożarnych i dlatego Związek ten w roku 
1896. udaje się do Wydziału Krajowego z opracowanym 
przez Dra Ludwika Cwiklicera projektem organizacyi 
obowiązkowych straży pożarnych w gminach wiej- 
skich. Do projektu dołączonym był także odpowiedni 
regulamin. Wydział krajowy przyjmuje cały projekt 
z regulaminem i okólnikiem z dnia 5. marca 1897 do 
L. 55218)96 odnosi się do Wydziałów powiatowych 
z wezwaniem, aby w dobrze zrozumianym interesie gmin 
i całego kraju, szczerze zaopiekowały się sprawą niniej- 
szą, aby na zasadzie §. 21 . ustawy o Reprezentacyi po- 
wiatowej wydały Zwierzchnościom gmin wiejskich za- 
rządzenia w kierunku powzięcia uchwał, postanawiają- 
cych wprowadzenie tej obowiązkowej obrony pożarnej, 
i wykonania tych zarządzeń dopilnowały. 
Obowiązkowa obrona pożarna w gminach wiejskich 
zasadza się na tem, że każdy mężczyzna w wieku od 18 
do 42 lat, zamieszkały w gminie, o ile nie jest dotknięty 
kalectwem, musi. nieść pomoc na wypadek pożaru. Obro- 
na ta obowiązuje w gminie wszystkich zarówno i nie 
naraża funduszów gminy na zbytnie obciążenie jej człon- 
74 
ków kosztami, a względnie nie obciąża jednych więcej, 
niż drugich 
W roku 1899 wydał Krajowy Związek ochotniczych 
straży pożarnych podręcznik dla obowiązkowych straży 
pożarnych w gminach wiejskich. Nakład wynosił 6000 
egzemplarzy w dwóch językach: polskimi ruskim. Wy- 
dział krajowy aprobując ten podręcznik, powtórzył swoje 
rozporządzenie z r. 1897 względem zaprowadzenia obo- 
wiązkowej obrony pożarnej w gminach wiejskich i cały 
nakład rzeczonego podręcznika rozesłał bezpłatnie Wy- 
działom powiatow ym celem rozdania go gminom. 
W latach 1897, 1898, 1899 i do połowy roku 
1900 na podstawie powyższego rozporządzenia Wydziału 
Krajowego zorganizowano obowiązkowe straże pożarne 
już w 682 gminach wiejskich kraju naszego. 
Miejmy nadzieję, że Wydziały powiatowe, zabrawszy 
się do tej organizacyi energicznie, wykażą wkrótce, że 
nie istnieją gminy, któreby obrony pożarnej nie posia- 
dały. 
Ten sposób załatwienia piekącej kwestyi obrony 
pożarnej w gminach wiejskich uważa Krajowy Związek 
ochotniczych straży pożarnych za najodpowiedniejszy. 
Gminy wiejskie, w których nie istnieją ochotnicze 
towarzystwa strażackie muszą organizować obowiąz- 
kowe straże pożarne, w gminach zaś posiadających 
ochotnicze straże pożarne, te obowiązkowe straże będą 
tworzyły kadry pomocnicze. 
O pomocnicze straże pożarne dla tego rodzaju 
organizacyi tak ochotniczych jak i zawodowych w mia- 
stach i miasteczkach Krajowy Związek także się po- 
starał. 
Ustawa o policyi ogniowej dla miast i miasteczek 
postanawia, że na wezwanie Naczelnika gminy (Burmi- 
strza) lub Delegata gminy obowiązanym jest każdy 
mieszkaniec gminy pod karą nieść pomoc przy gaszeniu 
pożaru, tudzież że osoby, przeznaczone do specyalnych 
75 
czynności przy pożarze, winne są stosować się do roz- 
porządzeń kierującego ratunkiem. Na podstawie tych 
ustawowych postanowień wydał Krajowy Związek o- 
chotniczych straży pożarnych instrukcyę, która uzyskała 
aprobatę Wydziału krajowego, a następnie spowodował 
okólnik Wydziału krajowego z dnia 10. lipca 1899 do 
L. 35440 wzywający Wydziały powiatowe, aby skłoniły 
Zwierzchności miast i miasteczek (Magistraty) do orga- 
nizowania pomocniczych straży pożarnych według 
wskazówek zawartych w instrukcyi, którą bezpłatnie 
wszystkim gminom miejskim i małomiejskim rozdano. 
Pomocnicze straże pożarne zorganizowano już w 99 
miastach i miasteczkach. 
W kraju naszym istnieją jeszcze straże pożarne 
szkolne, zorganizowane w szkołach rolniczych z uczniów 
tych szkół. Organizacyę tych straży pożarnych przepro- 
wadził Krajowy Związek na żądanie Wydziału krajo- 
wego. 
W organizacyi straży pożarnych fabrycznych, kole- 
jowych, wojskowych i na obszarach dworskich Związek 
nie miał dotąd żadnego udziału. 
B. 
Związki olcręgoicc. 
Organizacya Związków okręgowych przewidzianą 
jest statutem Krajowego Związku ochotniczych straży 
pożarnych. Związki okręgowe nie są samoistnemi sto- 
warzyszeniami, a tylko organami pomocniczymi Związku 
Krajowego. 
Zadaniem tych Związków okręgowych jest dopo- 
magać Związkowi krajowemu do spełniania jego zadań; 
wpływać na rozwój straży pożarnych ochotniczych już 
istniejących w okręgu, bez względu na to, czy do Związ- 
ku krajowego przystąpiły, czy nie, przez udzielanie 
wskazówek i rad i przez delegowanie instruktorów do 
ćwiczeń; utrzymywać ewidencyę ochotniczych straży 
76 
pożarnych w okręgu i zdawać peryodycznie sprawę 
Naczelnictwu Krajowemu o stanie i postępie obrony 
pożarnej w okręgu; czynie przedstawienia Wydziałom 
i Radom powiatowym, tudzież Radom miejskim i gmin- 
nym, ewentualnie Naczelnictwu Związku krajowego, ja- 
kich środków użyć potrzeba, aby gminom poszczegól- 
nym zabezpieczyć pomoc na wypadek pożaru; odbywać 
raz w roku zbiorowe okręgowe ćwiczenia straży pożar- 
nych. każdorazowo w innej miejscowości okręgu, w któ- 
rych to ćwiczeniach oprócz straży miejscowej, mają brać 
udział delegacye straży pożarnych z okręgu. 
Już na III. Walnym Zjeździe we Lwowie w r. 1887 
uchwalono zająć się organizacyą tych okręgowych 
Związków. Dr. Ludwik Cwiklicer opracował projekt tej 
organizacyi. Projekt rozesłano do związkowych straży 
pożarnych z żądaniem poczynienia uwag. Gdy żadna ze 
związkowych straży pożarnych żądanych uwag nie na- 
desłała, postanowiono na posiedzeniu Rady zawiadow- 
czej Krajowego Związku ochotniczych straży pożarnych 
w dniu 7. lipca 1888 uważać tę sprawę jako przed- 
wczesną, a powrócono do niej na posiedzeniu dnia 5 
października 1889 wskutek referatu Władysława Tur- 
skiego. Wówczas podzielono wszystkie związkowe stra- 
że pożarne na 26 Związków okręgowych z siedzibami 
w Oświęcimiu, Suchej, Wieliczce, Bochni, Tarnowie, 
Nowym Sączu, Jaśle, Brzozowie, Rzeszowie, Kolbuszo- 
wej, Jarosławiu, Cieszanowie, Przemyślu, Lwowie, Sam- 
borze, Sokalu, Złoczowie, Rohatynie, Stanisławowie, 
Kołomyi, Horodence, Buczaczu, Czortkowie, Trembowli, 
Tarnopolu i w Borszczowie. 
Związki okręgowe otrzymały regulamin i Delega- 
tów Krajowego Związku ochotniczych straży pożarnych, 
obowiązanych czuwać nad całą akcyą. 
W r. 1890 wchodzą w życie Związki okręgowe w O- 
święcimiu, w Trembowli, w Przemyślu i w Stanisławo- 
wie ; w roku 1891 w Kolbuszowej i w Kołomyi, w roku 
1893 w Bochni ; w roku 1894 w Tarnowie. Na tem się 
skończyło na razie. Innych Związków okręgowych De- 
legaci nie zorganizowali. Związki okręgowe w Trembo- 
wli, w Stanisławowie, w Kołomyi, bardzo prędko skoń- 
czyły swój żywot, trzymały się jeszcze dość długo 
W Oświęcimiu, Kolbuszowej, Bochni i w Tarnowie, wy- 
trwał zaś do nowej organizacyi tylko Związek okręgo- 
wy w Przemyślu. 
Regulamin dla Związków okręgowych z tej pierw- 
szej próby postanawiał, że Związek okręgowy może być 
utworzony wtenczas, jeżeli przynajmniej pięć ochotni- 
czych straży pożarnych do jego utworzenia przystąpi, 
lecz wcale nie zabezpieczał Związkom okręgowym 
dochodu na wydatki administracyjne. Prawdopodobnie 
te dwie okoliczności niekorzystnie wpływały na organi- 
zacyę tych Związków okręgowych. 
W roku 1899 przeprowadził Krajowy Związek 
ochotniczych straży pożarnych reorganizacyę, a właści- 
wie drugą próbę organizacyi okręgowych Związków. 
Wydał nowy regulamin, w którym zapewnił Związkom 
okręgowym dochód na wydatki kancelaryjne w formie 
subwencyi, wynoszącej połowę zwykłych rocznych wkła- 
dek zapłaconych przez straże pożarne w okręgu, cały 
zaś kraj, a właściwie wszystkie w kraju istniejące 
och. straże pożarne, podzielił na siedmnaście okręgów 
wedle powiatów. 
Do okręgu I. przydzielone zostały ochotnicze stra- 
że pożarne w powiatach: Biała, Żywiec, Wadowice, 
Chrzanów. 
Do okręgu II. w powiatach: Kraków, Wieliczka, 
Bochnia i Myślenice. 
Do okręgu III. w powiatach: Limanowa, Nowy 
Sącz, Nowy Targ, Grybów, Gorlice. 
Do okręgu IV. w powiatach: Brzesko, Dąbrowa, 
Mielec, Pilzno, Tarnów. 
78 
Do okręgu V. w powiatach : Brzozów. Jasło, Kro- 
sno, Lisko, Sanok. 
Do okręgu VI. w powiatach: Kolbuszowa, Nisko, 
Ropczyce, Rzeszów, Tarnobrzeg 
Do okręgu VII. w powiatach: Dobromil, Jaworów, 
Mościska, Przemyśl. 
Do okręgu VIII. w powiatach: Cieszanów, Jaro- 
sław, Łańcut 
Do okręgu IX. w powiatach: Drohobycz, Rudki, 
Sambor, Stary Sambor (dawniej Staremiasto), Stryj, 
Turka. 
Do okręgu X. w powiatach: Bobrka, Gródek, 
Lwów, Żydaczów. 
Do okręgu XI. w powiatach: Rawa, Sokal, Żół- 
kiew. 
Do okręgu XII. w powiatach: Brody, Kamionka 
Strumiłowa, Złoczów. 
Do okręgu XIII. w powiatach: Brzeżany, Podhajce, 
Przemyślany, Rohatyn. 
Do okręgu XIV. w powiatach: Skałat, Tarnopol, 
Trembowla i Zbaraż. 
Do okręgu XV. w powiatach: Borszczów, Czort- 
ków, Husiatyn. 
Do okręgu XVI. w powiatach: Bohorodczany, 
Buczacz, Dolina, Kałusz, Stanisławów, Tłumacz. 
Do okręgu XVII w powiatach: Horodenka, Koło- 
myja, Kossów, Sniatyn, Nadworna i Zaleszczyki. 
Czternaście Związków okręgowych na podstawie 
powyższego podziału już zorganizowano, pozostają jeszcze 
do organizacyi Związki okręgowe: II. i XVII. Zwią- 
zek okręgowy XIV. połączono na razie ze Związkiem 
okręgowym XV., bo w okręgu tym istnieją tylko cztery 
?wiązkowe straże pożarne. 
79 
C 
Zaprowadzenie jednolitości w umundurowaniu i uzbrojeniu 
strażackiem. 
Jeszcze na V. Krajowym Zjeździe strażackim miesz- 
kańcy miasta Przemyśla przypatrywali się ze złośliwym 
uśmiechem strażakom, na Zjazd przybyłym, a przybra- 
nym w fantastyczne mundury, które jakkolwiek urozma- 
icały widok, nie mogły widza przekonać o tem, że n. p. 
kity z końskich ogonów na hełmach, szych złoty, sze- 
rokie lampasy i inne tym podobne świecidełka są nie- 
zbędne do gaszenia pożarów. Dziwną i śmieszną wyda- 
wała się także niejednolitość co do odznak starszeństwa 
i uzbrojenia ochotniczych straży pożarnych. 
Dopiero po usilnych staraniach Krajowego Związku 
ochotniczych straży pożarnych, po bezustannem wyty- 
kaniu tej śmieszności, bądź to listami do Komend stra- 
żackich, bądź też za pośrednictwem czasopisma związ- 
kowego, już bardzo mało, a może już zupełnie nie 
istnieją takie straże pożarne, któreby nie stosowały się 
do wydanego przez Krajowy Związek regulaminu, okre- 
ślającego dokładnie krój i kolor sukna, części umundu- 
rowania, odznaki dla starszyzny korpusu i uzbrojenie 
strażackie. 
Celem unormowania i ujednostajnienia sposobu 
prowadzenia kancelaryi we wszystkich strażach zwią- 
zkowych, wydane zostały przez Krajowy Związek o- 
chotniczych straży pożarnych druki manipulacyjne na 
deklaracye przystąpienia, karty przyjęcia, księgę człon- 
ków, księgę magazynową, protokół podawczy, wezwania, 
pokwitowania magazynowe, inwentarz, dziennik kasowy, 
statystykę, księgę pogotowia, dzienny rozkaz, tygodnio- 
wy rozkaz, sprawozdania o pożarze, księgę rewizyi 
ogniowych, wykaz członków pomocniczej straży pożar- 
nej i na wykaz członków obowiązkowej straży pożarnej. 
Druki te odstępuje Związek po cenie nakładu. 
80 
D. 
Udzielanie icslcazóweh i materyalnej pomocy. 
Najważniejszymi i do skutku wiodącymi środkami, 
którymi Krajowy Związek udzielał wskazówek do ra- 
cyonalnego prowadzenia obrony pożarnej, były opisane 
w następnym rozdziale kursą pożarnictwa i — 1 u- 
stracye. 
Ze lustracye są środkiem do czuwania nad rozwo- 
jem straży pożarnej, że one pouczają i stały się niezbę- 
dnemi, niema dwóch zdań. Nie pomijając tej okoliczno- 
ści, że lustratorowie podczas każdej lustracyi przeprowa- 
dzali szkołę strażacką, że wytykali błędy i wady w kor- 
pusach, naprawiali zerwane stosunki pomiędzy gminami 
a strażami, zaznaczyć się musi, że oprócz tych moralnej 
natury korzyści, każda prawie zlustrowana ochotnicza 
straż pożarna odnosiła korzyść materyalną, albowiem na 
wnioski lustratorów, którzy spostrzegli braki w przy- 
rządach pożarnych lub brak subwencyi, udawał się Kra- 
jowy Związek ochotniczych straży pożarnych do wyż- 
szych władz, bądź to o zaopiekowanie się strażą pożarną, 
bądź też o zmuszenie gminy do sprawienia przepisanych 
i potrzebnych przyrządów, przyborów pożarnych lub 
o przyznanie subwencyi. 
Dla lustratorów wydał Krajowy Związek ochotni- 
czych straży pożarnych osobną instrukcyę, z której także 
korzystają lustratorowie Wydziałów powiatowych przy 
lustracyi straży pożarnych, nie należących do Krajowego 
Związku. 
Lustracye przeprowadzono ogółem w 357 miejsco- 
wościach, wliczając także lustracye obrony pożarnej 
w miejscach kąpielowych i klimatycznych. Te ostatnie 
lustracye wykazały, że obrona pożarna w tych miej^ 
scowościach, co najmniej pozostawia bardzo a bardzo 
wiele do życzenia, że pod względem wykonywania 
tej obrony pożarnej w niektórych miejscowościach pa- 
81 
nują wprost dzikie stosunki, że powołane do czuwania 
nad bezpieczeństwem ogniowem Zwierzchności gminne 
prawie nic nie zdziałały, a liczne nawoływania, upom- 
nienia i zarządzenia tak Wydziału krajowego, jakoteż 
dotyczących Wydziałów powiatowych ignorują, nic nie 
robią, a jeżeli coś robią, to tylko „ut aliquid fecisse 
videatur". 
Gdy nie można było wyczekiwać, aż jakie 
nieszczęście, katastrofa, zrobi tę sprawę aktualną i aby 
tę obronę pożarną w naszych zakładach kąpielowych 
i zdrojowych, tudzież klimatycznych naprawić, odniósł 
się Krajowy Związek ochotniczych straży pożarnych do 
Wydziału krajowego o wydanie energicznych zarządzeń, 
dążących do naprawy tej obrony pożarnej. Wnioski 
Krajowego Związku ochotniczych Straży pożarnych zo- 
stały przychylnie przyjęte i załatwione. 
W czasie od pierwszego do trzeciego Zjazdu nie 
odbywano lustracyi, bo nie było na ten cel funduszów. 
W następnych zaś czasokresach od Zjazdu do Zjazdu 
przeprowadzono lustracye: 
i) od III. cło IV. Zjazdu w miejscowościach 38 
2) 77 IV. 
„ 
V. 
n 
n 
73 
3)nV.„ 
VI. 
n 
n 
27 
4) 
" 
VI. 
, 
VII. n 
n 
13 
5) n VII. „ VIII. 
n 
•n 
125 
6)VVIII. „ 
IX. 
n 
" 
81 
Razem 357 
Lustracye związkowych straży pożarnych, pogotowi 
pożarnych i obrony pożarnej w miejscach klimatycznych 
i kąpielowych przeprowadzali: Bahr Antoni, Bayger 
Witołd, Dr. Cwiklicer Ludwik, Jasica Jan, Jamrowicz 
Mikołaj, Kohler Maryan, Koblański Aleksander, Kara- 
siński Franciszek, Lankosz Jan, Locher Augustyn, No- 
wicki Emil, Maresz Ferdynand, Dr. Miczyński Zygmunt, 
Miihln Władysław, ś. p. Piotrowski Aleksander, Sygie- 
ricz Emanuel, Książę Sapieha Adam, ś. p. Ważeński 
Franciszek, Dr. Maiss Ferdynand i Szczerbowski Antoni. 
6 
- 
•t 
-fi t 
Yv 
82 
Udzielanie strażom pożarnym wskazówek należy do 
najważniejszych postanowień statutu Krajowego Związku 
ochotniczych straży pożarnych, to też był on zawsze 
przedmiotem troskliwej opieki i działowi temu poświę- 
cono największą część czasu i funduszów. Ciągle wysy- 
łano odezwy do osób wpływowych z prośbą o zakłada- 
nie straży pożarnych, wysyłano wzory statutów i regu- 
laminów, wskazówki dla zakładających straże pożarne, 
pośredniczono przy zatwierdzaniu statutów straży po- 
żarnych, uczono jak przystąpić do organizacyi i podziału 
korpusu, wydawano rady w wyborze starszyzny stra- 
żackiej, wydawano czasopismo, podręczniki, instrukcye 
it.p. 
Ponieważ zaś przy każdej organizacyi korpusu po- 
trzebnymi są fundusze, przeto Krajowy Związek ocho- 
tniczych straży pożarnych gdzie tylko tego potrzeba 
wymagała i kasa związkowa dopuszczała, udzielał zapo- 
móg bądź w gotówce, bądź w przyrządach i przyborach 
pożarnych. 
Zapomogi te wynoszą w czasie: 
a) od III. do IV. Zjazdu 400-60 K. 
b)„IV. 
., 
V. 
„ 
1205-86 
„ 
c)„V. 
„ 
VI. 
„ 
1054-- 
„ 
d)„VI. 
„ VII. 
„ 
4768-06 
,„ 
e) „ VII. 
„VIII. 
„ 
331966 „ 
f) „ VIII. 
„ 
IX. 
„ 
1278 84 „ 
. 
Razem 12027.02 K. 
E. 
Nadzór nad wykonywaniem policyi ogniowej. 
Na okręgowem zgromadzeniu w Kętach dnia 28. 
września 1890 na wniosek Antoniego Szczerbowskiego 
uchwalono przedłożyć Radzie zawiadowczej Krajowego 
Związku ochotniczych straży pożarnych projekt ustano- 
wienia przy Wydziałach powiatowych lustratorów po- 
83 
licyi ogniowej, których zadaniem będzie kontrolować 
w powiecie gminy, czy posiad^lją potrzebne do gaszenia 
pożarów przyrządy i czy utrzymują je w należytym sta- 
nie; dalej zakładać w porozumieniu z krajowym i okrę- 
gowymi związkami straże pożarne w powiecie, czuwać 
nad ich rozwojem i w końcu udzielać Wydziałom po- 
wiatowym opinii swej we wszystkich sprawach, dotyczą- 
cych policyi ogniowej w powiecie i t. p. 
W rok później t. j . w roku 1891 wydaną została 
nowa ustawa o policyi ogniowej dla miast i miasteczek, 
a Wydział krajowy zawezwał Wydziały powiatowe do 
oświadczenia, w jaki sposób przeprowadzony będzie nad- 
zór nad wykonywaniem powołanej ustawy. 
Równocześnie prawie odnosi się Krajowy Związek 
ochotniczych straży pożarnych do Wydziałów powiato- 
wych z propozycyą ustanowienia powiatowych in- 
spektorów pożarnictwa, zaznaczając, że gdyby 
Wydziały powiatowe nie miały dostatecznych funduszów 
na utrzymania osobnych organów, któreby przy pomocy 
szerokich atrybucyi, jakie nowa ustawa o policyi ognio- 
wej Wydziałom powiatowym nadaje, proponowany nad- 
zór wykonywać mogły, wówczas Krajowy Związek o- 
chotniczych straży pożarnych na stanowiska powiato- 
wych inspektorów pożarnictwa zaproponuje Naczelników 
ochotniczych straży pożarnych, którzy funkcye te pełnić 
będą bezpłatnie i jedynie za zwrotem kosztów podróży 
i dyet w razie wyjazdu w dalsze okolice powiatu. 
W sprawie tej poczynił Krajowy Związek ochotni- 
czych straży pożarnych Wydziałom powiatowym najda- 
lej idące ułatwienia, doręczono im instrukcye dla powia- 
towych inspektorów pożarnictwa, a nawet przesłano 
gotowe blankiety na pełnomocnictwa dla inspektorów 
i ułożono odezwy do gmin, zawiadamiające o wprowa- 
dzeniu w życie tej instytucyi. 
Kilkanaście Wydziałów powiatowych korzystało 
z tych rad, wskazówek i ułatwień i inspektorowie po- 
6* 
84 
żarnictwa: jakiś czas Urzędowali, od kilku jednakże lat 
ani słychu o tej instytucyi. 
Po ogłoszeniu reskryptu Wydziału krajowego z dnia 
5;. marca 1897 L. 55218/6x 96., 
którym zaprowadzoną, 
została w gminach wiejskich naszego kraju obowiązkowa 
obrona pożarna, potrzeba nadzoru nad wykonywaniem 
ustawy z r. 1891 i organizacyi obowiązkowych straży 
pożarnych powiększyła się i stała się niezbędną. 
Gdy bardzo dużo Wydziałów powiatowych do kon- 
troli tej nie posiada zupełnie sił fachowych i kontroli 
tej nie wykonuje (Patrz sprawozdanie Sejmowej Komi- 
syi administracyjnej z dnia 13. marca 1899 L. 1408 o 
przedłożeniu w sprawie podatku ogniowego, w którem 
nadmieniono: „Wydziały powiatowe powołane w pierw- 
szym rzędzie do pracy na tem polu (na polu rozwoju 
pożarnictwa krajowego. 
— Pr syp. Red.) nie wszędzie speł- 
niają swe obowiązki"), postanowił Krajowy Związek 
ochotniczych straży pożarnych nadzór nad wykonywa- 
niem policyi ogniowej w kraju oddać Związkom okrę- 
gowym, które powinny być przez Wydziały powiatowa 
odpowiednio subwencyonowane, a z Naczelników okrę- 
gowych i tychże Zastępców utworzyć cały zastęp prawie, 
zawsze fachowych, a stanowczo zawsze chętnych powia- 
towych czy okręgowych inspektorów pożarnictwa. 
F. 
Kursa 
pożarnictwa. 
Ustawa o policyi ogniowej z dnia 10 lutego 1891 
(Dz. u . k. Nr. 18.) ma dla naszego kraju doniosłe zna- 
czenie. Jak już w jednym z poprzednich rozdziałów 
wykazano, tylko 40 miasteczek nie posiada obrony po- 
żarnej. Aby jednak ta obrona pożarna we wszystkich 
miastach i miasteczkach, gdzie już jest zorganizowaną,, 
mogła być skuteczną, należało postarać się o ludzi,, 
którzyby pouczali straże pożarne o sposobach ga~ 
85: 
szenia pożarów, o sposobie przeprowadzania ćwiczeń 
z przyrządami pożarnymi, w ogóle ludzi przygotowują- 
cych straże pożarne do walki ze strasznym żywiołem. 
Ustawa zaprowadza instruktorów pożarnictwa. 
Do roku 1891 praktykowany był taki zwyczaj, ?e 
do nowo zawiązującej się straży pożarnej sprowadzano 
z większego miasta instruktora, który straż tę zaznaja- 
miał z najpotrzebniejszemi zasadami pożarnictwa. In- 
struktor taki, mając ściśle wyznaczony czas, ograniczał 
się na objaśnienie najogólniejszych zasad i najpotrze- 
bniejszych ćwiczeń, które rychło uleciały z pamięci. 
Nauka taka, jeżeli przypadkiem nie była kosztowną, to 
w każdym razie nie mogła być zadowalającą. 
Ażeby miastom i miasteczkom samym ułatwić za- 
wiązywanie straży pożarnych w myśl tej nowej ustawy,, 
ażeby uchronić je od wydatków na stałych płatnych 
instruktorów, a zarazem dać im możność zorganizowania 
takiej straży pożarnej, któraby mogła spełniać swoje 
.zadanie dobrze, postanowił Y. Walny Zjazd strażacki 
w Przemyślu na wniosek Antoniego Szczerbowskiego 
przeprowadzać we Lwowie dwutygodniowe kursą na- 
uki pożarnictwa, na któreby czy to miasto, czy też 
straże pożarne wysyłały osoby, upatrzone na przyszłych 
instruktorów straży pożarnych. 
Uchwała ta została częściowo już w dwóch na- 
stępnych latach wykonaną. 
W roku 1892 odbył się w Oświęcimiu pierwszy 
krajowy kurs pożarnictwa, w roku 1893 zaś drugi taki 
kurs w Bochni. 
Kursa te trwały tylko po ośm dni. 
Do całkowitego wykonania uchwały Zjazdu w Prze- 
myślu przystąpił Krajowy Związek ochotniczych straży 
pożarnych w roku 1896 przeprowadzając czternastodnio- 
wy kurs pożarnictwa we Lwowie. Później odbyły się 
jeszcze dwa takie krajowe kursą pożarnictwa. Kurs: 
86 
w roku 1897 był czwartym z rzędu, a kurs w roku 
1899 piątym krajowym kursem nauki pożarnictwa. 
Kurs pożarnictwa w Oświęcimiu odbył się w dniach 
od 8—14 sierpnia 1892, kurs w Bochni od 6—13 sier- 
pnia 1895. Obydwa kursą prowadził ś. p . Aleksan- 
der Piotrowski. 
Na zakończenie kursów odbyły się egzamina w o- 
bec Komisyi egzaminacyjnej. W skład tej Komisyi 
oprócz kierownika kursu ś. p. Aleksandra Piotrowskiego 
wchodzili: 
a) dla kursu w Oświęcimiu: Bruno Hryniewicz ze 
Lwowa (przewodniczący), Edmund Krzysztoforski z Kęt, 
Antoni Szczerbowski i Jan Stankiewicz z Oświęcimia, 
tudzież Józef Medwecki ze Zatora; 
b) dla kursu w Bochni: Bruno Hryniewicz, Dr. 
Zygmunt Miczyński z Wieliczki i Władysław Turski 
z Krakowa. 
Na kurs w Oświęcimiu zgłosiło się 33 uczestników 
z różnych stron kraju, a jeden także ze Szląska austry- 
ackiego; na kurs w Bochni 41 frekwentantów. 
Komisye egzaminacyjne kursów pożarnictwa w O- 
święcimiu i w Bochni orzekały o wydaniu świadectw 
dla uczestników tych kursów według następującej no- 
menklatury kwalifikacyjnej: 
a) świadectwo na samodzielnego komendanta korpusu; 
b) na komendanta oddziałowego ; 
c) na prądnika. 
Na kursie w Bochni wprowadzono nadto świadec- 
twa na: 
d) naczelnika korpusu i 
e) na instruktora. 
Kursa pożarnictwa w Oświęcimiu i w Bochni wy- 
dały 9 uzdolnionych kandydatów na samodzielnych ko- 
mendantów korpusów i organizatorów, 9 na naczelników 
korpusów, 4 na instruktorów, 21 na komendantów od- 
działowych i 17 na prądników. 
87 
Dla krajowych kursów we Lwowie, które się od- 
były: a) trzeci z rzędu w czasie od 19. lipca do 2. sier - 
pnia 1896 b) czwarty z rzędu w czasie od 16. do 30. 
maja 1897 c) piąty z rzędu w czasie od 4. do 18. maja 
1899 wydany został osobny regulamin. Naukę podzie- 
lono na dwie części: a) na teoretyczną i b) na prakty- 
czną. 
Już na krajowym kursie trzecim z rzędu a pierw- 
szym we Lwowie wprowadzono na wniosek Dra Karola 
Kowalskiego naukę o zakładaniu opatrunków i o pierw- 
szej pomocy w nagłych wypadkach przed przybyciem 
lekarza. Na kursach we Lwowie wprowadzono także 
naukę wiosłowania, a nadto na kursie piątym z rzędu 
(trzecim we Lwowie) naukę gimnastyki. 
Naukę teoretyczną, ćwiczenia rzędowe i szkołę 
sygnałów przeprowadzał Antoni Szczerbowski, naukę o 
zakładaniu opatrunków i pierwszej pomocy w wypad- 
kach nagłych Dr. Karol Kowalski; ćwiczenia z przy- 
rządami pożarnymi przeprowadzali Hilary Eliasiewicz 
i Witołd Bayger, naukę wiosłowania Bruno Hryniewicz, 
a naukę gimnastyki Romuald Kwiatkowski. 
Do Komisyi egzaminacyjnej oprócz nauczycieli, 
których wyżej wyszczególniono, należeli: Dr. Alfred 
Zgórski i Paweł Praun, jako przewodniczący, tudzież 
Henryk Rewakowicz i Robert Klein. 
Kierownikiem kursów był Paweł Praun, a jego ad- 
jutantem Antoni Szczerbowski. Celem przypatrzenia się 
i przekonania o pożyteczności takich kursów delegował 
Wydział krajowy swoich członków: Dra Józefa We- 
reszczyńskiego i Adolfa Vayhingera jako kierowników 
Departamentu I. 
Zadaniem krajowych kursów nauki pożarnictwa, które 
się we Lwowie odbyły, było przygotowanie i wykształ- 
cenie strażaków na instruktorów straży pożarnych 
i udzielanie wiadomości potrzebnych do porządnego i 
systematycznego prowadzenia obrony pożarnej. Cel ten 
88; 
odpowiadał w zupełności intencyom wniosku Szczer- 
bowskiego i uchwale V, Krajowego Zjazdu strażackiego 
w Przemyślu. 
Po skończonych kursach i po egzaminach wydane 
zostały świadectwa: 
a) na instruktorów przy strażach pożarnych w mia- 
stach ; 
b) na instruktorów przy strażach pożarnych wiejskich. 
Uzdolnienie na tych instruktorów było dwojakie: 
zupełne i dostateczne. 
Osobny ustęp w świadectwach stanowiło orzeczenie 
co do uzdolnienia w nauce o udzielaniu pierwszej po- 
mocy w przypadkach nagłych i o zakładaniu opatrun- 
ków za zezwoleniem i pod okiem lekarza. 
Kursa te wydały spory szereg krzewicieli nauki 
pożarnictwa, uczestnicy tych kursów wywieźli dużo wia- 
domości fachowych, aby na prowincyi poprawiać za- 
niedbane pożarnictwo, poznali, że nauki pożarnictwa 
płytko traktować nie można! 
Kursa pożarnictwa we Lwowie wydały : 
a) 40 zupełnie a 30 dostatecznie uzdolnionych 
instruktorów dla straży pożarnych w miastach, 
b) 11 zupełnie a 7 dostatecznie uzdolnionych 
instruktorów dla straży pożarnych w gminach 
wiejskich. 
Z powyższych uznał Dr. Karol Kowalski 75 ?a. 
uzdolnionych do udzielania o pierwszej pomocy w przy- 
padkach nagłych i o zakładaniu opatrunków za zezwo- 
leniem i pod okiem lekarza. 
Niezależnie od tych ogólnych krajowych kursów 
pożarnictwa, przeprowadzał także Krajowy Związek o- 
chotniczych straży pożarnych kursą powiatowe, lokalne, 
z pisarzami gminnymi i w szkołach rolniczych. 
Kursa lokalne odbywały się na żądanie Komend 
związkowych straży pożarnych i trwały po 2 — 3 dni; 
kursą powiatowe, które trwały po 5 dni urządzano na 
89 
żądanie Wydziałów powiatowych, brali w nich udział 
delegaci poszczególnych ochotniczych straży pożarnych 
z powiatu; kursą z pisarzami gminnymi odbywały się 
na żądanie Wydziału krajowego z uczestnikami kursów 
dla pisarzy gminnych; przez trzy dni trwały także kursą 
urządzane w krajowych niższych szkołach rolniczych na 
żądanie Dyrekcyi tych szkół i wskutek zarządzenia Wy- 
działu Krajowego. 
G. 
Wydawnictwo czasopisma, podręczników, broszur itp. 
Żaden objaw w życiu społeczeństw oświeconych 
nie daje tak dobrej miary o zainteresowaniu się pewną 
gałęzią czy to umiejętności, czy pracy, jak piśmien- 
nictwo. Dowodem tej prawdy dziejowej jest u nas po- 
żarnictwo. 
Polska literatura pożarnicza do roku 1887 była 
bardzo ubogą, bo do tego mniej więcej czasu pożarnictwo 
było u nas w kolebce. Oprócz obszerniejszego treścią 
podręcznika p. t . 
„Praktyczne wskazówki urzą- 
dzania straży ogniowej i gaszenia pożarów", 
ułożonego i wydanego w roku 1869 przez Pawła 
Prauna, inspektora miejskiej straży pożarnej we Lwo- 
wie i broszury p. t. „Policy a ogniowa u nas i za- 
granicą" napisanej i wydanej w roku 1878 przez Win- 
centego Eminowicza, naczelnika straży pożarnej 
w Krakowie, nie istniały żadne poważniejszej treści 
i ogólne, lub publiczne znaczenie mające wydawnictwa. 
Ochotnicza straż pożarna we Lwowie wydała kilka je- 
dnodniówek z okazyi różnych uroczystości i poemat dra- 
matyczny Władysława Ordona p. t. 
„Na strażnicy", 
poświęcony I. Zjazdowi strażackiemu we Lwowie. Ale- 
ksander Koblański z Kolbuszowej wydał i rozszerzył 
różne przepisy strażackie, Andrzej Myszal z Zabierzowa 
wydał wzorowane na podręczniku Pawła Prauna wska- 
90 
zówki dla straży pożarnych wiejskich, wreszcie tu 
i ówdzie drukowano w strażach pożarnych statuty i re- 
gulaminy służbowe. 
Rok 1887 stanowi stanowczy, a dodatni zwrot pod 
tym względem. 
Dnia 1. maja 1887 za staraniem i dzięki zapobie- 
gliwości dra Alfreda Zgórskiego wychodzi pierwszy 
numer czasopisma p. t . „Przewodnik pożarniczy — Zwią- 
zek", a w przeciągu kilku lat następnych aż do połowy 
r. 1900 cały szereg różnych broszur z instrukcyami 
i podręczników. Dzisiaj szczycąc się rozwojem pożar- 
nictwa, poszczycić się możemy naszą literaturą pożar- 
niczą. 
Czasopismo jest miesięcznikiem i organem krajo- 
wego Związku ochotniczych straży pożarnych i do roku 
1896 wychodziło pod tytułem: „Przewodnik pożarniczy 
Związek"; zaś od 1. stycznia roku 1897 opuszczono 
w tytule wyraz „Związek". 
Czasopismo to zamieszczało wiadomości z techniki 
pożarniczej, opisy przyrządów i przyborów pożarnych, 
sprawozdania z posiedzeń i czynności towarzystw stra- 
żackich, kronikę pożarów i rozmaitości. Pierwszym głó- 
nym i odpowiedzialnym redaktorem czasopisma tego był 
ś. p. Aleksander Piotrowski, który był także pierwszym 
sekretarzem Rady zawiadowczej Krajowego Związku. 
Ś. p . Aleksander Piotrowski położył wielkie zasługi 
około rozwoju tego pisma i około rozwoju pożarnictwa 
krajowego. Przejęty duchem strażackim, oddany całą 
duszą celom strażackim, pracował dużo dla celu, któ- 
ryśmy ukochali. 
W roku 1888 wydaje Aleksander Piotrowski pod- 
ręcznik p. t . „Regulamin musztry porządkowej 
dla ochotniczych straży pożarnych" z ryci- 
nami i sygnałami. 
W roku 1890 wydaje krajowy Związek ochotniczych 
straży pożarnych dzieło p. t. „Podręcznik dla och o- 
91 
tniczych staży pożarnych1 
'. 
Nad ukończeniem 
tego dzieła pracowali dr. Alfred Zgórski i Aleksander 
Piotrowski, a dr. Ludwik Ćwiklicer uzupełnił je „In- 
strukcyą sanitarną". 
Wydaniem tego dzieła oddał Kra- 
jowy Związek ochotniczych straży pożarnych ważną 
usługę strażom pożarnym, a zarazem przyczynił się do 
wprowadzenia jednolitości w urządzeniu, umundurowa- 
niu, sygnałach i t. p . u wszystkich straży w kraju. Wy- 
Aleksander Piotrowski. 
danie takiego podręcznika okazało się więc i z tego po- 
wodu pożytecznem, gdyż nauka o pożarnictwie dawniej 
w korpusach strażackich ograniczała się na pobieżnem 
zaznajamianiu się z przyrządami pożarnymi i mustrze, 
prowadzonej tradycyjnie i nie systematycznie o roz- 
licznych wyrazach w komendzie i według sposobu wi- 
92 
dzenia uczącego. Za wydanie tego podręcznika, zawierają- 
cego wiele cennych wskazówek dla organizacyi i działal- 
ności straży ochotniczych, otrzymał Związek uznanie od 
Wydziału krajowego. 
W roku 1896 dnia 26. lipca poczęło wychodzić 
w Jarosławiu pod redakcyą Antoniego Szczerbowskiego 
nowe pismo miesięczne p. t . 
„Przyjaciel straży 
pożarnej". 
Po sześcio-miesięcznym żywocie upadło 
dla braku prenumeratorów. Wydawcą był Ludwik 
Styrna w Jarosławiu. 
Dnia i. marca 1896 wydaje krajowy Związek ocho- 
tniczych straży pożarnych „P o d r ę c z n i k dla oddzia 
łów sanitarnych ochotniczych straży pożar- 
nych", przez dra Karola Kowalskiego ze Lwowa. 
Po nieudałej próbie wydawnictwa czasopisma p. t . 
„Przyjaciel straży pożarnej" próbuje Antoni 
Szczerbowski do spółki ze ś. p . Wiktorem L a t i n i- 
kiem, ówczesnym naczelnikiem ochotniczej straży po- 
żarnej w Jarosławiu, wydawać osobne broszurki, zawie- 
rające artykuły z dziedziny pożarnictwa, obrazki drama- 
tyczne i t. p. pod tytułem: „Biblioteka strażacka". 
W roku 1895 nakładem ś. p. Wiktora Latinika wyszło 
już pięć zeszytów tej „Biblioteki strażackiej", które 
zawierały: 
Nr. 1 „O ratunkowej służbie strażackiej podczas 
powodzi i różnych nieszczęśliwych wypadków"*). 
Nr. 2 . „Noc na pogotowiu", obrazek dramatyczny 
z życia strażackiego w jednej odsłonie*). 
Nr. 3 . „Poskromiona nienawiść', fraszka sceniczna 
w dwóch odsłonach, oryginalnie napisana przez Anto- 
niego Bahra. 
Nr. 4 . „Regulamin oddawania ostatniej usługi zmar- 
łym członkom ochotniczych korpusów strażackich*). 
*) Przez Antoniego Szczerbowskiego. 
99 
Nr. 5 . „Wigilia Strażaka" w 5 obrazach przez Anto- 
niego Bahra. 
W roku 1896 wyszedł jeszcze Nr. 6. tej „Biblioteki 
strażackiej" i obejmował: „Podręcznik dla pogotowi 
pożarnych w gminach wiejskich"*) nakładem ś. p . Win- 
centego Szafrana, kupca i adjutanta ochotniczej straży 
pożarnej w Jarosławiu 
Z końcem grudnia 1896 r. obejmuje redakcyę „Prze- 
wodnika pożarniczego" Antoni Szczerbowski, miano- 
wany sekretarzem Rady zawiadowczej Krajowego 
Związku ochotniczych straży pożarnych. Format, tytuł 
i winieta czasopisma wskutek uchwały Komitetu redak- 
cyjnego, który odtąd stale urzęduje, zostały zmienione, 
a program pisma co do treści podzielono na sześć sta- 
łych części. 
Szczerbowski redaguje także dalej „Bibliotekę stra- 
żacką". 
W latach następnych wyszło we Lwowie 19 
zeszytów tej „Biblioteki strażackiej" : 
Nr. 7 . „Na wesołe chwile"*). 
Nr. 8. 
„O chemii w pożarnictwie", przez Anto- 
niego Bahra. 
Nr. 9 . „Przeciw ogniom kominowym"*) 
Nr. 10. „Regulaminy obrad". 
Nr. 11 . „Na strażnicy", scena dramatyczna przez 
Władysława Ordona. 
Nr. 12 . „Znaki do planów sytuacyjnych"*). 
Nr. 13. „Pożarnictwo w jego historycznym rozwoju", 
przez Antoniego Bahra. 
Nr. 14 . „Wskazówki zdrowotne dla ochotniczych 
straży pożarnych", napisał dr. Karol Kowalski. 
Nr. 15. „Instrukcya dla lustratorów ochotniczych 
straży pożarnych"*). 
*) Przez Antoniego Szczerbowskiego. 
94 
Nr. 16. 
„Poświęcenie Strażaka", obrazek z życia 
strażackiego w 2 odsłonach, napisał wierszem Adolf 
Szczerbowski. 
Nr. 17 . „Szkoła pożarnictwa", Część pierwsza (Ro- 
dzaje straży pożarnych, ich organizacya, ustawy, statuty 
i regulaminy)*). 
Nr. 18. „Sygnały dwutonowe"*). 
Nr. 19. „Instrukcya do odbywania rewizyi ognio- 
wych w miastach i miasteczkach"*). 
Nr. 20. „Dodatek do podręcznika dla ochotniczych 
straży pożarnych" (Regulamin ćwiczeń z linewką ratun- 
kową, worem i kocem ratunkowym*). 
Nr. 21. 
„Pomocnicze straże pożarne w miastach 
i miasteczkach"*), 
Nr. 22. „Szkoła pożarnictwa", Część druga (Nauka 
0 przyrządach i przyborach pożarnych)*). 
Nr. 23. 
„Obrona pożarna w gminach wiejskich*) 
w języku polskim i ruskim. 
Nr. 24 . „Szkoła pożarnictwa", Część trzecia (Taktyka 
pożarna. Szkoła sygnałów. Kancelarya)*). 
Szereg tych zeszytów kończy Nr. 25. zawierający 
książkę pamiątkową p. t .: „Krajowy Związek ochotni- 
czych straży pożarnych w Galicyi i Lodomeryi z Wiel- 
kiem Księstwem Krakowskiem. 1875—1900"*). 
Z numerów 17. 22. i 24. 
„Biblioteki strażackiej" 
utworzony został osobny podręcznik, o 249 stronicach, 
zatułowany: „Szkoła pożarnictwa*), który w pytaniach 
1 odpowiedziach zestawia całą teoretyczną część nauki 
pożarnictwa, dla instruktorów podczas szkoły strażackiej, 
jaką nasze straże pożarne w miesiącach zimowych prze- 
prowadzają. 
Od roku 1897 począwszy wydaje Krajowy Związek 
ochotniczych straży pożarnych kalendarz 
strażacki, 
w kieszonkowym formacie, zawierający oprócz zwy- 
*) Przez Antoniego Szczerbowskiego. 
95 
kłego kalendarza, różne instrukcye i pouczenia dla 
strażaków. 
Z okazyi krajowego Zjazdu w Dobromilu w roku 
1897 wydaną została broszura p. t . 
„Jednodniówka Do- 
bromilska", a w tym samym roku wydał Józef Zagórski, 
naczelnik zawodowej straży pożarnej w Przemyślu, pod- 
ręcznik p. t . „Wskazówki służbowe dla straży pożarnych 
król wolnego miasta Przemyśla". 
W roku 1899 wydaje Apolinary Stokowski ksią- 
żeczkę p. t. „Dzieci — Ostrożnie z ogniem i ze świa- 
tłem !" 
Oto spory, jak na nasze stosunki wykaz prac, które 
w ostatnim dziesiątku lat lukę w naszej literaturze po- 
żarniczej zapełniły. 
H. 
Kasa Zapomóg. 
Z dniem 1. stycznia 1897 roku, zgodnie z wolą 
ogółu strażactwa krajowego otwartą została przy kra- 
jowym Związku ochotniczych straży pożarnych stra- 
żacka Kasa Zapomóg. 
Instytucya to wielkiej wagi tak dla całego krajo- 
wego strażactwa, jak i poszczególnych korpusów, to też 
niedziw, że wszyscy poważnie myślący strażacy powitali 
ją z wielką radością ! 
Przez nią posuwamy się o jeden wielki krok na- 
przód, zdążając za strażactwem krajów zachodnich, przez 
nią stajemy się więcej samodzielnymi w obec zagranicy, 
więcej solidarnymi na wewnątrz i bezsprzecznie silniej- 
szymi materyalnie, a nawet i moralnie. 
„Pomagaj sam s o bie!"—oto hasło czasów dzi- 
siejszych, wynikające z poczucia własnej ochrony, oparte 
na własnej energii, a w zastosowaniu do praktycznego 
*) Przez Antoniego Szczerbowskiego. 
96 
życia, dające silną podstawę do rozwoju wszelakich je- 
dnostek i korporacyi, tudzież zaufanie we własne siły. 
Początek tej Kasy Zapomóg szczęśliwie zrobiony! 
Opatrzność Boża czuwa nad tern dziełem ludzkiej ręki, 
nad dziełem dra Alfreda Zgórskiego, zastępcy naczel- 
nika krajowego Związku ochotniczych straży pożarnych, 
któremu strażacka Kasa Zapomóg zawdzięcza swój nad 
zwyczaj szybki rozwój-, i trwałą egzystencyę, aby nieść 
pomoc w nieszczęściu tym, którzy bliźnich w nieszczęściu 
ratować wzięli sobie za zadanie! 
Żelazny fundusz strażackiej Kasy Zapomóg z dniem 
30. czerwca 1900 wynosi 18.053*58 Koron. 
Do pierwszych założycieli tego żelaznego funduszu 
zaliczamy : ś. p . księdza Jakóba Kerschkę ze Stanisła- 
wowa, dra Ludwika Ćwiklicera z Dobromila i Stani- 
sława Chłopickiego z Zawałowa, którzy na VII. krajo- 
wym Zjeździe strażackim w Stanistawowie w r. 1895 na 
cele strażackiej Kasy zapomóg po 200 Koron prze- 
znaczyli. 
Znacznym datkiem Adama księcia Sapiehy, bo 
800 Koron wynoszącym, a następnie datkami różnych 
władz autonomicznych, Towarzystw 
asekuracyjnych 
i mniejszymi datkami osób prywatnych fundusz ten 
zasilany, do VIII. krajowego Zjazdu strażackiego w Do- 
bromilu w roku 1897 wzrósł do sumy 8316-32 Koron. 
Do powiększenia obecnego stanu tego żelaznego 
funduszu strażackiej Kasy Zapomóg przyczyniło się 
„Krakowskie Towarzystwo wzajemnych ubezpieczeń", 
przelewając do tej Kasy Zapomóg na czas jej istnienia 
t. zw. 
„Fundusz kalek straży pożarnych", który wynosi 
6540-86 Koron. 
Ogólny majątek Kasy Zapomóg wynosi z dniem 
30. czerwca 1900 sumę 22.940-94 Koron. 
Na rubrykę dochodu składają się: wkładki towa- 
rzystw związkowych, które do Kasy Zapomóg przystą- 
piły, odsetki od walorów i gotówki oraz zyski na za- 
IV 
97 
kupnie walorów i t. p . Wkładki roczne od każdego czyn- 
nego członka związkowej straży pożarnej, która do Kasy 
Zapomóg na podstawie osobnej deklaracyi przystąpiła, 
wynoszą po 40 groszy. Wkładki te wyniosły dotąd 
4761 '40 Koron, a pobrane zostały od czynnych człon- 
ków ochotniczych straży pożarnych, którzy do Kasy Za- 
pomóg należą, t. j . wykonują wszystkie przepisy wyda- 
nego dla tej Kasy Zapomóg regulaminu. Walory zaku- 
pione w Banku krajowym przedstawiają wartość 20.200 
Koron, przechowane są one w depozycie Banku krajo- 
wego, gdzie także lokuje się wszelką gotówkę. Odsetki 
od tej gotówki, od walorów i zysk na zakupnie tych 
walorów — wynoszą dotąd 2211'6 Koron. 
Administracya Kasy Zapomóg prawie nic nie ko- 
sztuje. Wszelkie sprawy tej Kasy załatwiają dr. Alfred 
Zgórski i dr. Karol Kowalski przy pomocy personalu 
kancelaryjnego. 
Za 40 groszy rocznie mają czynni członkowie straży 
pożarnych, należących do Kasy Zapomóg, prawo do na- 
stępujących zapomóg w razie uszkodzenia przy wszel- 
kiego rodzaju służbie strażackiej : 
a) po 2 korony dziennie w razie przejściowej nieu- 
dolności do pracy, nie dłużej wszakże jak przez 90 dni; 
b) 1000 Koron jednorazowo w razie zupełnej nie- 
udolności do pracy. 
W razie śmierci członka straży pożarnej, który 
należy do Kasy Zapomóg, otrzymuje jego rodzina jedno- 
razowe wsparcie w kwocie 500 Koron. 
Wsparć takich wypłaciła już Kasa Zapomóg: 
a) za przejściową nieudolność do pracy 
94 strażakom w sumie 
. 
. 
. 
1353 Koron 
b) 2 wdowom po strażakach w Wieliczce 
i w Jaworowie, zmarłym wskutek 
wypadku w służbie strażackiej (jednej 
500K., a jednej w drodze łaski 250 K,) 
750 ,, 
Razem 
2103 Koron, 
7 
n\\jlV 
98 
Zanim Kasa Zapomóg weszła w życie starał się 
Krajowy Związek ochotniczych straży pożarnych o utwo- 
rzenie osobnego działu dla zabezpieczenia strażaków 
w Krakowskiem Towarzystwie wzajemnych ubezpie- 
czeń, w Zakładzie ubezpieczeń robotników od wypad- 
ków dla Galicyi i Bukowiny i w Wiedeńskim ogólnym 
zakładzie ubezpieczeń. 
Dobrze się jednak stało, że rokowania z powyż- 
szemi instytucyami nie przyszły do skutku, bo śmiało 
twierdzić możemy, że tak dobrych warunków dla stra- 
żaków nigdziebyśmy nie uzyskali, a nadto Kasa Zapo- 
móg zaspokaja na razie potrzeby naszego strażactwa 
i szczyci się także uznaniem Wydziału krajowego, który 
w okólniku z dnia 16. marca 1898 L. 7833 cło Wydzia- 
łów powiatowych podnosi korzyści z tej naszej organi- 
zacyi i usilnie im zaleca, ażeby zachęciły Rady gminne 
w powiatach do ubezpieczenia w naszej Kasie Zapo- 
móg' czynnych członków swych ochotniczych straży po- 
żarnych i wydatek na ten cel uwzględniały przy ukła- 
daniu, względnie zatwierdzaniu budżetów gminnych. 
I. 
Honorowe odznaki za długoletnią służbę. 
Uchwałą z dnia 22. sierpnia 1896 postanowiła 
Rada zawiadowcza nadawać honorowe związkowe 
odznaki za nieprzerwaną, wierną i walną służbę w kor- 
pusach ochotniczych straży pożarnych przez 20 i 25 lat. 
Późniejszą uchwałą postanowiono nadawać te odznaki 
także za dalsze pięciolecia służby strażackiej. 
Prawo do tych honorowych odznak mają tylko 
członkowie czynni tych ochotniczych straży pożarnych, 
które należą do Krajowego Związku ochotniczych straży 
pożarnych i tylko ci, których służba była nieprzerwaną 
w takich korpusach, które trwale i nieprzerwanie fun- 
99 
Iccyonowały przez taki szereg lat, za jaki starają się o 
honorową odznakę. 
Honorowe te odznaki wprowadził Związek Kra- 
jowy w miejsce różnych medali i innych odznaczeń, które 
strażakom przyznawały Rady gminne, Wydziały towa- 
rzystw strażackich i t. p. 
Dobrze, że odznaki takie uchwalone zostały, bo są 
one niejako wynagrodzeniem dla tych gorliwych i wy- 
trwałych, którzy dla dobra ogółu, dla dobra społeczeń- 
stwa poświęcają zdrowie i życie, którzy oprócz własnego 
zadowolenia i świadomości, że czynią szlachetnie, nie 
-często z innem spotykają się uznaniem. 
Strażacy szczycą się temi odznakami, tem uznaniem 
.ze strony Krajowego Związku ochotniczych straży pożar- 
nych i innej nagrody nie pragną. 
Honorową odznakę związkową stanowi pleciony, 
•srebrny dragon. Na środku dragona znajduje się elipsa 
z ponsowego sukna, otoczona złotem tkanym wawrzyno- 
wym wieńcem, a w środku elipsy rzymska cyfra wskazu- 
jąca lata służby, a więc XX, XXV albo XXX i t. d. 
Pod cyfrą herb strażacki uzupełnia skromną, lecz gusto- 
wną odznakę, którą odznaczony nosi przypiętą na lewem 
ramieniu. 
Honorowe związkowe odznaki przyznaje Rada za- 
wiadowcza Krajowego Związku ochotniczych straży po- 
żarnych na wniosek i za uchwałą Wydziału dotyczącej 
ochotniczej straży pożarnej po stwierdzeniu, że przyzna- 
niu takiej honorowej odznaki nie stoi nic na przeszkodzie. 
Celem wręczenia tych odznak mianuje Rada za- 
wiadowcza swoich Delegatów, którzy zarazem przewo- 
dniczą całej uroczystości, towarzyszącej wręczeniu tych 
odznak. 
Następujący czynni członkowie związkowych straży 
pożarnych zostali w ten sposób odznaczeni: 
I. Za nieprzerwaną, walną i wierną służbę przez 
30 lat Dr. Ludwik Ćwiklicer z Dobromila; 
5* 
100 
II. za nieprzerwaną, walną i wierna służbę przez 
25 lat: Feliks Kwaśniewski, Ferdynand Hein i Włady- 
sław Muhln ze Stanisławowa; Augustyn de Lindenheim 
Locher, Franciszek Hozer, Antoni Barański, Sobestyan 
Mleczko, Aleksander Przewłocki i Ferdynand Jankowski 
z Bochni; Józef Jarnicki z Tarnowa; Alfred Bojarski, 
Bruno Hryniewicz, Marcin Majewski i Henryk Rewa- 
kowicz ze Lwowa; Franciszek Zabierzowski z Gorlic; 
Jędrzej Jurkiewicz z Żółkwi; Walenty Weryński, Kon- 
stanty Barański, Feliks Trzmielowski, Kazimierz Lu- 
baska i Tomasz Kazana z Mielca; Józef Augustynowicz 
i Stanisław Studnicki z Dębicy; Grzegorz Mochnal ze 
Sokala; Jan Pich ze Starego Sambora; Jan Biedroń, 
Jędrzej Baczyński i Jan Klimek z Limanowej; Emil 
Schunke, Jan Pierowski, Piotr Bandura, Walenty Go- 
rączko, Andrzej Gorączko, Aleksander Miśko, Kazimierz 
Pitala, Teofil Banaś, Franciszek Gorączko (kursor) i Jan 
Tenczyński z Myślenic; Michał Sikora z Drohobycza; 
Michał Osiński i Alojzy Krzysztoforski z Przemyśla; 
Leopold Biega, Franciszek Kuszczak, Aleksander Piecha 
i Jędrzej Radwański ze Sanoka; 
III. za nieprzerwaną, wierną i walną służbę przez 
20 lat: Edward Klebert z Dolnejwsi; Edmund Suro- 
wiecki z Brodów; "Władysław Łużecki i Tadeusz Arty- 
chowski ze Stanisławowa; Mikołaj Jamrowicz i Jędrzej 
Posiewnik z Tarnowa; Wojciech Fruauff, Klemens 
Huczkowski, Mikołaj Panajko, Teodor Walsleben, An- 
toni Wilimowski i Józef Zieliński ze Lwowa; Dr. Zy- 
gmunt Napoleon Miczyński, Antoni Mazurkiewicz i Jan 
Nizieński z Wieliczki; Franciszek Brodzki, Józef Pome- 
ranc i Ignacy Olejnik z Brzeżan; Michał Piwowarski, 
Jan Ćwikłicki i Wacław Graca z Oświęcimia; Piotr 
Wagner i Karol Chanik z Dobromila; Jan Mosteński 
z Żółkwi; Mateusz Korpanty, Andrzej Mazurkiewicz, 
Wawrzyniec Żelazko i Mateusz Wanatowicz z Mielca, 
Stanisław Czapik, Wojciech Śliwa i Karol Osiowski 
101 
z Wadowic; Franciszek Stankiewicz, Ignacy Dzieża, 
Ignacy Gorączko, Jan Swięch, Stanisław Węgrzyn, Fran- 
ciszek Kasprzycki, Franciszek Gorączko, Jan Gorączko 
i Walenty Bandura z Myślenic; Michał Janik z Lima- 
nowej; Stanisław Wunsch i Tomasz Czernecki z Prze- 
myśla; Grzegorz Łukasiewicz, Antoni Michenko, Jan 
Michenko i Leon Skiślewicz ze Sanoka. 
Oprócz związkowych odznak za długoletnią ocho- 
tniczą służbę strażacką ustanowione także zostały hono- 
rowe odznaki za nieprzerwaną służbę przez 15, 10 i 5 
lat. Te odznaki przyznają i nadają Wydziały ochotni- 
czych towarzystw strażackich. Są to taśmy naszywane 
w kształcie szewrona na lewym rękawie: złote za służbę 
przez 15 lat, srebrne za służbę przez 10 lat, a ponsowe 
za służbę przez 5 lat. 
K. 
Wystawy i pośrednictwo w zakupnie przyrządów i przyborów 
pożarnych. 
Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że wystawy 
przyrządów i przyborów pożarnych dodatnio działają na 
rozwój pożarnictwa, że są środkiem pouczającym i wy- 
rabiają zmysł spostrzegawczy. 
W tym więc celu, jakoteź w celu zachęcenia ró- 
żnych firm krajowych do zajęcia się wyrobem przyrzą- 
dów i przyboróvv 
r 
pożarnych, za które zagraniczni fabry- 
kanci grube wywożą z kraju pieniądze, starał się Kra- 
jowy Związek Ochotniczych straży pożarnych o dopro- 
wadzenie do skutku wystaw przyrządów i przyborów 
pożarnych, bądź to przy sposobności Krajowych Zja- 
zdów, bądź też osobno przy sposobności innych wy- 
staw. 
Pierwsza taka wystawa odbyła się we Lwowie 
w roku 1875 Drugą wystawę urządzono w Krakowie 
w roku 1887 podczas Wystawy krajowej, 
102 
Trzecia wystawa przyrządów pożarnych i przybo- 
rów odbyła się w Tarnowie w roku 1889 podczas Zja- 
zdu strażackiego, czwarta w roku 1891 podczas Zjazdu 
w Przemyślu, piąta wielka wystawa przyrządów i przy- 
borów pożarnych we Lwowie w roku 1894 podczas 
Wystawy krajowej, następnie mniejsze wystawy w la- 
tach 1895 i 1897 podczas Zjazdów w Stanisławowie 
i w Dobromilu. Także w roku bieżącym poczynił Kra- 
jowy Związek ochotniczych straży pożarnych energiczna 
starania o doprowadzenie do skutku wystawy przyrządów 
i przyborów pożarnych podczas jubileuszowego Zjazdu 
strażackiego we Lwowie. 
Nie wiele firm krajowych brało udział w tych wy- 
stawach, bo też firm takich mało istnieje. 
Krajowy Związek ochotniczych straży pożarnych 
starał się u Krakowskiego Towarzystwa wzajemnych 
ubezpieczeń o poparcie dla firm krajowych, a nawet 
chciał starać się o subwencyonowanie tych firm, lecz 
zaczerpnąwszy w tej sprawie wiadomość ze źródła kom- 
petentnego wstrzymał się, bo więcej przysłużyłby się 
prywatnym fabrykantom, aniżeli samej sprawie stra- 
żackiej. 
Krakowskie Towarzystwo wzajemnych ubezpieczeń 
utrzymywało na składzie sikawki wyrobu J. A . Jaucka 
z Lipska, następnie zaś zerwało z rzeczonym fabrykan- 
tem wszelkie stosunki i zwróciło się do fabryk krajo- 
wych i dwie z nich wspomagało znacznemi kwotami. 
Po kilku jednak latach niefortunnych prób i z powodu 
doznanych zawodów, Dyrekcya Towarzystwa widziała 
się zmuszoną ocl firm tych odstąpić, 
Wówczas nie istniało jeszcze Akcyjne Towarzystwo 
budowy wagonów i maszyn w Sanoku. Szybki rozwój 
tego Towarzystwa zwrócił na nic uwagę Krajowego Zwią- 
zku ochotniczych straży pożarnych, który postanowił wszel- 
kiemi siłami skłonić to Towarzystwo do wyrobu sika- 
wek. Starania Krajowego Związku ochotniczych straży 
103 
pożarnych uwieńczone zostały pomyślnym rezultatem, 
bo oto w fabryce wagonów i maszyn w Sanoku 
otwarto osobny dział budowy sikawek praktycznych 
i przez techniczną Komisyę Związku za dobre uzna- 
nych. 
Celem uchronienia gmin i straży pożarnych od 
strat powstających przy nabywaniu sikawek i różnych 
innych przyrządów i przyborów pożarnych często nie- 
odpowiednich, bo nie zgodnych z wzorowym regulami- 
nem, starał się krajowy Związek ochotniczych straży 
pożarnych o utworzenie składu tych przedmiotów, kon- 
trolowanych przez Związek. 
W roku 1888 aż cło 1893 składy takie utrzymywali 
we Lwowie ś. p Aleksander Piotrowski i Jan Marischler, 
w roku 1893 w dniu 1. kwietnia otwarto we Lwowie 
przy galicyjslciem akcyjnem Towarzystwie Handlowem 
„centralny skład sikawek i narzędzi pożarnych". 
Skład ten był bogato wyposażony we wszelkie 
potrzeby straży pożarnych. Nad doborem towarów i nad 
cenami tychże czuwała Komisya techniczna z ramienia 
Krajowego Związku ochotniczych straży pożarnych. 
W roku 1900 skład ten odstąpiony został „Lwo- 
wskiemu Biuru Handlowemu." 
L. 
Kancelcirya, zarząd funduszami Związku- i inne ważniejsze 
sprawy. 
Krajowy Związek ochotniczych straży pożarnych 
ma osobny lokal na kancelaryę, obecnie przy ulicy 
Piekarskiej 1. 12. na drugiem piętrze. Tam mieści się 
także Redakcya i Administracya „Przewodnika pożar- 
niczego" i „Biblioteki strażackiej". 
Kancelarya posiada 
dwóch płatnych funkcyonaryuszów: • sekretarza i asy- 
stenta, a obowiązki Dyrektora biura pełni Dr. Alfred 
Zgórski. Skarbnikiem jest Dr. Karol Kowalski, a kon- 
104 
trolorem dawniejszy skarbnik Bruno Hryniewicz. Wszyst- 
kie kawałki urzędowe załatwia sekretarz i prowadzi 
księgi kasowe, asystent zaś zajmuje się ekspedycyą 
druków nakładowych i pomaga sekretarzowi w załatwia- 
niu spraw urzędowych, których było : 
w roku: 
1886 
170 
1887 
467 
1888 
365 
1889 
738 
1890 
653 
1891 
1026 
1892 
1093 
1893 
862 
1894 
797 
1895 
57 
1896 
....3104 
1897 
2936 
1898 
2811 
1899 
2883 
do 30/6 1900 
1807 
Razem 
. 
. 
20869 
Majątek Krajowego Związku ochotniczych straży 
pożarnych wedle zamknięcia z dniem 30. czerwca 1900 
wynosi 59498-89 Koron. 
Wzrost majątku Krajowego Związku ochotniczych 
straży pożarnych w zamknięciach rachunkowych dla 
Zjazdów uskutecznionych, przedstawia się następująco: 
dla IV. Zjazdu 
. 
. 
17988-56 K. 
V. 
„ 
. 
. 
21756-00 
„ 
„ 
VI. 
„ 
. 
. 
26798-18 „ 
„ 
VII. 
„ 
. 
. 
27124 96 „ 
„ 
VIII. 
„ 
. 
. 
36604-24 
„ 
„ 
IX. 
„ 
. 
. 
59498-89 
„ 
Majątek Związku przeto w ciągu lat 11 więcej jak 
potroił się, a mieści się w tym majątku kwota 45.200 K. 
105 
w walorach i K. 4352.23 w gotówce lub lokacyi na 
książeczkach bankowych — a tylko reszta mieści się 
w zapasach druków, nakładów i należytości czynnych. 
Głównym dochodem Krajowego Związku ochotni- 
czych straży pożarnych są subwencye, udzielane przez 
Wysoki Sejm i Krakowskie Towarzystwo wzajemnych 
ubezpieczeń. 
Wysokość tych subwencyi rośnie w miarę jak dzia- 
łalność Krajowego Związku ochotniczych straży pożar- 
nych wzmaga się i plony wydaje. 
Pierwszą subwencyę od Wysokiego Sejmu otrzy- 
mał Związek w roku 1888. Wynosiła ona 1000 złr. Takiej 
samej wysokości subwencyę otrzymał Związek w r. 1889, 
a w roku 1890 otrzymał już 1600 złr. Po 2000 złr. przy- 
znawał Wysoki Sejm wiatach 1891, 1892 i 1893. Uchwałą 
Wysokiego Sejmu z dnia 13. lutego 1893 przyznaną zo- 
stała Krajowemu Związkowi ochotniczych straży pożar- 
nych stała subwencya w wysokości 3000 złr. rocznie, 
którą Związek otrzymuje w dwóch półrocznych ratach. 
Subwencye od Krakowskiego Towarzystwa wza- 
jemnych ubezpieczeń wpływały: w roku 1886 w wyso- 
kości 200 złr, w roku 1889 w kwocie 500 złr., w latach 
1890 i 1891 po 1000 złr., 
w roku 1892 w kwocie 500 
złr., 
w latach 1893., 
I 
894-> 1896., 
1897., 1898 po 1000 
złr., a w latach 1899 i 1900. już po 2000 złr. 
Fundusz żelazny tworzy kapitał z legatu ś. p. Al- 
berta Karakiewicza i zakupywane z oszczędności walory, 
które są ulokowane w depozycie Banku krajowego. 
Fundusz ten wedle bilansów każdemu Zjazdowi przed- 
kładanych, wynosił: 
dla IV. Zjazdu . . 7382 złr. 
» 
V. 
. 
. 
7382 „ 
» 
VI 
8810 „ 
„ 
VII. 
„ 
. 
. 
8810 „ 
„ 
VIII. 
„ 
. 
. 
8800 „ 
a dla IX. Zjazdu wynosi 12500 złr. czyli 25000 Koron, 
106 
Do innych ważniejszych spraw przez Związek stra- 
żacki załatwianych, których pominąć nie można, należą: 
a) Zaprowadzenie statystyki straży pożarnych. 
b) Zaprowadzenie statystyki pożarów. 
c) Powoływanie Naczelników straży pożarnych do 
komisyi policyjno-budowlanych. 
d) Pomoc dla rannych żołnierzy. 
Sposób załatwienia tych spraw jest następujący: 
Do roku 1897 utrzymywał Krajowy Związek ocho- 
tniczych straży pożarnych tylko statystykę związko- 
wych straży pożarnych. Istnieją blankiety na wykazy 
statystyczne, które przedkładano Związkowi z począt- 
kiem każdego roku. W roku 1898 spowodował Krajowy 
Związek rozporządzenie Wydziału krajowego do Wy- 
działów powiatowych, które polecało przesyłać Zwią- 
zkowi zestawienia statystyczne wszystkich istniejących 
w powiatach straży pożarnych. Na podstawie tych ze- 
stawień sporządzona statystyka nie była jeszcze dokła- 
dną, bo nie zawierała wykazów przyrządów i przybo- 
rów pożarnych. 
Dopiero w roku 1899 na prośbę Krajowego Zwią- 
zku rozesłane zostały przez Wydział krajowy do wszyst- 
kich gmin kraju naszego kwestyonaryusze, obejmujące 
nietylko rodzaje straży pożarnych, ale także wykazy 
istniejących w każdej gminie przyrządów i przyborów 
pożarnych. Wyciągi z tych kwestyonaryuszów tworzą 
obecnie już do zupełnej dokładności bardzo zbliżoną sta- 
tystykę. 
O ile możności jak najdokładniejszą statystykę po- 
żarów w kraju prowadzi kancelarya Związku dopiero 
od r. 1898 Poniżej umieszczona tabelka przedstawia 
ilość pożarów w latach 1898 i 1899 i szkodę przez te 
pożary wyrządzoną. 
107 
Przyczyna 
niezbadana 
1255371474961305Przyczyna 
od pioruna 
32582662Przyczyna 
wadliwa 
budowa 
2232152392Przyczyna 
nieostroż- 
ność 
511415490336Przyczyna 
podpalenie 
47,1013983270SzkodaKoronubezpie-czona1,285.7481,813.000518.61ojl,046.0204,663.378SzkodaKoronogólna2,924.9103.629.6981,197.8102,863.97610,616.394Spaliłosię 
ludzi 
1132824Spaliłosię 
kościołów 
12——3Spaliłosię 
zakładów 
przemysł. 
1096934Spaliłosię 
bud. gospod. 
5892606168918355719Spaliłosię 
domów 
780190756314064656[ 
Ilość pożarów 
j 
2438362637182065 
Miejscowości 
miastaimia-steczkagminywiejskiemiastaimia-steczkagminywiejskieRazem 
Rok 
| 
(00)(0H0)0)D)HRazem 
Statystykę tę prowadzi Krajowy Związek na pod- 
stawie sprawozdań o pożarach, przedkładanych za po- 
średnictwem Wydziałów powiatowych. 
Przed każdem otwarciem zakładu przerrfysłowego, 
w którym do wykonania właściwych prac używane są 
umyślnie założone ogniska, odbywają się Komisye poli- 
cyjno-ogniowe celem zbadania, czy i o ile urządzenie 
108 
odnośnego zakładu odpowiada przepisom policyjno-bu- 
downiczym i ogniowym. Za interwencyą Krajowego 
Związku ochotniczych straży pożarnych polecił Wydział 
krajowy wszystkim Wydziałom powiatowym wezwać 
Magistraty i Zwierzchności gminne, ażeby do udziału 
w odnośnej Komisyi powoływani byli także naczelnicy 
straży pożarnych, jako fachowi rzeczoznawcy. 
Również za pośrednictwem Krajowego Związku 
zamieszczonem zostało w nowej ustawie budowniczej dla 
pomniejszych miast i miasteczek i gmin wiejskich po- 
stanowienie, ażeby do Komisyi budowniczej, badającej 
budowę celem wydania konsensu na używanie, powoły- 
wano naczelników straży pożarnych. 
Austryacki Wydział strażacki stara się o zorgani- 
zowanie ze straży pożarnych stowarzyszeń ratunkowych 
i uczynienie z nich na wypadek wojny pomocniczych 
organów dla stowarzyszeń „Czerwonego Krzyża". 
Kra- 
jowy Związek ochotniczych straży pożarnych wychodząc 
z zasady, że straże nasze nie mogą się uchylać od tego 
humanitarnego obowiązku, nadto, że niektóre z naszych 
straży pożarnych już dawniej należały i należą do sto- 
warzyszenia „Czerwonego Krzyża" i w tym względzie 
prawnych, statutowych przeszkód nie ma, oznajmił Za- 
rządowi austryackiego Związku strażackiego, że straże 
galicyjskie do organizacyi tej przystąpią. 
Nie załatwioną atoli została jeszcze kwestya, kto 
będzie ponosił koszta organizacyi, a mianowicie koszta 
sprawienia odpowiednich rekwizytów, jak nosze, wózki, 
przyrządy do oświetlania i t. p . jakoteż koszta ćwiczeń 
podczas pokoju i możliwe wydatki strażaków przy wię- 
kszych manewrach. 
a 391 istniejących obecnie ochotniczych 
straży pożarnych z liczbą członków: 9183 
stoi poza Krajowym Związkiem 167 straży ochotni- 
czych, a należy do Związku 224 z ilością czyn- 
nych członków: 5782. 
Również nie należą do Związku polskie ocho- 
tnicze straże pożarne na Szląsku. 
Krajowy Związek żywi jednak nadzieję, że 
wkrótce wszystkie ochotnicze straże polskie 
z pod zaboru austryackiego połączą się ze Zwią- 
zkiem w przekonaniu, że w jedności siła — a może 
zawita kiedyś szczęśliwa chwila, że wszystkie ocho- 
tnicze Straże na ziemiach polskich jeden będą sta- 
nowić Związek !. . . . 
Jest nas jednak już związanych 224 straży 
i zastęp blisko 6000 ludzi; stanowimy więc już po- 
110 
kaźną armię, gotową do walki z niszczącym żywio- 
łem i owianą jedną myślą służby publicznej dla 
współobywateli i Ojczyzny! 
Oprócz zawodowych zadań, spełnia nasz Zwią- 
zek zadanie ogólne, społeczne, narodowe! W sze- 
regach naszych mieszczą się przeważnie ludzie 
ciężkiej, ręcznej pracy, którzy niosąc społeczeń- 
stwu w ofierze swój czas i trud, swe zdrowie i życie, 
przejęci są głęboką wiarą, że tą drogą służą Oj- 
czyźnie. Stosunek wzajemny podnosi nas moralnie, 
uszlachetnia i utrwala w nas ideały, których Polak 
uczciwy pozbyć się nie może !... 
Kto bliżej bada życie w naszych strażach zwią- 
zkowych, ten przyzna, że organizacya ta przyczynia 
się w wysokim stopniu do uszlachetnienia cha- 
rakteru i budzenia poczucia 
obowiązku wobec 
kraju u należących do naszej organizacyi straża- 
ków i w tem też nie małą dopatrzyć należy war- 
tość roboty Związkowej. 
Należymy dziś w kraju do najsilniejszych or- 
ganizacyi, tak co do liczby zjednoczonych straży, 
jak i liczby członków i mienia — a zawdzięczamy 
to pomocy Bożej i współdziałaniu dobrych luclzi. 
Bóg pobłogosławił szlachetnym porywom ini- 
cyatorów Związku przed ćwierć wiekiem, a ludzie 
dopomogli do ziszczenia celów. 
Od Karakiewicza i Rewakowicza do Stani- 
sława Polanowskiego i Adama Sapiehy, ileż to 
było ofiar prywatnych groszem i pracą podanych? — 
jak nam szły na rękę ofiarne gminy i powiaty, 
Sejm i Wydział krajowy, Krakowskie Towarzystwo 
111 
Wzajemnych Ubezpieczeń i inne Zakłady publiczne ! 
Wszystkie zaś ofiary i prace nie tylko miały na 
celu organizacyę obrony przeciw pożarom, ale 
także uznanie dla naszej społecznej i patryotycznej 
działalności. Tak przynajmniej my te ofiary poj- 
mujemy ! 
To też pozostaniemy wierni naszemu hasłu: 
„Wierny! Walny! Wolny! Wasz!" 
Wierni w służbie dla współobywateli i Oj- 
czyzny ; 
Walni w boju z żywiołem niszczącym i wszel- 
kimi zapędami dla Ojczyzny szkodliwymi; 
Wolni od sobkostwa, zdrady i nieufności; 
Wasi, bo Wam współobywatele oddani i Tobie 
święta droga nasza Ojczyzno! 
Tak nam dopomóż Boże Wszechmogący ! 
i Przenajświętsza Boga Rodzico! 
Tak nam dopomóż i Ty św. Floryanie, 
Dobry nasz Patronie ! 
111 
Wzajemnych Ubezpieczeń i inne Zakłady publiczne ! 
Wszystkie zaś ofiary i prace nie tylko miały na 
celu organizacyę obrony przeciw pożarom, ale 
także uznanie dla naszej społecznej i patryotycznej 
działalności. Tak przynajmniej my te ofiary poj- 
mujemy ! 
To też pozostaniemy wierni naszemu hasłu: 
„Wierny! Walny! Wolny! Wasz!" 
Wierni w służbie dla współobywateli i Oj- 
czyzny ; 
Walni w boju z żywiołem niszczącym i wszel- 
kimi zapędami dla Ojczyzny szkodliwymi; 
Wolni od sobkostwa, zdrady i nieufności; 
Wasi, bo Wam współobywatele oddani i Tobie 
święta droga nasza Ojczyzno! 
Tak nam dopomóż Boże Wszechmogący ! 
i Przenajświętsza Boga Rodzico! 
Tak nam dopomóż i Ty św. Floryanie, 
Dobry nasz Patronie ! 
Kroniczka ważniejszych wydarzeń 
z życia Związkowych Straży Pożarnych 
1868 — lOOO. 
1868. 
Październik. 28. Ochotnicza straż pożarna w Sanoku wy- 
brała naczelnikiem Feliksa Kuczkę. 
1873. 
W Bochni wybrany naczelnikiem Władysław Pisz. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Sta- 
nisławowie w obecności 100 Delegatów krajowych straży po- 
żarnych. 
1874. 
W Kolbuszowej wybrano naczelnikiem Antoniego Ankie- 
wicza. 
Wielki pożar w Chrzanowie. 
Teofil Witosławski reorganizuje ochotniczą straż pożarną 
w Brodach, która po założeniu bardzo powoli się rozwijała i chy- 
liła ku upadkowi. Ponieważ do korpusu należało dużo żydów, 
przeto statut wydano w języku niemieckim; ster Towarzystwa 
objęli: Filip Kolischer, jako Dyrektor, a Teofil Witosławski 
jako komendant. 
Przy pożarze w Brodach traci życie ś. p. Jan Makowetz, 
komendant I. oddziału. 
W Bochni wybrany naczelnikiem Antoni Chrust, a za- 
stępcą jego Augustyn Locher, który także jako instruktor przez 
20 lat straż pożarną pod względem teoretycznym i praktycznie 
kształcił. Augustyn Locher oddał Towarzystwu wielkie usługi; 
na stanowisku zastępcy naczelnika ciągle pozostaje. 
3 
114 
Czerwiec. 14, Pierwsze Walne zgromadzenie ochotn. straży 
pożarnej w Brzeżanaoh, na którem wybrano: naczelnikiem Ka- 
rola Ingardena, zastępcą Bolesława Laskowskiego, sekretarzem 
Antoniego Pizara, skarbnikiem Apolinarego Zimrosza, a chorą- 
rążym Franciszka Łysakowskiego. 
Wrzesień. 27. Poświęcenie sztandaru ochotn. straży pożar- 
nej w Brzeżanach, ofiarowanego przez Baronową Lewartowską 
i Henryka Szeliskiego. 
Grudzień. 27. Walne Zgromadzenie ochotn. straży pożarnej 
w Brzeżanach mianuie członkami honorowymi: Wojciecha Kor- 
deckiego, Emanuela Merla w Brzeżanach i Seweryna Płachetkę 
w Złoczowie. 
1875. 
Czerwiec. 6. Walne Zgromadzenie ochotniczej straży po- 
żarnej w Brzeżanach po ustąpieniu Karola Ingardena mianuje 
naczelnikiem straży Antoniego Pizara, a Włodzimierza barona 
Lewartowskiego, b. starostę, członkiem honorowym. 
Październik. 10. W Krośnie na Walnem Zgromadzeniu wy- 
brany pierwszym naczelnikiem straży pożarnąj Feliks Kaczo- 
rowski, dyrektor Towarzystwa zaliczkowego w Krośnie. 
1876. 
Michał Galiński obejmuje naczelnictwo ochotniczej straży 
pożarnej w Kolbuszowie, 
Ochotnicza straż pożarna w Tarnowie wybiera ponownie 
prezesem Leopolda Waltera, zastępcą Dawida Rosnera, naczelni- 
kiem Franciszka Łazarskiego, zastępcą naczelnika Mikołaja Jam- 
rowicza. 
Marzec. 7. Beorganizacya ochotn. straży pożarnej w Wa- 
dowicach 
Maj. 21. W Wadowicach wybrano naczelnikiem straży D-ra 
Mecnarowskiego, a jego zastępcą Franciszka Hernicha. Na 
Walnem Zgromadzeniu mianowano członkiem honorowym Józefa 
Stankiewicza młodszego. 
Lipiec. 19. Wielki pożar w Sokalu. Spaliło się 61 domów 
z budynkami gospod. 
1877. 
Styczeń. 27. W Nadwornej założono „Fundusz Waltera", 
założyciela och. straży pożarnej, z kapitałem 200 zł., z którego 
odsetki rozdawane bywają 18. stycznia każdego roku pomiędzy 
najgorliwszych członków straży. 
115 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej 
w Sokalu. 
Członkami honorowymi och. straży pożarnej w Mielcu za- 
mianowani : Aureliusz Fiutowski i Eugeniusz Beneschek. 
Naczelnictwo ochotniczej straży pożarnej w Wieliczce 
•obejmuje ś p. Bruno Miczyński, który sił i kieszeni nie ską- 
pił, byle straż w Wieliczcze rosła w potęgę., 
Zakłada fundusz 
żelazny, składając 100 zł. w liście zastawnym z kuponami, a 
przykładem i zapałem swym pobudza młodych do wstąpienia 
w szeregi strażackie. 
1878. 
Kierownictwo korpusu och. straży pożarnej w Lisku 
obejmuje Zygmunt Lang, b. adjunkt sądowy. 
Naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej w Kolbuszowej 
wybrano Aleksandra Koblańskiego, który na tem stanowisku 
dotychczas pozostaje. 
Ochotnicza straż pożarna w Tarnowie zaprowadza u siebie 
orkiestrę strażacką ze szkołą. 
W Stanisławowie obie straże pożarne tak gminna jak 
i ochotnicza przechodzą pod kierownictwo Władysława Miihlna 
i w krótkim czasie stają się wzorem dla innych. 
Kwiecień. 14. W Krośnie po rezygnacyi Feliksa Kaczo- 
rowskiego wybrano naczelnikiem Stanisława Janika, właściciela 
realności. 
1879. 
Aleksander Koblański w Kolbuszowej wydaje w 100 
egzemplarzach porządek musztry i ćwiczeń gimnastycznych. 
Naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej w Mielcu wy- 
brany Ludomił Struszkiewicz, za którego staraniem sprawiony 
został sztandar. 
Maj. 10. W Wadowicach wskutek rezygnacyi D-ra Me- 
cnarowskiego wybrano naczelnikiem Franciszka Hernicha, a Jó- 
zef Kotlarczyk został jego zastępcą. Dr. Ignacy Mecnarowski 
mianowany członkiem honorowym. 
1880. 
Naczelnikiem ochotn. straży pożarnej w Lisku obrany 
Julian Jankiewicz, obecny kasyer miejski. 
Poświęcenie sztandaru w Kolbuszowej. 
Wielki pożar w Chrzanowie. 
116 
i. 
Marzec. 14. Wielki pożar w Sokalu. Spaliło się 23 do- 
mów z budynkami gospodarczymi. 
Maj, 10. Drugi w tym roku pożar w Sokalu, który zni- 
szczył 15 budynków. 
Czerwiec. 13. Pożar miasta Rymanowa. Na ratunek po- 
spieszyła straż pożarna z Krosna. 
Wrzesień. 8. Wręczenie medali Mikołajowi Jamrowiczowi 
i Józefowi Dziadoszowi w Tarnowie, uchwalonych przez Magi- 
strat w Tarnowie za odznaczenie się przy pożarze hotelu War- 
szawskiego. 
Październik. 12. Poświęcenie sztandaru w Krośnie. 
1881. 
Styczeń. Ochotnicza straż pożarna w Kolbuszowej zmienia, 
statut i zmniejsza stan czynnych członków z 78 na 42. 
Wielki pożar w Oświęcimiu. Na ratunek przybyły straże 
pożarne z Kęt i z Białej 
Maj. 22 . W Wadowicach wybrano naczelnikiem Franci- 
szka Kuzię, a jego zastępcą został Jan Jellonek. Franciszka 
Hernicha mianowano członkiem honorowym. 
Maj. 21. Naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej w Sa- 
noku wybrany Wojciech Slączka, który w dniu 13. sierpnia 
z godności tej zrezygnował, bo wyjechał z Sanoka. 
Lipiec. 2 . Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożar- 
nej w Nowym Sączu. Na uroczystość tę przybyły ochotnicze 
straże pożarne z Limanowej, Grybowa, Gorlic, Starego Sącza, 
Okocima i dwóch Delegatów z Krakowa. 
Sierpień. 13. Naczelnikiem straży pożarnej w Sanoku wy- 
brany Leopold Biega. 
Październik. 16. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży 
pożarnej w Nowym Targu. 
1882. 
Naczelnikiem straży w Bochni wybrany Karol Bret- 
schneider. 
Maj. 14 . Naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej w Wa- 
dowicach wybrano Karola Młodzika, koncypienta adwokackiego, 
a jego zastępcą Franciszka Hernicha. 
Czerwiec. 17. Naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej 
w Mielcu wybrany Aureliusz Fiutowski; za jego staraniem wy- 
budowano strażnicę pożarną. 
Czerwiec. 19. W Oświęcimiu rozwiązano pierwsze Towa- 
rzystwo ochotniczej straży pożarnej, a postanowiono zawiązać 
117 
inne, którego statut dopiero w r. 1886. zatwierdzony został. 
Naczelnikami straży istniejącej bez statutu byli: Wilhelm Win- 
kler, Tadeusz Cukrowicz, Dr. Maciej Kwieciński i Tytus Ko- 
walski. 
Sierpień. 8. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży po- 
żarnej w Bochni. W uroczystości tej brały udział ochotnicze 
straże pożarne z Krakowa, Tarnowa, Nowego Sącza, Myślenic, 
Wiśnicza, Pilzna, Wieliczki, Okocima, Dębicy, Lipnicy 
i Brzeska. 
Grudzień. 17. Tomasz Kotula, dyrektor szkoły wydziałowej 
w Krośnie wybrany naczelnikiem och. straży pożarnej w Kro- 
śnie, a tegoż zastępcą Antoni Jayko. 
1883. 
Założyciel ochotniczej straży Dr. Kalczyński w Łańcucie 
przeniesiony do Krakowa. W jego miejsce wybrany naczelnikiem 
Antoni Hanusz, ówczesny notaryusz, a zastępcą Ludwik Dantó" 
lewicz, później Leon Peszkowski. Sprawiono sztandar strażacki. 
Komendę korpusu och. straż pożar, w Lisku obejmuje 
Aleksander Maksymowicz, b. kontrolor podatkowy. 
Ochotn. straż pożarna w Krynicy otrzymuje pierwszą sub- 
wensyę w kwocie 300 złr. od c. k. Dyrekcyi dóbr skar- 
bowych. 
W Horodence po śmierci pierwszego naczelnika ś. p . Pio- 
tra Donigiewicza, który był duszą Towarzystwa, przestała straż 
faktycznie istnieć aż do r. 1891. 
1884. 
Ochotnicza straż pożarna w Kętach sprowadza instruktora 
z Krakowa w osobie Józefa Zagórskiego, obecnego naczelnika 
zawodowej straży pożarnej w Przemyślu i przeprowadza kurs 
nauki pożarnictwa. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej 
straży pożarnej 
w Gródku/ które odbyło się z nadzwyczajną okazałością. 
Na popisie podczas uroczystości odbytym, reprezentowali 
lwowską ochotniczą straż pożarną Bruno Hryniewicz i Aleksan- 
der Piotrowski. Po skończonym popisie przemówił Hryniewicz w te 
słowa: Wobec tego co tu widzę, zapraszając Panów na popis do 
Lwowa, zapewniam Was zarazem, że nic lepszego Panom po- 
kazać nie będę w stanie. 
W Bursztynie zawiązuje się muzyka strażacka. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Sam- 
borze. 
m 
..) Maj. 25. Członkiem honorowym wadowickiej ochotniczej 
straży pożarnej mianowany Szymon Korn. Naczelnikiem wy- 
brany Franciszek Hernich, a jego, zastępcą Jan Jellonek. 
Maj 26. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożar- 
nej: w Sanoku. 
Wrzesień. 13. W Wadowicach zamianowany członkiem 
honorowym Dr. Izydor Daniel. Naczelnik straży Franciszek 
Hernich umiera, a w jego miejsce wybiera Walne Zgromadze- 
nie Jana Jellonka, Wojciech Śliwa wchodzi jako zastępca Na- 
czelnika. 
Wrzesień. 3 . Wielki, pożar w Sokalu. Spaliło się 54 bu- 
dynków. 
Październik. 12 . W Krośnie naczelnikiem wybrany Edw. 
Mally, c. k . adjunkt sądowy. 
Antoni Foltyński mianowany członkiem honorowym ocho- 
tniczej straży pożarnej w Tuchowie w uznaniu zasług położonych 
około rozworu tej straży. 
W Rohatynie zorganizowaną została muzyka strażacka. 
W Wieliczce zastępcą naczelnika zostaje Dr. Zygmunt 
Miczyński, strażak wyćwiczony, rutynowany, fachowo wykształ- 
cony, zahartowany przy pożarach wiedeńskich, jak mianowicie 
przy pożarze Ringteatru. 
1885. 
Pożar w Łańcucie; był to pierwszy większy pożar ocl 
założenia straży pożarnej w Łańcucie. Straży udało się pod kie- 
runkiem zastępcy naczelnika pożar ten szczęśliwie zlokalizować. 
Józef Herbert, b. adjunkt podatkowy, przyjąwszy obowią- 
zki naczelnika och. straży pożarnej w Limanowej budzi Towa- 
stwo z letargu. 
W Krynicy ustępuje naczelnik Władysław Grulbiński, a na- 
czelnictwo obejmuje Wacław Eis. 
Wielki pożar w Stryju. W akcyi ratunkowej biorą udział 
straże pożarne z Drohobycza, Lwowa i inne. 
Wielki pożar w Horodence; spłonęło w śródmieściu 460' 
domów. 
Rok ciężkiej żałoby dla ochotniczej straży pożarnej w No- 
wym Sączu, albowiem umierają: naczelnik Kowalewski 
i' tegoż zastępca Szelc. Z ich śmiercią kończy się krótka era, 
znakomitego rozkwitu Towarzystwa. 
1886. 
j: Styczeń. Wacław Eis zakupuje sztandar dla och. straży 
pożarnej w Krynicy. 
. 
I 
119- 
Wielki pożar w Kałuszu, który prawie całe śródmieście 
ogarnął i zniszczył. 
Wielki pożar w Makowie. 
W Wadowicacli powstaje fundusz dla okaleozałych stra- 
żaków w służbie. Fundusz ten wynosi obecnie 1942-56 koron. 
Ochotnicza straż pożarna w Tarnowie po ustąpieniu 
Franciszka Łazarskiego wybiera naczelnikiem Mikołaja Jamro- 
wicza, który tę godność ciągle piastuje. Prezesem straży wy- 
brany Książe Poniński. 
Kwiecień. 25. Wielki pożar w Lisku, który pochłonął 280 
budynków. 
Maj. 9 . Ochotnicza straż pożarna w Wadowicach uchwala 
nowy statut na podstawie projektu D-ra Juliana Morelowskiego 
i D-ra Izydora Daniela. Statut ten dotychczas obowiązuje. 
Sierpień. 3 . Pożar miasta Ulanowa. 
Sierpień. 8. Ochotnicza straż pożarna w Oświęcimiu na 
podstawie nowego statutu wybiera naczelnikiem Tytusa Kowal- 
skiego, a tegoż zastępcą Antoniego Szczerbowskiego. 
Wrzesień. 29. Naczelnik Aleksander Koblański w Kolbu- 
szowej wydaje w 700 egzemplarzach „Instrukcyę pożarniczą 
i o obowiązkach służbowych." 
Wrzesień. 12. Naczelnikiem och. straży pożarnej w Wa- 
dowicach wybrany Eyszard Eząsiński, a jego zastępcą Jan 
Jellonek. 
Wrzesień. 26 Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży 
pożarnej w Oświęcimiu, zakupionego przez Księdza Tomasza 
Kolasińskiego w pracowni Jana Stankiewicza, artysty malarza 
w Oświęcimiu. 
Listopad. 15. Wielki pożar w Makowie. Na ratunek po- 
spieszyła och. straż pożarna z Jordanowa i za dodatnią dzia- 
łalność otrzymała uznanie od c. k . starostwa w Myślenicach 
i Rady gminnej. 
Listopad. 11. Pożar miasta Ohyrowa. W akcyi ratunkowej 
biorą udział ochotnicze straże pożarne z Dobromila, Zagórza 
i Przemyśla. 
1887. 
Styczeń. 16. Naczelnikiem och. straży pożarnej w Oświęcimiu 
wybrany Antoni Szczerbowski, a tegoż zastępcą Karol Śmieszek. 
Członkiem honorowym mianowany Ksiądz Tomasz Kolasiński. 
Kwiecień. 3. W Krośnie wybrany naczelnikiem Ludwik 
Pudełko, a tegoż zastępcą Józef Bergmann. 
120 
Lipiec. 24 . W Wadowicach zamianowano członkami ho- 
lnorowymi : Ignacego Brosiga i D-ra Juliana Morelowskiego 
i zatwierdzono poprzedni wybór Naczelnika i tegoż zastępcy. 
Lipiec. 5 . Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży po- 
żarnej w Złoczowie. 
Lipiec. 28. Pożar miasta Sassowa ugaszony przez ochotn. 
straż pożarną ze Złoczowa. 
Sierpień. 14 . Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży po- 
żarnej w Wiśniczu za naczelnika Henryka Markiewicza. Straż 
wówczas znajdowała się na szczycie rozkwitu, wkrótce jednak 
upadła i z upadku tego nie może się podnieść. 
Wrzesień. 30 . Wielki pożar w Samborze. 
Naczelnikiem och. straży pożarnej w Lisku wybrany An- 
toni Horniatkiewicz, b. kierownik szkoły ludowej. 
Naczelnikiem och. straży pożarnej w Krynicy wybrany 
Bronisław Babel, inżynier kolejowy. 
W Krynicy wielka powódź, straż bierze udział w akcyi 
ratunkowej. 
Ochotnicza straż pożarna w Kolbuszowej zakłada z dobro- 
wolnych datków kasę pożyczkową celem wspierania mniej za- 
możnych członków. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Kętach otrzy- 
muje od gminy stałą roczną subwencyę w kwocie 400 zł. 
Kierownictwo ochotniczej straży pożarnej w Kętach obej- 
muje Edm. Krzysztoforski i doprowadza straż do najlepiej 
w kraju zorganizowanych. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Bie- 
czu, na którą to uroczystość przybyły straże pożarne z Pilzna, 
Jasła, Grybowa, Ciężkowic, Nowego Sącza, Gorlic i z Tarnowa. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Ja- 
rosławiu. 
1888. 
Maj. 18. Wielki pożar w Kolbuszowej. Zgorzało 126 bu- 
dynków i dziecko. 
Maj. 4. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej 
w Wadowicach przy współudziale delegacyi ochotniczych straży 
pożarnych z Krakowa, Suchej, Kęt, Andrychowa. 
Czerwiec. 17. Po rezygnacyi Aureliusza Fiutowskiego wy- 
brany w Mielcu naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej Feliks 
Leyko, który postarał się o bibliotekę i bilard. 
Lipiec. 19. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży po- 
żarnej w Suchej. W uroczystości tej biorą udział ochotnicze 
121 
straże pożarne z Krakowa, Wadowic, Jordanowa, Makowa 
i z Kalwaryi. 
Sierpień. Wielki pożar w Kamionce Strumiłowej. 
WT 
rzesień. 16. W Wadowicach wskutek rezygnacyi Ry- 
szarda Rząsińskiego, którego Walne Zgromadzenie w uznaniu 
zasług około Towarzystwa położonych zamianowało członkiem 
honorowym, wybrano naczelnikiem Władysława Rippera, a jego 
zastępcą Jana Jellonka. 
W Kolbuszowej poświęcenie przyrządów i przyborów po- 
żarnych. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Kamionce 
Strumiłowej, w którem od roku 1884 nastała stagnacya, wsku- 
tek zajęcia się niem D-ra Edwina Płażka, Radcy Dworu, a ów- 
czesnego starosty, Józefa Trojana, pełnomocnika dóbr i Jana 
Wąsowicza, burmistrza, po usunięciu z niego żywiołów wro- 
gich, zaczyna na nowo prawidłowo funkeyonować. Czynny 
udział w tej reorganizacyi brał Dr. Władysław Stupnicki, który 
po ustąpieniu D-ra Edwina Płażka objął kierownictwo straży 
i godność Prezesa piastował do roku 1898, a za wybitną dzia- 
łalność około rozwoju Towarzystwa został mianowany członkiem 
honorowym. 
Publiczne okręgowe ćwiczenia strażackie w Bochni, 
w których wzięły udział straże miast: Bochnia, Wieliczka, 
Łapanów, Lipnica murowana, Wiśnicz i Zakliczyn, ćwiczenia 
te wypadły nadzwyczaj udatnie. 
Poświęcenie sztandaru och. straży pożarnej w Makowie. 
1889. 
Czerwiec. 26. Antoni Mikstein w Lanckoronie składa go- 
dność nacz straży pożarnej; w jego miejsce wybrany Teofil 
Korzeniowski. 
Przy pożarze w Brodach koło Lanckorony jeden z człon- 
ków ochotniczej straży pożarnej lanckorońskiej złamał nogę. 
Sierpień. 25. W Wadowicach wybrany naczeln. Włady- 
sław Raczyński, jego zastępcą Andrzej Grzesiewicz. Gdy tenże 
w dniu 29. września z godności tej zrezygnował, wybrano za- 
stępcą naczelnika Jana Jellonka. Od tego czasu rozpoczyna się 
w Towarzystwie lepsza dzialaność, a liczba czynnych członków 
dosięga 68. 
Październik. 9 . W Kolbuszowej powstaje czytelnia dla 
członków och. straży pożarnej. 
Naczelnictwo ochotniczej straży pożarnej w Krynicy 
obejmuje Antoni Głowacki, likwidator kasy zaliczkowej, 
122 
a po 4 miesiącach Gustaw Erlich, urzędnik sądowy. Ten je- 
dnakże nie długo godność tę piastował, bo już 17. grudnia 
obejmuje naczelnictwo ponownie Bronisław Babel. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Boł- 
szowcach. 
Prezesem och. straży pożarnej w Tarnowie wybrany 
Franciszek Ważeński, a jego zastępcą Stanisław Szeligiewicz. 
Naczelnikiem och. straży pożarnej w Mielcu wybrany Jan 
Trzmielowski, za którego staraniem urządzono przy strażnicy 
ogród ze stawem. 
Ochotnicza straż pożarna w Przemyślu zmienia statut. 
Przy tej zmianie statutu oddzielono administracyjny zarząd sto- 
warzyszenia od Komendy straży pożarnej i odtąd wybiera Zgro- 
madzenie oprócz Naczelnika straży także Prezesa. Pierwszym 
prezesem wybrano ś. p . Franciszka Gamskiego, a równocześnie 
Naczelnikiem straży Adolfa Amorta. 
1890. 
Styczeń. 17 . W Wieliczce umiera Bruno Miczyński, 
naczelnik, a komendę obejmuje syn jego Dr. Zygmunt Mi- 
czyński , który do dziś dnia straży wielickiej naczelnikuje. 
Luty. 22. Walne Zgromadzenie ochotniczej straży pożar- 
nej w Oświęcimiu mianuje członkiem honorowym Jana Stan- 
kiewicza. 
Kwiecień. 17. Wielki pożar w Nowym Sączu. W akcyi 
ratunkowej biorą udział och. straże pożarne ze Starego Sącza, 
Limanowej, Gorlic, Grybowa, Tarnowa i z Biecza. Spłonęło 168 
domów. 
Maj. 6 . Pożar w Kolbuszowej zniszczył 22 domów. 
Październik. 6. Naczelnikiem och. straży pożarnej w Lanc- 
koronie wybrany Wojciech Wicher. 
Robert Barański, kupiec, obejmuje naczelnictwo och. 
straży pożarnej w Lisku. 
Pożar w Podryczu koło Starego Sącza. Strażak Karol 
Marczyk ze Starego Sącza z narażeniem własnego życia ratuje 
niemowlę z kołyską z płonącego domu. 
Wielki pożar w Starym Samborze. Spłonęło 100 domów. 
Reorganizacya ochotniczej straży pożarnej w Mościskach 
za inicyatywą Władysława Gottleba, Jerzego Szalbota, Józefa 
Rejmańskiego, Piotra Kozaka i Włodzimierza Grabowieńskiego. 
W dniu 24. sierpnia wybrano Prezesem Alfreda Bandrowskiego, 
który kierował sprawami Towarzystwa do roku 1897 t. j. do 
czasu przeniesiania się z Mościsk, a wtedy Towarzystwo zamiano- 
m 
wało go członkiem honorowym w uznaniu zasług położonych 
około rozwoju Towarzystwa. Techniczne kierownictwo obejmuje 
Józef Rejmański, a kierownictwo to fachowe i wytrawne po- 
stawiło straż pożarną w Mościskach na wysokości swego 
zadania. 
Wielki pożar w Brzesku. 
1891. 
Luty. 2. Umiera w Mielcu naczelnik straży Jan Trzmie- 
lowski, a w jego miejsce wybrano Emanuela Schabusa. 
Maj. 1. Wielki pożar w Dworach kołi Oświęcimia. Straż 
pożarna z Oświęcimia pożar zlokalizowała i za skuteczną po- 
moc otrzymała uznanie i podziękowanie od c. k. starostwa 
w Białej. 
Czerwiec 28. W Brzeżanach wybrano naczelnikiem straży 
Władysława Turskiego, inżyniera, tegoż zastępcą Ferdynanda 
Maresza. 
Październik. 23. Śp. Aleksander Piotrowski lustruje straż 
pożarną w Oświęcimiu i w książce pamiątkowej dla tej straży 
założonej wpisuje : „Wszystko znalazłem w największym i wzo- 
rowym porządku. Aleksander Piotrowski. 
- 
' 
Naczelnictwo . ochotniczej straży pożarnej w Krynicy obej- 
muje Tomasz Steifer, asystent kasy prowentowej, lecz na krótki 
tylko czas, bo oto w tym roku po raz trzeci wybrano naczelnie 
kiem Bronisława Babla. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Dro- 
hobyczu, w której to uroczystości wzięły także udział ochotnicze 
straże pożarne ze Stryja, Sambora, Starego Sambora i Nowego 
Miasta. 
W Ciężkowicach po ustąpieniu Antoniego Bahra w bez- 
czynności pozostający korpus, budzi do życia Aleksander Bo- 
chniak i Edmund Gołembiowski, kanceliści sądowi. 
W Bochni naczelnikiem straży wybrany Dr. Ferdynand 
Maiss 
Straż pożarna w Horodence daje znaki życia, a dzięki za- 
pobiegliwości pp. D -ra Białkowskiego, Władysława Koeglera, 
Juliusza Neuburga, Tytusa Zulaufa i Władysława Januszkie- 
wicza pracuje od tego czasu już bez przerwy dla dobra miasta 
i okolicy. 
Józef Smoroński mianowany członkiem honorowym ocho- 
tniczej straży pożarnej w Tuchowie za zasługi położone około 
rozwoju tego Towarzystwa. 
124 
Prezesem ocli. straży poż. w Przemyślu wybrany Dr. Al. 
Dworski burmistrz miasta. 
1892. 
Kwiecień. 10. Towarzystwo ochotniczej straży poż. w Ko- 
pyczyńcach, które od roku 1890 było w zupełnym upadku 
i nie dawało żadnego znaku życia, zreorganizowano za inicya- 
tywą Marcelego Pileckiego, c. k . naczelnika sądu, Stanisława 
Nowodworskiego, c. k . adjunkta sądowego, Antoniego Domini- 
kowskiego, c. k . kontrolora podatkowego, Zygmunta Smalaw- 
skiego, dyrektora dóbr, Aleksandra Saflana, burmistrza, Natana 
Siebnera, lekarza, Jana Bieleckiego, maszynisty, Eliasza Sta- 
dnika , właściciela realności i Salomona Goldsteina, prze- 
mysłowca. 
Maj. 22. Naczelnikiem straży pożarnej w Mielcu wybrany 
Michał Korpanty, lecz urzęduje tylko do 4. grudnia. 
Lipiec. 31. Straż pożarna w Kolbuszowej spieszy na ra- 
tunek do wsi Wildenthal, gdzie spłonęło 46 domów mieszkalnych 
i około 100 budynków gospodarskich. 
Sierpień. 7. Poświęcenie sztandaru ochotniciej straży po- 
żarnej w Starym Samborze (dawniej Staremiasto) przy współ- 
udziale straży pożarnej z Sambora, Dobromila i Rudek. 
Sierpień. 28. W nowym Sączu powstaje drugie towarzy- 
stwo strażackie pod nazwą : „Ochotnicza straż pożarna," które 
na podstawie ustawy o polic.yi ogniowej przyjęło na siebie obo- 
wiązki straży pożarnej gminnej. Sprawa tą kierował energiczny 
i czynny naczelnik straży Jan Jasica. 
Wrzesień. 29. Poświęcenie sztandaru och. straży pożarnej 
w Skotnikach. 
Wrzesień. 6 . Pożar w Sokalu niszczy 35 budynków. 
Wrzesień. 4, Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży po- 
żarnej w Tuchowie. W uroczystości brały udział ochotnicze 
straże pożarne z Tarnowa, Ryglic i Ciężkowic. 
Grudzień. ,4. Walne Zgromadzenie ochotniczej straży poż. 
w Nowym Sączu wybiera naczelnikiem straży Karola Milera, 
a tegoż zastępcą Jana Jasicę. Rada gminna udziela Towarzystwu 
subwencyę w wysokości L600 zł. 
Grudzień. 4 . W Mielcu wybrany naczelnikiem straży 
Dr. Józef Jezierski. 
W Krynicy rozwiązuje się muzyka strażacka, a naczel- 
nictwo straży obejmuje po raz trzeci Wacław Eis. 
Poświęcenie sztandaru och. straży pożarnej w Starym 
Sączu. 
.125 
Józef Dereniowski wybrany w Przemyślu Prezesem och. 
straży pożarnej. 
1893. 
Styczeń. 8. Eeorganizacya och. straży pożarnej w Lisku. 
Od tego czasu Towarzystwo rozwija się prawidłowo. Naczelni- 
kiem wybrano Janusza Górskiego, b. sekretarza gminnego. 
Styczeń. 15. W Brzeżanach z powodu przesiedlenia się 
Turskiego do Krakowa wybrano naczelnikiem Ferdynanda Ma- 
lesza, a tegoż zastępcą Franciszka Brodzkiego. 
Luty. 2 . Walne Zgromadzenie och. straży pożarnej 
w Oświęcimiu mianuje członkiem honorowym Antoniego Szczer- 
bowskiego. 
Kwiecień. W Ottynii powstaje straż na nowo z młodzieży ro- 
botniczej przeważnie, gdyż mieszczanie nie dają się do tej roboty 
nakłonić, a nawet Zwierzchność gminna usiłowań Komendy 
straży nie popierała. 
Maj. Wielki pożar w Andrychowie. Na ratunek pospie- 
szyła och. straż pożarna z Wadowic. 
Wrzesień. 12. Pożar w Głogowie; na ratunek spieszy 
straż pożarna z Kolbuszowej. 
Komendę ochotniczej straży pożarnej w Bołszowcach obej- 
muje Emil Nowicki. Zastaje Towarzystwo w opłakanym stanie, 
korpus bez przyborów i mundurów, w zupełnej stagnacyi. Za 
staraniem Nowickiego straż się podniosła, zakupiono mundury, 
sikawkę i inne najpotrzebniejsze przybory. 
W Bieczu umiera założyciel i naczelnik tamtejszej straży Al. 
Semeniuk. Po jego zgonie straż podupadła, aż dopiero po wy- 
borze nowego prezesa D-ra Ludwika Katyńskiego, lekarzu miej- 
skiego, znów się podniosła i obecnie dobrze swe obowiązki 
spełnia. 
Pożar w Horodence, spaliły się wszystkie domy 
w Rynku. 
Ochotnicza straż pożarna w Radymnie zmienia swój pier- 
szy statut wedle wzoru, wydanego przez Wydział Krajowy dla 
tych straży pożarnych w miastach i miasteczkach, które przy- 
jęły na siebie obowiązki straży pożarnej gminnej 
1894. 
Luty 11. W Bursztynie naczelnikiem straży wybrany Ka- 
rol Dawidowicz, ówczesny adjunkt sądowy, k'óry z całem po- 
święceniem przez cały czas swego w Bursztynie pobytu dbał 
o wyćwiczenie korpusu. 
126 
Kwiecień 17. Wielki pożar w Nowym Sączu, do którego 
z ratunkiem pospieszyła ochotnicza straż pożarna z Jor- 
danowa i inne. 
Maj 13. Poświęcenie sztandaru och. straży pożarnej w Li- 
sku, na którą to uroczystość przybyły także straże pożarne 
z Dobromila, Ohyrowa, Sanoka i Ustrzyk dolnych. 
Maj 19. Naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej w Wa- 
dowicach wybrany Jan Jellonek, a zastępcą Edward Heidrich. 
Czerwiec 2. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży po- 
żarnej w Eadymnie. W uroczystości biorą udział ochotnicze 
straże pożarne : Chyrów, Dobromil, Jarosław, Krasiczyn, Łańcut, 
Niżankowice, Pruchnik, Przemyśl, Sieniawa. 
Czerwiec 16 Tomasz Woźniak obeimuje naczelnictwo 
ochotniczej straży pożarnej w Mielcu. Za jego staraniem 
wybudowano wspinalnię, założono kółko dramatyczne i muzykę 
strażacką. 
Sierpień 26. Poświęcenie sztandaru • och. straży pożarnej 
w Bursztynie. 
Październik 22. W Oświęcimiu wybrany naczelnikiem 
straży Jan Stankiewicz, a tegoż zastępcą Leon Radwański. 
W Limanowej uroczystość poświęcenia sztandaru i uroczy- 
stość 20-ietniego jubileuszu straży pożarnej. 
Reorganizacya ochotniczej straży pożarnej w Krośnie pod 
naczelnictwem Dr. Antoniego van der Cognena. 
Wielki pożar w Kańczudze. 
W Kamionce Strumiłowej 14 pożarów w ciągu lata, 
z tych 4 w lipcu dzień po dniu. 
W Ciężkowicach obejmuje naczelnictwo straży Michał 
Eustachiewicz, który odbył kurs strażacki w Oświęcimiu. Za bur- 
mistrza Jana Kopałki, sprzyjającego strażackiej sprawie uzyskał 
nowy naczelnik stałą roczną subwencyę w kwocie 100 zł., którą 
gmina regularnie wypłaca, sprawił nowe mundury, nowe przybory, 
sikawkę z wężami i w ogóle postawił straż pożarną na wyso- 
kości swego zadania. 
Pożar w Zniesieniu koło Budzanowa, który zlokalizowała 
i ugasiła och. Straż pożarna z Budzanowa 
Ochotnicza straż pożarna w Mostach wielkich zakłada 
własnym kosztem bibliotekę, składającą się obecnie z 800 dzieł, 
otwiera ją do użytku publicznego, urządza odczyty i poga- 
danki gospodarcze, gromadzi lud i dziatwę i w ten sposób s'.ara 
się dodatnio działać na ogół. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Ska- 
winie. 
127- 
1895. i 
Maj 29. Prezesem ochotniczej straży pożarnej w Tarnowie 
wybrany Dr. Stanisław Stojalowski, naczelnikiem Mikołaj Ja- 
mrowicz, zaś zastępcą naczeinika Jędrzej Pasiewnik. 
3. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej 
w Rzochowie. 
25. W Wadowicach obrany naczelnikiem Teofil Nartowski, 
a jego zastępcą Edward Heidrich. 
Czerwiec 28. Pożar w Sułkowicach, do którego pospieszyła 
ochotnicza straż pożarna z Lanckorony i za skuteczną pomoc 
otrzymała od c. k. Starostwa w Myślenicach podziękowanie 
i uznanie. 
Lipiec 21. poświęcenie nowej sikawki w Bielanach, zaku- 
pionej przez gminę. 
27. Poświęcenie sztandaru och. straży pożarnej w Wila- 
mowicach. W uroczystości tej bierze udział ochot, straż pożarna 
z Bielan. 
Sierpień 25 Pożar w Drogini koło Myślenic, za ugasze- 
nie którego otrzymała ochotnicza straż pożarna w Dolnej wsi 
pełne uznanie od Związku strażackiego. 
Październik 16. Ochotnicza straż pożarna w Wilamowicach 
mianuje członkiem honorowym Jerzego Piwockiego, obecnego 
Radcę Namiestnictwa. 
20. W Nowemmieście z godności Prezesa rezygnuje Dr. 
Puchalski, a w jego miejsce wybiera Towarzystwo Witołda 
hr. Ostrowskiego 
24. Naczelnikiem straży pożarnej w Oświęcimiu wybrany 
Julian Bobilewicz, a zastępcą Leon Radwański. 
Listopad 25. Walne zgromadzenie ochotniczej straży po- 
żarnej w Ustrzykach dolnych wybiera prezesem Alfonsa Jastrzęb- 
skiego a naczelnikiem Władysława Osostowicza. Towarzystwo 
ożywia się i wytrwale do swego celu dąży, pomimo obojętności 
gminy, a jedynie dzidki troskliwej opiece Prezesa Rady powia- 
towej Ramułta. 
W Łańcucie umiera naczelnik straży Antoni Peszko. 
Dr Alfred Zgórski, Henryk Rewakowicz i Aleksander 
Piotrowski mianowani członkami honorowymi och. straży pożar- 
nej w Kolbuszowej. 
Wielki pożar w Jaworznie który pochłonął kilkaset 
budynków. 
Ochotnicza straż pożarna w Drohobyczu otrzymuje po- 
chwałę od Związku strażackiego za należytą organizacyę. 
128- 
Wielki pożar w gminie Liszna koło Drohobycza, gdzie 
zgorzało 20 budynków i pięcioro ludzi. 
W Samborze zakłada straż pożarna u siebie szkołę mu- 
zyki, z której korzysta młodzież rzemieślnicza. 
1896.r - 
Styczeń 12. Ochotnicza straż pożarna w Krośnie, która 
po ustąpieniu naczelnika Dr. Antoniego van der Ooghena nie 
miała naczelnika, pozostawała tylko pod dowództwem płatnego 
przez gminę instruktora. Ostatecznie za inicyatywą burmistrza 
Dr. Czajkowskiego zajął się powtórną jej reorganizacyą Stani-. 
sław Janik przy pomocy" Jana Paczosy i Antoniego Jayko 
i spowodował walne zgromadzenie, które wybrało naczelnikiem 
Stanisława Janika, a zastępcą Jana Paczosę, pozostających do- 
tychczas na tych stanowiskach. 
Czerwiec 7. Naczelnikiem ochot, straży pożarnej w Mielcu 
wybrany Dr. Stanisław Nowaczyński. 
Lipiec 4. Poświęcenie statuy św. Floryana i nowej sikawki 
w Łękach. W uroczystości bierze udział och. straż pożarna 
z Bielan. 
5. Uroczyste poświęcenie budynku ochot, straży pożarmj 
w Podwofoczyskach. 
25. W Wilamowicach uroczystość poświęcenia sztandaru 
strażackiego, sprawionego za staraniem Józefa Latosińskiego. 
Październik 11. Poświęcenie sztandaru och. straży pożar- 
nej w Bielanach, zakupionego przez p. Gabryelę Wrotnowską. 
Z jednej strony sztandaru obraz św. Floryana, z drugiej 
orzeł polski z napisem: „Ochotnicza straż pożarna w Bie- 
lanach". 
11. Poświęcenie rekwizytów pożarnych w Lisiej Górze 
i nabożeństwo na intencyę Towarzystwa ochotniczej straży 
pożarnej. 
14. Walne Zgromadzenie ochotniczej straży pożarnej w Bro- 
dach wybiera prezesem Karola Górkę, a naczelnikiem Józefa 
Zgóralskiego. Do tego wyboru straż ledwie wegetowała, bo duch 
strażacki osłabił się wypadkiem w r. 1874. Odtąd straż funk- 
cyonuje prawidłowo. 
25. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej 
w Kętach. 
' Listopad 15. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży 
pożarnej w Borowej. 
W 
129 
15. Naczelnikiem ochotniczej straży pożarnej w Oświęcimiu 
wybrany Franciszek Karasiński, który pozostawał na tern sta- 
nowisku do końca 1899 r. 
J 5. Uroczyste poświęcenie sztandaru, sikawek i narzędzi 
pożarnych w Chorostkowie. 
Grudzień 5. Hr. Ostrowski w Nowemmieście rezygnuje 
z godności prezesa straży, a w jego miejsce wybrany Hieronim 
Święch. kierownik szkoły. 
W Krynicy wybrany prezesem Antoni Mravincsics, c. k . 
sekretarz Namiestnictwa i Zarządca zdrojowy. Scraż zyskuje 
od c. k . Namiestnictwa subwencyę w wysokości 300 zł., naczel- 
nikiem wybrany ś p. Aleksander Nitribitt. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Bu- 
czaczu. 
W Bochni po ustąpieniu Dra Ferdynanda Maissa, wybrany 
naczelnikiem straży Dr. Władysław Michnik, adwokat, do tej 
pory jako naczelnik straży urzędujący. Ferdynand Maiss, obecny 
burmistrz w Bochni, stara się gorliwie o zaspokojenie potrzeb 
Towarzystwa. 
Ochotnicza straż pożarna w Bochni otrzymuje od Związku 
krajowego pisemne uznanie, komenda zaś podziękowanie za do- 
brą organizacyę, wyćwiczenie i karność korpusu. 
Ochotnicza straż pożarna w Samborze zakłada u siebie 
kasę pożyczkową dla strażaków. Pożyczki są bezprocentowe 
i spłacalne w tygodniowych ratach. 
Naczelnik ochotniczej straży pożarnej w Tarnowie, Mikołaj 
Jamrowicz otrzymuje od komendy korpuśnej (wojskowej) w Kra- 
kowie pochwałę za odznaczenie się przy pożarze baraków woj- 
skowych w Tarnowie. 
Wielki pożar w Chołojowie, który pochłonął 200 bu- 
dynków. 
Wielki pożar w Rudniku. 
1897. 
Marzec 18. Józef Latosiński, kierownik szkoły w Wilamo- 
wicach, mianowany członkiem honorowym tamtejszej ochotniczej 
straży pożarnej. 
28. Wielki pożar w Nowym Targu, do którego z ratun- 
kiem pospieszyła och. straż pożarna z Jordanowa. 
Maj 9. W Mielcu wybrany naczelnikiem och. straży po- 
żarnej Antoni Dębicki, którego gorliwość i wytrwałość zasługuje 
na publiczne podniesienie. Zdziałał już dużo dobrego dla To- 
warzystwa, a sumienna jego praca obfity plon wydała. 
9 
130- 
31. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej 
w Pruchniku. 
Wrzesień 21. Pożar w Kulikowie szczęśliwie przez miej- 
scową straż pożarną zlokalizowany. 
Październik 17. Poświęcenie sztandaru och. straży pożarnej 
w Radłowie. 
Październik 24. Jubileusz 25 letniego istnienia ochotniczej 
straży pożarnej w Wieliczce. Uroczystość zaszczycił swym udzia- 
łem Naczelnik Związku Adam książę Sapieha i wręczył hono- 
rowe związkowe odznaki za długoletnią służbę trzem członkom 
tamtejszej ochotniczej straży pożarnej. 
Listopad 19. W Łodygowicach poświęcenie sikawki. 
W Łańcucie za naczelnictwa Franciszka Przestrzelskiego 
powstaje orkiestra strażacka. Po ustąpieniu tegoż obejmuje na- 
czelnictwo Stanisław Keskiewicz. Za jego staraniem zawiązuje 
się w Łańcucie Towarzystwo przyjaciół muzyki strażackiej. 
Jubileusz ochotniczej straży pożarnej w Jaworowie. 
Ochotnicza straż pożarna w Dukli odbywa czterotygo- 
dniowe ćwiczenia pod kierownictwem Witolda Baygera ze 
Lwowa. 
W Birczy obejmuje kierownictwo straży Maryan Mayer, 
Radca sądu krajowego. 
Ochotnicza straż pożarna w Radziechowie zaprowadza muzykę. 
Dwa towarzystwa strażackie w Nowym Sączu, które 
wzajemnie sobie dokuczały, na balu strażackim godzą się. 
Ochotnicza straż pożarna w Tarnowie nabywa kosztowny 
obraz z wizerunkiem Matki Boskiej Częstochowskiej do sztan- 
daru, sprawionego za czasów Franciszka Łazarskiego, Mikołaja 
Jamrowicza i Dr. Stanisława Stojałowskiego. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Machowie 
urządza na błoniach Machowskich i w Tarnobrzegu przedstawie- 
nie Bitwy Racławickiej. Rze<;z bardzo efektowna, która się nad- 
zwyczaj podobała. 
W Przemyślu wybrano prezesem och. straży pożarnej Jó- 
zefa Jarolima. 
1898. 
Sierpień. Wielki pożar miasteczka Jagielnicy. 
Listopad 1. Ochotnicza straż pożarna w Kozowej otrzy- 
muje uznanie od Związku krajowego za gorliwą i sumienną 
pracę. 
Pożar Baranowa; w akcyi ratunkowej bierze udział straż 
pożarna z Padwi kolonii. 
131 
Większy pożar w Łańcucie, który zniszczył kilkanaście 
'budynków. 
W Lisku wybrano naczelnikiem Mikołaja Krzywowiązę, 
obecnego sekretarza gminnego. 
W Krynicy obrany naczelnikiem Bolesław Pietruszewski, 
sekretarz gminy. Straż otrzymuje od c. k. Namiestnictwa grunt 
i kwotę 800 zł. na budowę strażnicy i wspinalni. 
Józef Lityński, Aleksander Koblański i Jakób Ekstein 
mianowani członkami honorowymi ochotniczej straży pożarnej 
w Kolbuszowej. 
Ochotnicza straż pożarna w Kolbuszowej obchodzi jubileusz 
25 letniego istnienia. 
Pożar w Zuklinie, na ratunek spieszy ochotnicza straż po- 
żarna z Kańczugi. 
Naczelnikiem straży w Jagielnicy wybrany Aleksander 
-Orzechowski, a tegoż zastępcą Kazimierz Donnenberg. 
Za inicyatywą Stanisława Olszewskiego, adjunkta sądowego, 
reorganizacya och. straży pożarnej w Chrzanowie. Odtąd straż 
staje na trwałych podstawach, gmina nie szczędzi materyalnej 
pomocy, a także wspiera ją moralnie. 
Towarzystwo ochotniczej straży pożarnej w Bochni zaszczy- 
cił osobistą lustracyą Naczelnik krajowego Związku strażackiego 
Adam książę Sapieha, a przy tej sposobności wręczył sześciu 
«złonkom tej straży honorowe odznaki za 25 letnią, walną, 
wierną i nieprzerwaną służbę. 
Wydział straży pożarnej w Stojanowie otrzymuje uzna- 
nie od Związku strażackiego za wytrwałość i zwalczanie obo- 
jętności gminy i mieszkańców. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Ottynii. 
Ochotnicza straż pożarna w Złoczowie zakłada czytelnię. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Pod- 
wołoczyskach. 
1899. 
Maj 4. W Dębicy 25 letni jubileusz istnienia straży i po- 
święcenie sztandaru. 
Maj 7. W Wadowicach wybrano naczelnikiem straży 
ponownie Teofila Nartowskiego, jego zastępcą Józefa Hatłasa. 
Maj 28. Poświęcenie sztandaru och. straży pożarnej w Łę- 
kach. Sztandar zakupiła p. Gabryela Wrotnowska. W uroczy- 
stości bierze udział och. straż pożarna z Bielan. 
Czerwiec 18. Poświęcenie sikawki ochotniczej straży po- 
żarnej w Buczkowicach. 
10* 
132- 
Lipiec 30. W Myślenicach jubileusz 25 letniego istnienia 
straży pożarnej. W uroczystości brały udział ochotnicze straże 
pożarne: Kraków, Wieliczka, Świątniki, Gdów, Sułkowice, Ma- 
ków, Dziekanowice, Trzeineśnia, Dolnawieś, Górnawieś, Bysznia, 
Jawornik. 
Wrzesień 28. Pożar m. Lubaczowa. 
Październik 8. Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży 
pożarnej w Kozach, który za inicyatywą Karola Bortha, obecnego 
naczelnika straży, sprawiono. 
29. Wielki pożar w Ustrzykach dolnych. Przy silnym- 
wietrze spłonęło 60 domów. 
Wielki pożar w Kańczudze. 
Poświęcenie sztandaru ochotniczej straży pożarnej w Haliczu. 
Z okazyi reorganizacyi ochotniczej straży pożarnej w Bo- 
chni odbyło się uroczyste ślubowanie członków korpusu i po- 
święcenie przyrządów pożarnych. 
W Przeworsku poświęcenie sztandaru, zakupionego za sta- 
raniem naczelnika Michała Chwalibińskiego. W tej uroczystości 
wzięły udział och. straże pożarne z Jarosławia, Radymna, Łań- 
cuta, Sieniawy, Kańczugi i Pruchnika. 
Reorganizacya ochotniczej straży pożarnej w Rymanowie. 
1900. 
Styczeń. W Kańczudze umiera prezes straży Tadeusz 
Zaklika. Straż straciła prawdziwego opiekuna. 
Straż pożarna w Mościskach zaprowadza swoją muzykę. 
Marzec 19. Wielkie pożary w Dachnowie i Cieszanowie. 
W akcyi ratunkowej bierze udział ochotnicza straż pożarna 
z Lubaczowa. 
SZEMATYZM I STATYSTYKA. 
SZEMATYZM I STATYSTYKA. 
A. 
Zarząd Związku krajowego.. 
1. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Adam książę Sapieha. 
Zastępca 'Naczelnika: Dr. Alfred górski. 
Sekretarz: Henryk Rewakowicz. 
Członkowie Rady: Antoni Bahr, Dr. Ludwik Ćwiklicer, 
Bruno Hryniewicz, Dr. Karol Kowalski, 
Dr. Zygmunt Miczyński, Władysław Muliln.. 
Zastęca: Augustyn Locher. 3 miejsca opróżnione. 
Urzędnik: Antoni Szczerbowski, sekretarz Rady zaw.. 
2. Komitet wykonawczy. 
Dyrektor biura: Dr. Alfred Zgórski. 
Członkowie Komitetu: Bruno Hryniewicz, Dr. Karol Kowal- 
ski i Henryk Rewakowicz. 
3. Komisya techniczna. 
Przewodniczący: Paweł Praun. 
Referent Komisy i: Dr. Ludwik Ćwiklicer. 
Członkowie Komisy i: Edward Heppe, Bruno Hryniewicz, 
Franciszek Meisner, Dr. Zygmunt Miczyński i Wła- 
dysław Miihln. 
4. Komitet redakcyjny. 
Przewodniczący: Dr. Ludwik Ćwiklicer. 
Referent: Antoni Bahr. 
Członkowie Komitetu: Dr. Karol Kowalski, Władysław Miihln 
i Henryk Kewakowicz. 
Redaktor główny i odpowiedzialny: Antoni Szczerbowski. 
Dr. Alfred Zgórski. 
Ćwiklicer. . 
Bruno Hryniewicz- 
Adam ks. Sapieha 
Dr. Ludwik 
Antoni Bahr. 
Dr. Zygmunt Miczyński 
Władysław Mühln. 
Dr. Karol Kowalski. 
Henryk Rewakowicz. 
Augustyn Lecher. 
Antoni Szozerbowski. 
138- 
B. 
Zarządy Związków okręgowych. 
Związek okręgowy I. 
Do niego należą ochotnicze straże pożarne: Bestwina,. 
Bielany, Buczkowice, Chrzanów, Czaniec, Dankowice, Hecz- 
narowice, Kęty, Kobiernice, Kozy, Krzeszowice, Lanckoro- 
na, Lipnik, Łęki, Łodygowice, Nowawieś, Osiek koło Oświę- 
cimia, Oświęcim, Porąbka, Starawieś, Sucha, Wadowice, 
Wilamowice, Zabłocie, Zator, Żywiec. 
1. Siedziba: Kęty. 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Edmund Krzysztoforski z Kęt. 
Zastępca Naczelnika: Andrzej Omasta z Żywca. 
Sekretarz: Władysław Krupiński z Kęt. 
Członkowie Bady: Teofil Julian Trzaska Nartowski z Wa- 
dowic i Franciszek Karasiński z Oświęcimia. 
Związek okręgowy II. 
Do niego należą ochotnicze straże pożarne: Bierza- 
nów, Bochnia, Dolnawieś, Dziekanowice, (idów, Jawornik 
wieś, Jordanów, Łapanów, Maków, Myślenice, Piekary, 
Skawina, Skotniki, Trzemeśnia, Uście solne, Wieliczka, 
Wiśnicz nowy, Wołowice. 
(Rada niewybrana i nieukonstytuowana). 
Związek okręgowy III. 
Do niego należą ochotnicze straże pożarne: Biecz, 
Bobowa, Ciężkowice, Dobra, Gorlice, Krościenko, Krynica, 
Limanowa, Nowy Targ, Nowy Sącz, Mszana dolna, Muszy- 
na, Piwniczna, Szczawnica wyżną, Stary Sącz, Tymbark. 
145- 
1. Siedziba: Nowy Sącz. 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Jan Jasica z Nowego Sącza. 
Zastępca Naczelnika: Marcin Porwit z Gorlic. 
Sekretarz: Ignacy Komorkiewicz. 
Członkowie Rady: Bolesław Pietruszewski z Krynicy i Ka- 
rol Kucharski z Nowego Targu. 
Związek okręgowy IV. 
Do niego należą ochotnicze straże pożarne: Borowa, 
Brzesko, Brzostek, Dąbrowa, Hohenbach, Lisia góra, Mielec, 
Okocim, Padew kolonia, Pławo, Przecław, Pilzno, Radłów, 
Rzochów, Rzędzianowice, Ryglice, Tarnów, Tuchów, Woj- 
nicz, Zakliczyn, Żabno, 
1. Siedziba: Tarnów. 
2. Rada zawiadowcza: 
Naczelnik: Dr. Stanisław Stojałowski z Tarnowa. 
Zastępca Naczelnika: Mikołaj Jamrowicz z Tarnowa. 
Sekretarz: Franciszek Gadowski z Tarnowa. 
Członkoivie Rady: Józef Smoroński z Tuchowa i Jan Sta- 
nula z Dąbrowej. 
Związek okręgowy V. 
Obejmuje ochotnicze straże pożarne: Raligród, Brzo- 
zów, Besko, Bukowsko, Dębowiec, Dukla, Jasło, Frysztak, 
Kołaczyce, Kalembina, Krosno, Lisko, Lutowiska, Mrzygłód, 
Osiek koło Żmigrodu, Ołpiny, Rymanów, Sanok, Ustrzyki 
dolne, Żmigród. 
1. Siedziba: Sanok. 
140- 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Leopold Biega z Sanoka. 
Zastępca Naczelnika: Mikołaj Krzywowiąza z Liska. 
..Sekretarz: Franciszek Kuszczak z Sanoka. 
Członkowie Rady: Bronisław Liberski z Brzozowa i Jan 
Sołtykiewicz z Rymanowa. 
Związek okręgowy VI. 
Obejmuje ochotnicze straże pożarne: Baranów, Bła- 
żowa, Dębica, Gorzyce, Grodzisko, Jawornik M., Kolbuszo- 
wa, Machów, Paszczyna, Ropczyce, Rzeszów, Rudnik, Sko- 
wierzyn, Strzyżów, Tarnobrzeg, Trześń, Ulanów. 
1. Siedziba: Rzeszów. 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Jan Mglej z Rzeszowa. 
astępca Naczelnika: Klemens Karakiewicz z Tarnobrzega. 
Sekretarz: Stanisław Kluz z Rzeszowa. 
Członkowie Bady: Aleksander Koblański z Kolbuszowej 
i Klemens Łukaszkiewicz z Ulanowa. 
Związek okręgowy VII. 
Obejmuje straże pożarne: Bircza, Dobromil, Dubiecko, 
Huczko, Jaworów, Krasiczyn, Mościska, Nowemiasto, Niżan- 
kowice, Przemyśl, Sądowa Wisznia, Wielkie Oczy. 
1. Siedziba: Przemyśl. 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Dr. Ludwik Ćwdklicer z Dobromila. 
Zastępca Naczelnika: Michał Osiński z Przemyśla. 
ßekretarz: Franciszek Ekiert z Przemyśla. 
•Członkowie Bady: Michał Ryż z Krasiczyna i Jan Strzele- 
cki z Chyrowa. 
141- 
Związek okręgowy VIII. 
Obejmuje straże pożarne: Cieszanów, Jarosław, Kań- 
czuga, Łańcut, Leżajsk, Lubaczów, Oleszyce, Ostrów, Pruch- 
nik, Przeworsk, Radymno i Sieniawa. 
1. Siedziba: Jarosław. 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Aleksander Mańkowski z Sieniawy. 
Zastępca Naczelnika: Chwalibiński Michał z Przeworska. 
Sekretarz: Piotr Troskiewicz z Jarosławia. 
Członkowie Bady: Marcin Popkiewicz z Radymna i Stani- 
sław Kęskiewicz. 
Związek okręgowy IX. 
Do niego należą ochotnicze straże pożarne: Chvrówr 
Drohobycz, Rudki, Sambor, Sąsiadowice, Skole, Stary Sam- 
bor, Stara Sól, Stryj, Turka. 
1. Siedziba: Sambor. 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Józef Gendziński ze Sambora. 
Zastępca Naczelnika: Stanisław Siengalewicz z Turki. 
Sekretarz: Franciszek Zuk ze Sambora. 
Członkowie Bady: Michał Sikora z Drohobycza i Fryderyk 
Altheim ze Stryja. 
Związek okręgowy X. 
Obejmuje straże pożarne: Bobrka, Dublany, Gródek, 
Janów, Kleparów, Lwów, Mikołajów, Powitno, Prusy, Strzał- 
ki, Zurawno, Zydaczów. 
1. Siedziba: Lwów. 
142- 
2. Rada zawiadowcza: 
Naczelnik: Bruno Hryniewicz ze Lwowa. 
Zastępca Naczelnika: Aleksander Małecki z Żydaczowa. 
Sekretarz: Kazimierz Słomka z Mikołajowa (w sprawach 
nagłych zastępca: Jan Karol Dobrzański ze Lwowa). 
Członkowie Bady: Jan Werschler z Żurawna i Marcin 
Piotrowski z Prus. 
Związek okręgowy XI. 
Do Związku tego należą straże pożarne: Krystynopol, 
Kulików, Łuczyce, Mosty Wielkie, Rawa ruska, Sokal, Spa- 
sów, Tartaków, Żółkiew, Zółtańce. 
1. Siedziba: Rawa ruska. 
2.Rada zawiacdowcza. 
Naczelnik: Władysław Kostrzewski z Rawy ruskiej. 
Zastępca Naczelnika: Józef Drozdowski ze Sokala. 
Sekretarz: Antoni Żuliński z Rawy ruskiej. 
Członkowie Rady: Dr. Kazimierz Wyżykowski ze Żółkwi 
i Jan Gigiel z Mostów wielkich. 
Związek okręgowy XII. 
Obejmuje straże pożarne: Brody, Busk, Chołojów, 
Kamionka Strumiłowa, Olesko, Niestanice, Badziechów, 
Stojanów, Witków nowy, Złoczów. 
1. Siedziba: Busk. 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Karol Podgórski ze Złoczowa. 
Zastępca Naczelnika: Karol Górka z Brodów. 
Sekretarz: Dr. Bolesław Heine ze Złoczowa. 
Członkowie Bady: Edward Paudler z Kamionki Strumiło- 
wej i Witołd Ostga z Buska. 
143- 
Związek okręgowy XIII. 
Do Związku tego należą ochotnicze straże pożarne : 
Bołszowce, Brzeźany, Bursztyn, Kozowa, Narajów, Pod- 
hajce, Podkamień, Rohatyn, Wiśniowczyk. 
1. Siedziba: Brzeżany. 
2. Rada zawiadowcza: 
Ferdynand Maresz z Brzeźan, 
Franciszek Brodziki z Brzeżan, 
Alojzy Pauli z Brzeżan, 
Emil Nowicki z Bołszowiec. 
Józef Kumaniecki z Kozowej. 
Związek okręgowy XIV. z XV. 
Do niego należą ochotnicze straże pożarne: Budza- 
nów, Chorostków, Czortków, Husiatyn, 
. Jagielnica, 
. lezie- 
rzany, Kopyczyńce, Podwołoczyska, Toki, Trembowla. 
Naczelnik: Jan Kazimierz Strzelecki z Czortkowa. 
Zastępca Naczelnika: Sabin Bobak z Husiatyna. 
Sekretarz: Stefan Kawalerski z Czortkowa. 
Członkowie Rady: Aleksander Orzechowski z Jagielnicy 
i Jan Solecki z Kopyczyniec. 
Do niego należą ochotnicze straże pożarne: Buczacz, 
Dolina, Halicz, Kałusz, Maryampol, Monasterzyska, Niżniów, 
Ottynia, Potok złoty, Stanisławów, Tarnawica polna, Ty- 
.śmienica, Uście zielone, Wojniłów. 
1. Siedziba: Gzortków. 
2. Rada zawiacloweza. 
Związek okręgowy XVI. 
1. Siedziba: Stanisławów. 
144- 
2. Rada zawiadowcza. 
Naczelnik: Feliks Kwaśniewski ze Stanisławowa. 
Zastępca Naczelnika: Józef Lorenz z Ottynii. 
Sekretarz: Kazimierz Okoń z Tyśmienicy. 
Członkowie Rady: Romuald Sobol z Kałusza i Józef Do- 
browolski z Niżniowa. 
Związek okręgowy XVII. 
Do niego należą ochotnicze straże pożarne : August- 
dorf, Horodenka, Kołomyja, Kossów, Kuty, Nadworna, Pe- 
czeniżyn, Zaleszczyki. 
(Rada niewybrana i nieukonstytuowana). 
c. 
Zarządy związkowych Towarzystw. 
Skrócenia: P. — Prezes, N. Naczelnik, Z. N. 
— 
Zastępca Naczelnika, 1. — Instruktor. 
1. Augustdorf p. Śniatyn. 
4. Besko. 
P. Jerzy Lindenbach 
P. Józef Łysakowski 
N. Jerzy Baumung 
N. Józef Łabiak 
Z. N . Marcin Lowenberg 
Z. N . Ignacy Adamek. 
I. Marcin Lowenberg. 
5. Bestwina w Galicyi. 
2. Baligród. 
p Franciszek Grzywa 
P. Franciszek Angielczykowski N. Franciszek Furganek 
N. Antoni Pilch 
Z. N . Józef Adamaszek 
Z. N . Karol Stocki. 
I. Stanisław Sabuda. 
3. Baranów. 
6. Biecz. 
P. Stanisław Dolański 
P. Dr. Ludwik Katyński 
N. Łazarz Fidalski 
N. Józef Cetnarowicz 
Z. N. Michał Kozdemba. 
Z. N . Michał Cetnarowicz. 
7. Bielany (przy Kętach). 
P. Vacat 
N. Jędrzej Gabryś 
Z. N . Vaeat. 
8. Bieżanów (pow. Wieliczka). 
P. Karol Czecz de Lindenwald 
N. Piotr Orzechowski 
Z. N. Jakób Jamka. 
9. Bircza. 
P. Maryan Mayer 
N. Franciszek Stenitschka 
Z. N. Jan Łomiński. 
10. Błażowa. 
P. Dr. Michał Sieniewicz 
N. Stanisław Standyło 
Z. N . Józef Kruczek 
I. Jan Sobczyk. 
11. Bobowa. 
P. Maryan Richter 
N. Feliks Kozak 
Z. N. Stanisław Siobowicz. 
12. Bobrka. 
P. Robert Adamski 
N. Teodor Brzuchowski 
Z. N . Aleksander Kulinicz. 
13. Bochnia. 
P. Dr. Ferdynand Maiss 
N. Dr. Władysław Michnik 
Z. N . Augustyn Locher 
I. Kazimierz Iwelski. 
14. Bołszowce. 
P. Aleksander Krzeczunowicz 
N. Emil Nowicki 
Z. N . Vacat. 
15. Borowa. 
P. Aleksander hr. Romer 
N. Jan Rucki 
Z. N . Feliks Czop. 
16. Brody. 
P. Karol Górka 
N. Leopold Barnikiel 
Z. N . Jędrzej Wołowicz. 
I. Leon Kulaga. 
17. Brzesko. 
N. Kazimierz Baltaziński 
Z. N. Karol Lindner 
I. Włodzimierz Jarzyna. 
18. Brzeżany. 
N. Ferdynand Maresz 
Z. N . Franciszek Brodzki 
I. Bartel Zenon. 
19. Brzostek. 
P. Józef Bursa 
N. Andrzej Tułecki 
Z. N. Tomasz Szczepanowski. 
20. Brzozów. 
P. Józef Kościński 
N. Kornel Mendyk 
Z. N . Franciszek Frodyma 
I. Jan Szuba. 
21. Buczacz. 
P. Franciszek Kolankowski 
N. Seweryn Witoszyński 
Z. N . Stanisław Woszczyński 
I. Salomon Pfeifenmacher. 
22. Buczkowice. 
P. Gustaw Hergholz 
N. Vacat. 
Z. N . Jakób Kubica. 
lt> 
146- 
23. Budzanów. 
P. Adam Boratyński 
N. Antoni Zamorski 
Z. N . Jan Szozda 
I. Sylwester Ulanowski. 
24. Bukowsko. 
P. Franciszek Buczkowski 
N. Antoni Berger 
'L. N. Jan Zatwarnicki 
I. Tomasz Hołowkiewicz. 
25. Bursztyn. 
P. Włodzimierz Łuczkiewicz 
N. Jan Okrepki 
Z. N . Antoni Winnicki. 
26. Busk. 
P. Maryan Bogdanowicz 
N. Józef Zbyszewski 
Z. N . Witołd Ostga. 
27. Chołojów. 
P. Ks. Stefan Pietrusiewicz 
N. Wasyl Fedyna 
Z. N . Jan Olejnik 
I. Wasyl Nykon. 
28. Chorostków. 
P. Dr. Wilhelm Auerhan 
N. Edward Korytyński 
Z. N . Vacat. 
29. Chrzanów. 
P. Dr. Zygmunt Klepper 
iV. Jan Mąsiorski 
Z. N. Piotr Wartalski 
I. Jan Mąsiorski. 
30. Chyrów. 
P. Jan Sikociński 
N. Jan Strzelecki 
Z. N. Józef Dzikowski. 
31. Cieszanów. 
P. Vacat. 
N. Władysław Krasuski 
Z. N . Anatol Iiinasiewicz. 
32. Ciężkowice miasto. 
P. Józef Górski 
N. Ludwik Blicharz 
Z. N . Zenon Kuczek. 
33. Czaniec. 
P. Alfred Fiałkowski 
N. Piotr Kowalski 
Z. N . Antoni Mrowieć 
I. Franciszek Wojtyła. 
34. Czortków. 
P. Ludwik Noss 
N. Jan Kazimierz Strzelecki 
Z. N. Jan Slimakowski 
I. Jan Kazimierz Strzelecki. 
35. Dąbrowa. 
P. Stanisław Różycki 
N. Jan Stanula 
Z. N. Józef Kugler 
I. Józef Mulica. 
36. Dankowice. 
P. Alojzy Dymek 
N. Walenty Hodur 
Z. N . Józef Głąb. 
37. Dębica. 
P. Vacat. 
N. Andrzej Szafraniec 
Z. N . Stanisław Stadnicki 
1. Józef Pietruszewski. 
38. Dębowiec. 
P. Vacat 
N. Vacat 
Z. N. Vacat 
1. Aleksy Maslej. 
147 
39. Dobra (pow. Limanowa). 
P. Jan Lach 
N. Antoni Myszą 
Z. N . Franciszek Marek 
1. Antoni Gąsior. 
40. Dobrotnil. 
N. Dr. Ludwik Cwiklicer 
Z. N. Franciszek Albiński 
I. Piotr Wagner. 
41. Dolina kolo Stryja. 
P. Michał Misiewicz 
N. Józef Krumholz 
Z. N. Józef Tyrka 
i. Vacat. 
42. Dolnawieś. 
P. Kazimierz książę Lubomirski 
N. Edward Klebert 
Z. N. Jan Szymski. 
43. Drohobycz. 
P. Ksenofont Ochrymowicz 
N. Władysław Zawadzki 
Z. N. Michał Sikora 
I. Emil Rychlewski i Jan Kobryn. 
44. Dubiecko. 
P. Ksiądz Michał Górnicki 
N. Jan Cetera 
Z. N. Mikołaj Pinda 
I. Mikołaj Pinda. 
45. Dublany koło Lwowa. 
P. Stanisław Szalaj 
N. Gustaw Bukowiński 
Z. N. Vacat. 
46. Dukla. 
P. Andrzej Rygiel 
N. Antoni Stanek 
Z. N. Vacat 
I. Antoni Stanek. 
47. Dziekanowice. 
P. Wincenty Prusek 
N. Jan Kabaja 
Z. N . Józef Baran. 
48. Frysztak. 
P. Tadeusz Szostkiewicz 
N. Konstanty Kaniewski 
Z. N . Jan Małecki. 
49. Gdów. 
P. Dr. Józef Morawiecki 
N. Szymon Pieprzyk 
Z. N. Józef Wajda. 
I. oraz sekr. Józef Slosarczyk. 
50. Gorlice. 
P. Wojciech Biechoński 
N. Marcin Porwit 
Z. N . Franciszek Zabierowski 
I. Stanisław Oleksiewicz. 
' 
51. Gródek pod Lwowem. 
P. Vacat 
N. Adolf Henze 
Z. N. Vacat 
I. Ignacy Zwoliński. 
52. Gorzyce. 
P. Adam Drzymała 
N. Adam Grzywacz 
Z. N . Wincenty Grzywacz. 
53. Grodzisko (koło Dobrzechowa). 
P. Vacat 
N. Jakób Strzępek 
Z. N . Jan Szetela 
I. Paweł Szetela. 
54. Halicz. 
P. Józef Łapicki 
10* 
148 
'i 
N. Juliusz Ormezowski 
Z. N. Teofil Stojewski. 
55. Hecznarowice. 
P. Józef Formas 
N. Józef Wójcik 
Z. JM. Wojciech Pająk. 
56. Hohenbach. 
P. Adrzej Fuchs 
N. Jan Bauer 
Z. N. Henryk Griesmann. 
63. Jasło. 
P. Alojzy Metzger 
N. Edmund Knebel 
Z. JM. Jan Matuszewski 
I. Michał Młodecki. 
64. Jawornik miasto. 
P. Vacat. 
N. Jan Spławiński 
Z. N . Karol Jamrozik. 
65. Jawornik wieś. 
P. Andrzej Kurowski 
N. Stanisław Sypek 
Z. JM. Jan Szlachetka. 
57. Horodenka. 
P. Wiktor Kaliczyński 
N. Władysław Koegler 
Z. N . Seweryn Ćwikliński ' 
1. Stanisław Filipowski. 
58. Huczko. 
P. Adam Borys 
N. August Duniewicz 
Z. N . Józef Ptaczek. 
59. Husiatyn. 
P. Vacat. 
N. Sabin Robak 
Z. N. Vacat 
I. Józef Szelistowski. 
60. Jagielnica. 
P. Józef Krokowski 
N. Aleksander Orzechowski 
Z. N. Kazimierz Donnersberg. 
61. Janów koło Lwowa. 
P. Dr. Abraham Wiesenberg 
N. Jan Gduła 
Z. N . Michał Pawlik. 
62. Jarosław. 
P. Dr. Adolf Dietzius 
JM. Jan Weis 
Z. N . Piotr Troskiewicz. 
66. Jaworów. 
P. Vacat 
N. Andrzej Marenin 
Z. N. Jerzy Pytlik 
I. Karol Angielski. 
67. Jezierzany. 
P. Ksiądz Stanisław Tyczka 
JM. Stanisław Sochacki 
Z. N. Stanisław Werner 
I. Vacat. 
68. Jordanów. 
P. Maryan Köhler 
N. Stanisław Podstawski 
Z. N. Dr. Kazimierz SłużewskL 
69. Kalembina. 
P. Ks. Karol Fischer 
N. Piotr Furtek 
Z. JM. Stanisław Furtek. 
70. Kałusz. 
P. Dr. Mieczysław Stanecki 
JM. Aleksander Cwiertnia 
Z. N . Dr. Jonas Wiesenberg 
I. Wojciech Wanat. 
149- 
71. Kamionka Strumiłowa. 
P. Dr. Maryan Krówczyński 
N. Michał Nowosad 
Z. N. Jan Maksymowicz 
I. Jan Maksymowicz. 
72. Kańczuga. 
P. Vac:at 
N. Stanisław Tokarzewski 
Z. N. Ignacy Dziukiewicz 
I. Jan Haftek. 
73. Kęty. 
N. Edmund Krzysztoforski 
Z. N . Jan Lankosz. 
1. Jan Lankosz 
74. Kolbuszowa. 
P. Józef Lityński 
N. Aleksander Koblański 
Z. N. Jan Jęczmieniowski 
i. Aleksander Koblański. 
75. Kleparów. 
P. Józef Sadłowski 
N. Stanisław Sima 
Z. N. Walenty Budziński 
76. Kołaczyce. 
P. Paweł Sękowski 
N. Karol Żmudzki 
Z. N. Michał Mika. 
77. Kołomyja. 
P. Fryderyk Kallay 
N. Władysław Mianowski 
Z. N. Józef Awakowicz. 
78. Kopyczyńce. 
P. Zygmunt Smalawski 
N. Jan Solecki 
Z. N. Jan Bielecki 
I. Paweł Giziak. 
79. Kossów. 
P. Grzegorz Beckmann 
N. Mikołaj Szpak 
Z. N . Jan Kociński 
80. Kozowa. 
P. Ks. Paweł Świstuń • 
N. Józef Kumaniecki 
Z. N . Marcin Bajor 
I. Józef Kumaniecki. 
81. Kozy. 
P. Ks. Józef Błonarowicz 
N. Karol Borth 
Z. N. Ignacy Bugajski 
I. Józef Ślusarczyk. 
82. Krasiczyn. 
P. Adam książę Sapieha 
N. Michał Ryż 
Z. N . Vacat. 
83. Krościenko nad Dunajcem. 
P. Ks. Antoni Zębkowski 
N. Konstanty Dziewolski 
Z. N. Jan Kordecki 
I. Jan Kordecki. 
84. Krosno. 
P. Dr. Feliks Czajkowski 
N. Stanisław Janik 
Z. N . Jan Paczosa 
I. Władysław Ziembowicz. 
85. Krynica. 
P. Antoni Mravincsics 
N. Jan Sekułowicz 
Z. N. Antoni Kamieński 
86. Krystynopol. 
P. Andrzej Graff 
N. Vaeat 
Z. N . Franciszek Zawadzki 
1. Piotr Rybaczuk. 
150- 
87. Krzeszowice. 
P. Andrzej hr. Potocki 
N. Ignacy Stawowski 
Z. N. Yacat. 
88. Kuty. 
P. Józef Soroczyński 
N. Rudolf Szappert 
Z. N. Jan Kaczkowski 
I. Adolf Wolski. 
89. Kulików. 
P. Ks. Ludwik Babik 
N. Jan Haszczyc 
Z. N. Piotr Szpyk 
I. Michał Trembecki. 
90. Lanckorona w Galicyi. 
P. Marcin Wrześniak 
N. Wojciech Wicher 
Z. N . Józef Sternal. 
91. Leżajsk. 
P. Stanisław Gostwicki 
N. Antoni Hermann 
Z. N. Karol Ostrowski 
I. Antoni Hermann. 
92. Limanowa. 
P. Vacat 
N. Walery Zubrzycki 
Z. N . Michał Janik. 
93. Lisiagóra. 
P. Tadeusz Artwiński 
N. Józef Giochoń 
Z. N . Stanisław Wardzała. 
94. Lisko. 
P. Józef Bielak 
N. Mikołaj Krzywowiąza 
Z. N . Andrzej Buksztel. 
95. Lubaczów. 
P. Józef Kapko 
N. Gustaw. Szopiński 
Z. N. Stefan Rychter 
1. Karol Weinert. 
96. Lutowiska. 
P. Antoni Serkowski 
N. Marceli Ruxer 
Z. N . Jan Kinelski. 
97. Lwów. 
P. Vacat. 
N. Bruno Hryniewicz 
Z. N . I. Marcin Majewski 
Z. N. II. Jan Rein. 
98. Łańcut. 
P. Jan Cetnarski 
N. Stanisław Kęskiewicz 
Z. N . Franciszek Wawrzkiewica 
I. Stanisław Kowal. 
99. Łapanów. 
P. Tytus Meisner 
N. Kazimierz Siekierski 
Z. N . Piotr Ziołkowski 
I. Kazimierz Siekierski. 
100. Łęki. 
P. Vacat 
N. Jan Januszyk 
Z. N. Józef Zmudka. 
101. Łodygowice. 
P. Ks. Jan Fołta 
N. Wojciech Worek 
Z. N. Jakób Mrowieć 
102. Łuczyce. 
P. Vacat 
N. Zygmunt Cichocki 
Z. N . Fedko Semeniuk. 
103. Machów. 
P. Vacat 
N. Antoni Saworski 
Z. N . Michał Żak. 
104. Maków. 
P. Tadeusz Ratyński 
N. Jan Budzoń 
Z. N . Franciszek Piłek. 
105. Maryampol. 
P. Ignacy Spirydowicz 
N. Emil Bohaczewski 
Z. N . Mikołaj Srutwa. 
106. Mielec. 
P. Tomasz Ryniewicz 
N. Antoni Dębicki 
Z. N. Józef Piechociński i 
lenty Weryński. 
I. Stetan Przybyłkiewicz. 
107. Mikołajów nad Dniestrem. 
P. Zygmunt Ziembowicz 
N. Kazimierz Słomka 
Z. N. Vacat. 
108. Monasterzyska. 
P. Dr. Edward Koerner 
N. Teofil Witoszyński 
Z. N. Vacat 
I. Józef Backer. 
109. Mościska. 
P. Aleksander Lach 
N. Józef Rejmański 
Z. N. Vacat 
I. Franciszek Tabień. 
110. Mosty wielkie. 
P. Bernard Grossmann 
N. Jan Gigiel 
Z. N. Stanisław Michałowicz. 
151- 
111. Mrzygłód. 
P. Franciszek Nowakowski 
N. Rudolf Pochmarski 
Z. N . Maciej Lachiewicz. 
112. Mszana Dolna. 
P. Emanuel Winter 
N. Vacat 
Z. N . Kazimierz Machaj. 
113. Muszyna. 
P. Jan Piróg 
N. Józef Motyka 
Z. N. Stanisław Buszek. 
114. Myślenice. 
P. Vacat 
N. Emil Schunke 
- 
Z. N. Ignacy Gorączko. 
115. Nadworna. 
P. Józef Muller 
N. Julian Chromiańczuk 
Z. N . Władysław Klemens. 
116. Narajów. 
P. Franciszek Nartowski 
N. Julian Ambroz 
Z. N . Ferdynand Dubicki. 
117. Niemirów. 
P'. Vacat 
N. Zygmunt Babiński 
Z. N . Tadeusz Radomski. 
118. Niestanice. 
P. Tytus Korytyński 
N. Mykita Hrycyk 
Z. N .' Wasyl Olejnik 
I. Mikołaj Ożyjowski. 
119. Niżankowice. 
P. Witołd hr. Ostrowski 
N. Władysław Medwecki 
152- 
Z. N . Władysław Urban 
I. Piotr Krasnopolski. 
120. Niżniów. 
P. Jan Urbański 
N. Rudolf Dobrowolski 
Z. N. Józef Krewniak. 
121. Nowawieś (o. p. Kęty). 
P. Jan Źużałek 
N. Józef Szczytowski 
Z. N . Franciszek Spyra 
I. Jan Gara. 
122. Nowemiasto. 
P. Dr. Stanisław Górski 
N. Vacat 
Z. N . Vacat. 
123. Nowy Sącz. 
P. Dr. Władysław Barbacki 
N. Jan Jasica 
Z. N. Ziemba. 
124. Nowy Targ. 
P. Mikołaj Halikowski 
N. Jan Staszel 
1. N . Franciszek Giełczyński 
I. Józef Czubernat. 
125. Okocim. 
P. Franciszek Fischinger 
Z. N . Józef Winkler 
1. Jan Mołoń. 
126. Olesko. 
P. Daniel Maksymowicz 
N. Jan Kłaczyński 
Z. N. Bazyli Presowicz 
l. Jan Kłaczyński. 
127. Oleszyce. 
P. Władysław książę Sapieha 
N. Józef Kotarski 
Z. N . Józef Koziej. 
128. Ołpiny. 
P. Ignacy Stanula 
N. Jędrzej Mikrut 
Z. N . Wojciech Niziołek. 
129. Osiek koło Żmigrodu. 
P. Ks. Jan Jakiel 
N. Wojciech Reymann 
Z. N. Vacat. 
130. Osiek koło Oświęcimia. 
P. Ks. Jan Tlajost 
N. Tomasz Kramarczyk 
Z. N . Michał Płonka. 
131. Ostrów (o. p . Radymno). 
P. Ks. Bronisław Gocki 
N. Sebastyan Siara 
Z. N . Iwan Hołowacz. 
132. Oświęcim. 
P. Edward Jaśkiewicz 
N. Vacat. 
Z. N . Vacat. 
I. Franciszek Karasiński. 
133. Ottynia. 
P. Józef Ginda 
N. Józef Lorens 
Z. N . Franciszek Adamski. 
134. Padew kolonia. 
P. Jakób Konrad 
N. Jakób Hauser 
Z. N . Henryk Konrad. 
135. Paszczyna (o. p. Dębica). 
P. Jan Siwulc 
N. Michał Jedynak 
Z. N. Michał Kurowski 
I. Piotr Pietrzyk. 
136. Peczeniżyn. 
P. Majer Hessel 
N. Józef Zumr 
Z. N . Vacat. 
137. Piekary (o. p. Liszki). 
P. Witołd Milewski 
N. Antoni Kubera 
Z. N. Piotr Suchoń 
I. Józef Jasiołek. 
138. Pilzno. 
P. Tytus Bujnowski 
N. Jędrzej Wojtowicz 
Z• S. Stanisław Bieslek 
I. Jędrzej Wojtowicz. 
139. Piwniczna. 
P. Ks. Jan Dagnon 
N. Vacat 
Z. N . Jan Lemiak. 
140. Pławo (o. p . Mielec). 
P. Vacat 
N. Franciszek Wertz 
Z. N. Jan Groele. 
141. Podhajce. 
P. Vacat 
N. Włodzimierz Faranowski 
Z. N . Karol Kwiatkiewicz. 
142. Podkamień koło Rohatyna. 
P. Leopold hr. Starzeński 
N. Stefan Podlaszecki 
Z. N . Stefan Bełciów 
143. Podwołoczyska. 
P. Józef Horica 
N. Izydor Kozower 
Z. N. Zacharyasz Rybak. 
144. Porąbka. 
P. Józef Kaczmarczyk 
N. Vacat 
Z. N . Józef Parcia 
I. Wojciech Walusiak. 
145. Powitno. 
P. Jędrzej Greń 
N. Grzegorz Hrycak 
Z. N . Michał Lań 
I. Grzegorz Hrycak. 
146. Potok Złoty. 
P. Aleksander Gniewosz 
N. Vacat. 
Z. N. Antoni Pokorny. 
147. Pruchnik. 
P. Andrzej Ledwożyw 
N. Stanisław Hołub 
Z. N . August Bezucha 
I. Stanisław Babirecki. 
148. Prusy koło Lwowa. 
P. Feliks Zyszkiewicz 
N. Marcin Piotrowski 
Z. N . Józef Drozd. 
149. Przecław. 
P. Kazimierz hr. Rey 
N. Jan Niedzielski 
Z. N . Michał Bukowy. 
150. Przemyśl. 
P. Józef Jarolim 
N. Michał Osiński 
Z. N . Stanisław Wunsch. 
151. Przeworsk. 
P. Władysław Świtalski 
N. Michał Chwalibiński 
Z. N . Fryderyk Sala 
I. Bronisław Piasecki. 
152. Radłów. 
P. Henryk Dolański 
154- 
N. Tadeusz Korasadowicz 
Z. N. Karol Tumidajski. 
153. Radymno. 
P. Ks. Stanisław Kulig 
N. Marcin Popkiewicz 
Z. N. Jan Chamacher. 
154. Radziechów. 
P. Ks. Antoni Skalski 
N. Teodor Jaśkiewicz 
Z. N . Albin Frank 
1. Albin Frank. 
155. Rawa ruska. 
P. Władysław Górka 
N. Władysław Kostrzewski 
Z. N. Łukasz Żołądek. 
156. Rohatyn. 
P. Seweryn Manasterski 
N. Jan Bicz 
Z. N. Stanisław Puzurini 
I. Jan Kerapf. 
157. Ropczyce. 
P. Maciej Grocie 
N. Antoni Zach 
Z. N . Toruasz Zaziębło 
1. Szymon Ogorzał. 
158. Rudki. 
P. Vacat 
N. Józef Angielski 
Z. N. Wincenty Chabałowski. 
I. Wincenty Chabałowski. 
159. Rudnik. 
P. Stanisław hrabia Tarnowski 
N. Edward Gazda 
Z. N. Franciszek Pawłowski. 
160. Ryglice. 
P. Franciszek Wieją 
N. Tadeusz Siwek 
Z. N. Franciszek Smołucha 
161. Rymanów. 
P. Antoni Iwański 
N. Jan Sołtykiewicz 
Z. N. Józef Trygar. 
162. Rzędzianowice (o. p . Mi«leo). 
P. Jan Krówka 
N. Jan Rządzki 
Z. N . Józef Bienias. 
163. Rzeszów. 
P. Dr. Stanisław Jabłoński 
N. Jan Mglej 
Z. N . Jan Marcinkiewicz. 
164. Rzochów. 
P. Mateusz Wydro 
N. Franciszek Wałek 
Z. N . Feliks Wałek. 
165. Sądowa Wisznia. 
P. Szymon Torski 
N. Julian Kuźmiarski 
Z. N . Grzegorz Słupek 
1. Jan Switlik. 
166. Sambor. 
P. Dr. Józef Steuermann 
N. Józef Gendzieński 
Z. N. Vacat. 
1. Maciej Urbanowicz. 
167. Sanok. 
P. Vacat 
N. Leopold Biega 
Z. N . Franciszek Kuszczak. 
168. Sąsiadowice. (o. p . Felsztyn). 
P. Karol Twaróg 
N. Tomasz Malejki 
Z. N. Stanisław Smereka. 
169. Sieniawa nad Sanem. 
P. Vacat 
N. Aleksander Mańkowski 
Z. N. Michał Michalski 
I. Władysław Kostkiewicz. 
170. Skawina. 
P. Vacat. 
N. Karol Neumann 
Z. N . Czesław Czapkiewicz 
I. Antoni Pawlik. 
171. Skole miasto. 
P. Dr. Kornel Mironowicz 
N. Jan Lisowski 
Z. N. Skibiński. 
172. Skowierzyn. 
P. Wincenty Siemek 
N. Mojżesz Kanarek 
Z. N. Vacat. 
173. Skotniki. 
P. Andrzej Sośnicki 
N. Ignacy Krasny 
Z. N . Wawrzyniec Florczyk. 
174. Sokal. 
P. Tomasz Zołczyński 
N. Józef Drozdowski 
Z. N . Grzegorz Mochnal 
I. Stefan Kochalewicz i Jan 
Głazowski. 
175. Spasów (o. p. Tartaków). 
P. Dr. Aleksander Raciborski 
N. Izak Pasieka 
Z. N. Łuc Łesyk 
1. Mieczysław Baranowski. 
176. Stanisławów. 
P. Dr. Artur Nimhin 
N. Józef Wierzejski 
Z. N . Feliks Kwaśniewski. 
155- 
177. Starasól. 
P. Jan Porembalski 
N. Jan Stukart 
Z. N . Edward Truczka 
I. Grzegorz Iwanus. 
178. Stary Sącz. 
P. Antoni Nawratil 
N. Antoni Korona 
Z. N . Józef Cesarczyk. 
179. Starawieś (o. p. Wilamowice). 
P. Vacat 
N. Wincenty Młynarski 
Z. N . Nycz Antoni. 
180. Stary Sambor (Staremiasto). 
P. Maryan Władaczyński 
N. Stefan Dreziński 
Z. N. Jan Pich 
I. Paweł Spaczyński. 
181. Stojanów. 
P. Fryderyk Lukas 
N. Piotr Daciuk 
Z. N. Ołeksa Gach 
I. Piotr Daciuk. 
182. Stryj. 
P. Aleksander Stojałowski 
N. Jakób Gerus 
Z. N . Józef Leitner 
I. Fryderyk Altheim. 
183. Strzałki (o. p . Bobrka). 
P. Ks. Hipolit Sztogryn 
N. Adam Ożarowski 
Z. N. Mikołaj Czerkas. 
184. Strzyżów. 
P. Wilhelm Zajączkowski 
N. Władysław Wyżykowski 
Z. N . Wojciech Małanćk. 
162- 
185. Sucha. 
P. Edward Drapella 
N. Vacat. 
Z. N. Feliks Malczewski. 
186. Szczawnica wyżną. 
P. Feliks Wiśniewski 
N. Łukasz Malinowski 
Z. N. Antoni Słowik. 
187. Tarnawica polna p.Tłumacz 
P. Vacat 
N. Ks. Maryan Topolnicki 
Z. K . Wincenty Sitarski. 
188. Tarnobrzeg. 
P. Vacat 
N. Klemens Karakiewicz 
Z. N. Józef Moskalski. 
189. Tarnów. 
P. Dr. Stanisław Stojałowski 
N. Mikołaj Jamrowicz 
Z. N. Jędrzej Posiewnik 
1. Mikołaj Jamrowicz. 
190. Tartaków miasto. 
P. Ks. Michał Lewartowski 
N. Stanisław Smereczański 
Z. N. Antoni Spaltenstein. 
191. Toki koło Zbaraża. 
P. Ks. Włodzimierz Kopytczak 
N. Vacat. 
Z. N . Grzegorz Kostecki. 
192. Trembowla. 
P. Franciszek Sheybal 
N. Jan Komusiewicz 
Z. N. Jan Witwicki 
I. Jan Komusiewicz. 
193. Trzemeśnia (o.p . Myślenice). 
P. Ks. Antoni Łazowski 
N. Jan Michalec 
Z. N. Franciszek Kamieński. 
194. Trześń (o. p. Nadbrzezie). 
P. Vacat 
N. Michał Ciba 
Z. N. Wincenty Góralski. 
195. Tuchów. 
P. Antoni Foltyński 
' N. Józef Mazurkiewicz. 
Z. N. Józef Zieliński 
196. Turka koło Chyrowa. 
P. Seweryn Brysiewicz 
N. Stanisław Siengalewicz 
Z. N. Józef Pulnarowicz 
I. Apolinary Silbert 
197. Tymbark. 
P. Jan Steczowicz 
N. Jan Kordeczka 
Z. N . Jan Steczowicz. 
198. Tyśmienica. 
P. Yaca^ 
N. Jan Zyczkowski 
Z. N. Kazimierz Okoń. 
199. Ulanów. 
P. Jędrzej Dąbrowski 
N. Klemens Łukaszkiewicz 
Z. N. Jan Długosiewicz. 
200. Uście Solne. 
P. Józef Hełpa 
N. Tomasz Kukulski 
Z. N. Paweł Burdzieński 
I. Franciszek Bardel. 
201. Uście Zielone. 
P. Aleksander Hołub 
N. Andrzej Niedzielski 
Z. N. Yacat. 
202. Ustrzyki Dolne. 
P. Alfons Jastrzębski 
N. Władysław Osostowicz 
Z. N. Franciszek Niedziocba. 
203. Wadowice. 
P. Dr. Franciszek Opydo 
N. Teofil Trzaska Nartowski 
Z. N . Józef Hatłas 
I. Wawrzyniec Malota. 
204. Wielkie Oczy. 
P. Stanisław Baron Hagen 
N. Dr. Bernard Blech 
Z. N . Piotr Brondhart. 
205. Wieliczka. 
P. Dr. Jakób Dziewoński 
N. Dr. Zygmunt Miczyński 
Z. N . Antoni Mazurkiewicz. 
206. Wilamowice. 
P. Vacat 
N. Jan Biesik 
Z. N. Franciszek Piskorek 
I. Vacat. 
207. Wiśnicz koło Bochni. 
P. Ks. Andrzej Sękowski 
N. Józef Zubek 
Z. N. Józef Marszałek 
I. Józef Hołyst. 
208. Wiśniowczyk. 
P. Ksiądz Piotr Niedźwiedzia 
N. Ludwik Wiśniewski 
Z. N. Aleksander Majewski. 
209. Witków Nowy. 
P. Władysław Lewicki 
N. Paweł Jazienicki 
Z. N . Józef Gerus. 
210. Wojnicz. 
P. Józef Królikiewicz 
N. Jan Krzemiński 
Z. N . Józef Sinka. 
211. Wojniłów. 
P. Dr. Julian Jastrzębski 
N. Szynon Niedźwiedź 
Z. N. Bronisław Smereczański 
I. Antoni Zapałowicz. 
212. Wołowice. 
P. Jan Kuźma 
N. Józef Styczeń 
Z. N. Józef Wąsiołek. 
213. Zabłocie koło Żywca. 
P. Tadeusz Paraskowicz 
N. Adolf Berger 
Z. N. Jan Biel. 
214. Zakliczyn nad Dunajcem. 
P. Tomasz Szymanowicz 
N. Kajetan Baliński 
Z. N . Wojciech Szymanowicz 
I. Jan Ciepierski. 
215. Zaleszczyki. 
P. Antoni Gross 
N. Władysław Baczyński 
Z. N. Michał Lewicki 
I. Marceli Staszkiewicz. 
216. Zator. 
P. Michał Naimski 
N. Edward Remer 
Z. N. Stefan Betleja 
I. Stefan Betleja. 
217. Złoczów. 
P. Dr. Dawid Billet 
N. Karol Podgórski 
Z. N . Jan Wirstlein 
I. Franciszek Romuszyński. 
158- 
218. Żabno. 
P. Dr. .Jan Myciński 
N. Stanisław Mikulec 
Z. N. Józef Szara. 
219. Żmigród. 
P. Karol Puza 
N. Ignacy Dębicki 
Z. N . Stanisław Kraus 
I. Franciszek Michniowski i Jan 
Stanek. 
220. Żółkiew. 
P. Henryk Hillich 
N. Dr. Kazimierz Wyżykowski 
Z. N . Vacat. 
I. Alfred Richmann. 
221. Żółtańce. 
P. Józef Boos 
N. Michał Gliński 
Z. N . Jakób Adamowicz. 
222. Żurawno. 
P. Ignacy Kelhoffer 
N. Piotr Regner 
Z. N . Jan Werschler 
I. Jan Werschler. 
223. Żydaczów. 
P. Józef Strutyński 
N. Aleksander Małecki 
Z. N. Feliks Kacicki 
I. Feliks Kacicki. 
224. Żywiec. 
P. Vacat. 
N. Franciszek Rączka 
Z. N. Franciszek Obtułowicz 
I. Antoni Miodoński. 
-»•i&HSH- 
Liczba członków 
związkowych 
straży pożarnych.. 
L. b. 
Miejscowość 
Czynnych Wspierają- 
cych 
Honorowych 
1 
2 
3 
Augustdorf 
Baligród . 
Baranów . 
16 
24 
14 
7 
26 
1 
4Besko.. 
18 
5 Bestwina w Galicyi. . 
21 
6Biecz.. 
Galicyi. . 
23 
7 
8 
Bielany . 
Bierzanów 
15 
23 
35 
9 Bircza. . 
25 
12 
3 
10 Błażowa . 
18 
2 
11 Bobowa 
17 
227 
12 Bobrka 
18 
12 
1 
13 Bochnia . 
52 
30 
5 
14 Bołszowce 
18 
8 
2 
15 Borowa 
25 
16 
17 
Brody . . 
Brzesko . 
36 
29 
10 
35 
• 
18 
19 
Brzeżany 
Brzostek 
60 
24 
48 
2 
20 Brzozów . 
26 
1 
21 Buczacz . 
28 
22 Buczkowice 
27 
23 Budzanów 
40 
5 
24 Bukowsko 
18 
10 
25 
26 
Bursztyn . 
Busk.. 
21 
23 
27 
28 
Chołojów. 
Chorostków 
17 
4 
I. Razem . 
680 
467 
15 
160- 
L. b. 
Miejscowość 
Czynnych 
Wspierają- 
cych 
Honorowych 
29 Chrzanów 
19 
51 
30 Chyrów 
24 
31 Cieszanów 
22 
32 Ciężkowice 
.... 
17 
33 Czaniec . 
.. .. 
17 
34 Czortków 
20 
13 
3 
35 Dąbrowa 
26 
20 
1 
36 Dankowice 
18 
37 Dębica 
40 
8 
38 Dębowiec 
.... 
13 
8 
39 Dobra 
16 
4 
40 Dobromil..... 
42 
3 
41 Dolina 
20 
42 Dolnawieś 
21 
10 
43 Drohobycz 
21 
52 
44 Dubiecko 
24 
2 
45 Dublany 
40 
60 
10 
46 Dukla . 
27 
10 
47 Dziekanowice 
. ... 
14 
48 Frysztak 
7 
49 Gdów 
16 
50 Gorlice 
37 
19 
7 
51 Gródek . 
.... 
18 
52 Gorzyce 
16 
20 
53 Grodzisko 
23 
54 Halicz 
16 
32 
55 Hermanowice 
.. .. 
55 
56 
Hohenbach 
36 
15 
2 
57 Horodenka 
25 
58 Huczko 
24 
6 
8 
59 Husiatyn..... 
12 
60 Jagielnica 
Janów 
. 
. 
... 
8 
33 
61 
Jagielnica 
Janów 
. 
. 
... 
17 
33 
2 
62 Jarosław 
38 
45 
63 Jasło 
42 
64 Jawornik miasto . 
20 
65 Jawornik wieś.... 
26 
8 
• 
II. Razem . 
877 
404 
44 
161- 
L. b. 
Miejscowość 
Czynnych 
Wspierają- 
cych 
Honorowych 
66 Jaworów 
53 
7 
3 
67 Jezierzany 
20 
68 Jordanów 
50 
21 
9 
69 Kalembina 
23 
3 
70 Kałusz 
27 
74 
71 Kamionka Strumiłowa . 
26 
39 
1 
72 Kańczuga 
14 
73 Kęty 
64 
74 Kolbuszowa 
32 
26 
8 
75 Kleparów 
12 
15 
76 Kołaczyce 
19 
77 Kołomyj a 
26 
25 
78 
Kopyczyńce 
44 
49 
79 Kossów 
23 
45 
80 Kozowa .' 
. 
. 
21 
50 
2 
81 Kozy 
30 
82 Krasiczyn 
30 
83 
Krościenko 
18 
21 
84 
Krosno 
26 
41 
85 Krynica 
18 
86 Krystynopol 
.... 
10 
14 
87 Krzeszowice 
.... 
25 
26 
88 Kuty 
20 
42 
89 Kulików 
20 
16 
90 Lanckorona 
25 
91 Leżajsk ... 
. 
. 
20 
46 
1 
92 Limanowa 
36 
35 
93 Lisiagóra 
28 
6 
94 Lisko 
....... 
57 
32 
95 Lubaczów 
25 
1 
96 Lutowiska 
12 
10 
97 Lwów .... 
97 
76 
22 
98 Łańcut 
47 
5 
• 
99 Łapanów 
Łęki 
16 
1 
3 
100 
Łapanów 
Łęki 
20 
101 Łodygowice 
30 
14 
102 Łuczyce 
...... 
30 
III. Razem . 1094 
737 
52 
11 
162- 
L. b. 
Miejscowość 
Czynnych 
Wspierają- 
cych 
Honorowych 
103 
Machów 
20 
104 
Maków 
44 
12 
105 
Maryampol 
..... 
12 
19 
1 
106 
Mielec 
65 
25 
12 
107 
Mikołajów 
22 
14 
108 
Monasterzyska .... 
12 
109 
Mościska 
30 
52 
1 
110 
Mosty wielkie .... 
26 
10 
3 
111 
Mrzygłód 
13 
• 
112 
Mszana dolna 
.. .. 
30 
18 
5 
113 
Muszyna 
22 
12 
114 
Myślenice 
80 
56 
115 
Nadworna 
57 
30 
2 
116 
Narajów 
17 
3 
1 
117 
Ni emirów 
17 
118 
Niestanice 
.. .. 
24 
119 
Niżankowice 
. ... 
20 
22 
120 
Niżniów 
.. .. 
24 
121 
Nowawieś 
.... 
16 
122 
Nowemiasto 
29 
123 
NowySącz..... 
35 
87 
6 
121 
Nowy Targ ..... 
34 
24 
4 
125 
Okocim 
..... 
28 
126 
Olesko 
12 
9 
127 
Oleszyce 
...... 
16 
30 
4 
128 
Ołpiny 
. 
... 
13 
129 
Osiek koło Żmigrodu . 
11 
130 
Osiek koło Oświęcima . 
18 
131 
Ostrów 
22 
132 
Oświęcim 
46 
23 
3 
133 
Ottynia 
30 
23 
134 
Padew kolonia 
. 
. 
. 
12 
135 
Paszczyna 
17 
1 
136 
Peczeniżyn 
22 
5 
137 
Piekary ... 
. 
. 
16 
2 
1 
138 
Pilzno 
38 
1 
139 
Piwniczna 
8 
IV. Razem . 
958 
449 
1 
48 
169- 
L. b. 
Miejscowość 
Czynnych 
Wspierają- 
cych 
Honorowych 
140 
Pławo 
18 
141 
Podhajce 
24 
142 
Podkamień k. Rohatyna 
12 
143 
Podwołoczyska.... 
27 
40 
144 
Porąbka 
17 
145 
Powitno 
19 
1 
'l 
148 
Potok złoty 
28 
2 
3 
147 
Pruchnik 
24 
31 
. 
148 
Prusy 
25 
10 
2 
149 
Przecław 
16 
150 
Przemyśl 
36 
42 
151 
Przeworsk 
35 
40 
152 
Radłów 
25 
40 
5 
153 
Radymno 
30 
35 
2 
154 
Radziechów 
17 
• 
155 
Rawa ruska 
14 
56 
156 
Rohatyn 
36 
157 
Ropczyce 
18 
19 
158 
Rudki 
30 
14 
8 
159 
Rudnik 
22 
160 
Ryglice 
16 
4 
161 
Rymanów 
.... 
26 
162 
Rzędzianowice .... 
20 
. 
163 
Rzeszów 
42 
180 
164 
Rzochów 
20 
12 
3 
165 
Sądowa "Wisznia . . . 
20 
4 
166 
Sambor 
45 
103 
167 
Sanok 
30 
1 
168 
Sąsiadowice 
13 
10 
169 
Sieniawa 
22 
, 
170 
Skawina 
20 
171 
Skole 
69 
44 
172 
Skowierzyn 
22 
1 
173 
Skotniki 
25 
10 
174 
Sokal 
26 
. 
175 
Spasów 
14 
176 
Stanisławów 
. ... 
32 
19 
Y. Razem . 
935 
718 
1 
24 
ll* 
164- 
L. b. 
Miejscowość 
Czynnych Wspierają- 
cych Honorowych 
177 Starasól 
24 
27 
178 Stary Sącz 
24 
80 
179 Starawieś 
18 
180 Stary Sambor .... 
25 
181 Stojanów 
25 
5 
182 Stryj 
28 
80 
183 Strzałki 
29 
80 
184 Strzyżów 
35 
12 
185 Sucha 
28 
4 
2 
186 Szczawnica wyzna . . 
21 
20 
2 
187 Tarnawica polna . . . 
34 
188 Tarnobrzeg 
22 
10 
189 Tarnów 
74 
149 
24 
190 Tartaków m 
18 
191 Toki 
23 
, 
192 Trembowla 
22 
58 
193 Trzemeśnia 
12 
6 
2 
194 Trześń, 
15 
195 Tuchów 
20 
45 
5 
196 Turka 
22 
197 Tymbark 
20 
198 Tyśmienica 
42 
22 
3 
199 Ulanów 
22 
200 Uście solne 
16 
* 
201 Uście zielone 
... 
29 
202 Ustrzyki dolne 
. 
. 
. 
12 
10 
203 "Wadowice 
50 
100 
204 Wielkie Oczy 
.... 
20 
205 Wieliczka 
34 
39 
2 
206 Wilamowice 
.... 
29 
207 Wiśnicz 
24 
20 
4 
208 Wiśniowczyk .... 
10 
209 Witków nowy .... 
30 
210 Wojnicz 
32 
211 Wojniłów 
10 
212 Wołowice 
12 
213 Zabłocie 
24 
75 
• 
VI. Razem 
935 
842 
44 
165- 
L. b. 
Miejscowość 
Czynnych 
Wspierają- 
cych 
Honorowych 
214 
215 
216 
217 
218 
219 
220 
221 
222 
223 
224 
Zakliczyn 
Zaleszczyki 
Zator 
Złoczów 
Żabno ....... 
Żmigród 
Żółkiew 
Żółtańce 
Żurawno 
Żydaczów 
Żywiec 
20 
22 
35 
42 
22 
18 
28 
18 
26 
20 
52 
10 
12 
14 
90 
8 
14 
4 
129 
32 
60 
2 
11 
2 
41 
VII. Razem . 
303 
373 
20 
I. Razem 
680 
467 
15 
II. 
" 
877 
404 
44 
III. 
"....... 
1094 
737 
52 
IV. 
" 
958 
449 
48 
V. 
935 
718 
24 
VI. 
" ....... 
935 
842 
44 
VII. 
" 
303 
373 
20 
Ogólna suma . 5782 3990 
247 
165- 
L. b. 
Miejscowość 
Czynnych 
Wspierają- 
cych 
Honorowych 
214 
215 
216 
217 
218 
219 
220 
221 
222 
223 
224 
Zakliczyn 
Zaleszczyki 
Zator 
Złoczów 
Żabno ....... 
Żmigród 
Żółkiew 
Żółtańce 
Żurawno 
Żydaczów 
Żywiec 
20 
22 
35 
42 
22 
18 
28 
18 
26 
20 
52 
10 
12 
14 
90 
8 
14 
4 
129 
32 
60 
2 
11 
2 
41 
VII. Razem . 
303 
373 
20 
I. Razem 
680 
467 
15 
II. 
" 
877 
404 
44 
III. 
"....... 
1094 
737 
52 
IV. 
" 
958 
449 
48 
V. 
935 
718 
24 
VI. 
" ....... 
935 
842 
44 
VII. 
" 
303 
373 
20 
Ogólna suma . 5782 3990 
247 
Rodzaje straży pożarnych. 
W Galicyi i Lodomeryi z W. Księstwem Krakow- 
skiem istnieją następujące rodzaje straży pożarnych: 
I. Ochotnicze straże pożarne w miastach 
i miasteczkach, które nie przyjęły na sie- 
bie obowiązków straży pożarnej gminnej. 
Straże te zorganizowane są na podstawie ustawy o sto- 
warzyszeniach z dnia 15. listopada 1867 r. Dz. p. p. 
Nr. 134., a istnieją w miastach liczących wyżej jak 
10.000 mieszkańców, tudzież w mniejszych miastach 
i miasteczkach obok straży pożarnych gminnych. 
II. Ochotnicze straże pożarne w miastach 
i miasteczkach, które przyjęły na siebie 
obowiązek straży pożarnej gminnej. Wedle 
§. 16. ustawy o policyi ogniowej dla miast i miasteczek 
z dnia 10. lutego 1891 Dz. u . kr. Nr. 18 w każdem mie- 
ście lub miasteczku bez wyjątku musi być zorganizo- 
wana straż pożarna gminna. W gminach atoli, gdzie 
ochotnicza straż pożarna przyjmie na siebie obowiązki 
straży pożarnej gminnej, odpada potrzeba organizo- 
wania osobnej straży pożarnej gminnej Straże te za- 
tem zorganizowane są na podstawie ustawy o policyi 
ogniowej dla miast i miasteczek z dnia 10. lutego 1891 
Dz. u . kr. Nr. 18. i na podstawie ustawy o stowarzysze- 
niach z dnia 15. listopada 1867 Dz. p. p. Nr. 134. Stra- 
że te przyjmując na siebie obowiązki straży pożarnej 
168 
gminnej, uwolniły gminy od ciężkiego pod względem 
materyalnym obowiązku utrzymywania i opłacania oso- 
bnego korpusu straży pożarnej gminnej. 
III. Straże pożarne gminne (zawodowe, 
zwane także miejskiemi, płatnemi, eta- 
towemi). 
Straże te istnieją w miastach liczących więcej jak 
10.000 mieszkańców bez względu na istnienie straży 
pożarnej ochotniczej, tudzież w miastach i miasteczkach 
liczących mniej jak 10.000 mieszkańców, jeżeli tam 
ochotnicze straże pożarne nie przyjęły na siebie obo- 
wiązków straży pożarnej gminnej. Straże te zorganizo- 
wane są na podstawie ustawy o policyi ogniowej z dnia 
10. lutego 1891 Dz. u kr. Nr. 18 i na podstawie uchwał 
Rad miejskich w poszczególnych gminach. We Lwowie 
i w Krakowie obowiązują inne ustawy ogniowe, tam też 
straże pożarne zawodowe na podstawie innych ustaw są 
zorganizowane. 
Wedle rozporządzenia Wysokiego Wydziału krajo- 
wego z dnia 31. października 1891 L. 44204, wprowa- 
dzającego w życie ustawę o policyi ogniowej z dnia 
10. lutego 1891 Dz. u. kr. Nr. 18, stały korpus straży 
pożarnej gminnej składać się ma z 12 ludzi, zaś wy- 
jątkowo w miastach niezamożnych z mniejszej liczby, 
lecz w każdym razie nie niżej jak 6 ludzi i stójek kon- 
nych o dwóch przynajmniej zaprzęgach. 
IV. Pomocnicze straże pożarne w mia- 
stach i miasteczkach. Paragrafy 7. i 26. ustawy 
o policyi ogniowej dla miast i miasteczek z dnia 10. 
lutego 1891 Dz. u. p. Nr. 18 postanawiają, że na we- 
zwanie Naczelnika gminy (Burmistrza) lub Delegata 
gminy obowiązanym jest każdy mieszkaniec gminy pod 
karą nieść pomoc przy gaszeniu pożaru, a wszyscy ci 
pomoc niosący, jak niemniej osoby przeznaczone do 
specyalnych czynnności, winni się stosować do rozpo- 
rządzeń kierującego ratunkiem. Mieszkańcy każdej 
169 
gminy miejskiej i małomiejskiej tworzą zatem pomo- 
cniczą straż pożarną dla straży pożar-nej ochotniczej 
lub gminnej. 
V. Ochotnicze straże pożarne w gminach 
wiejskich, 
zorganizowane na podstawie ustawy 
o stowarzyszeniach z dnia 15. listopada 1867 Dz. p p. 
Nr. 134. 
VI. Obowiązkowe straże pożarne w gmi- 
nach wiejskich, zorganizowane na podstawie §§. 27. 
lit. b. k. 32. 33. i 57. ustawy gminnej z r. 1866 i po- 
stanowień patentu cesarskiego z dnia 28. lipca 1786. 
Do obowiązkowych straży pożarnych w gminach 
wiejskich należą wszyscy mężczyźni wieku od 18 do 42 
lat, zamieszkali w gminie, o ile nie są dotknięci kale- 
ctwem i których Rada gminna lub Zwierzchność gmin- 
na od tego obowiązku nie uwolniła. 
VII. Wiejskie pogotowia pożarne, zorga- 
nizowane na podstawie ustawy gminnej z r. 1866 i ces. 
patentu z dnia 28. lipca 1786 na wzór pogotowi po- 
żarnych zaprowadzonych w gminach wiejskich powiatu 
sokalskiego. Z każdych pięćdziesięciu numerów domów 
wybrała Zwierzchność gminna dziesięciu młodych męż- 
czyzn, a każda taka dziesiątka jednego dziesiętnika. 
Członkowie tego pogotowia obowiązani są w dzień, 
czy w nocy być pierwszymi do gaszenia pożaru i sto- 
sować się bezwzględnie do zarządzeń dziesiętnika. 
VIII. Straże pożarne fabryczne, organizo- 
wane ze służby fabrycznej, dworskie, ze służby dwor- 
skiej, k o 1 ej o w e , ze służby kolejowej, zakładowe 
szkolne, z uczniów szkół rolniczych, wojskowe, 
organizowane w garnizonach z żołnierzy. 
Zestawienie 
straży pożarnych wedle lat ich założenia. 
Rok założenia 
Straży pożarnych wyszczególnionych na wstępie 
p. t. „Rodzaje straży pożarnych" pod 
Rok założenia 
l. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. 
Przed 1865 
1————— 
2 
1865 
3— 
3 
— 
— 
— 
— 
— 
1866 
- 
1867 
— 
1 
1868 
2——————— 
1869 
— 
11 
1870 
— 
— 
2———— 
1 
1871 
23 
1872 
17—— 
1— 
1— 
1873 
55 
1——— 
— 
— 
1874 
418— 
1875 
271——— 
51 
1876 
— 
7 
Do przeniesienia . 20 49 8 — 
1— 
64 
171 
Rok założenia 
Straży pożarnych wyszczególnionych na wstępie 
p. t. „Rodzaje straży pożarnych" pod 
Rok założenia 
l. II. III. IV. V. VI. VII. VIII. 
Z przeniesienia . 20 49 8 — 
1— 
4 
1877 
— 
3—— 
— 
— 
— 
1878 
— 
51— 
— 
— 
— 
1 
1879 
— 
4— 
— 
— 
— 
— 
— 
1880 
131— 
_ 
— 
33 
1881 
— 
4—— 
1——— 
1882 
— 
2- 
— 
— 
— 
— 
1883 
__ 
3—— 
1— 
1— 
1884 
15— 
— 
2— 
32 
1885 
12 
— 
— 
— 
143 
1886 
— 
2— 
— 
— 
— 
12— 
1887 
— 
10 
1— 
1— 
31 
1888 
23 
— 
2— 
98_ 
1889 
18— 
— 
6— 
12— 
1890 
18— 
— 
4—206 
1891 
— 
6 
— 
— 
17— 
51 
1892 
2182— 
4— 
183 
Do przeniesienia . 29 135 13 — 39 
— 
195 24 
172 
Rok założenia 
Straży pożarnych wyszczególnionych na wstępie 
p. t . „Rodzaje straży pożarnych" pod 
Rok założenia 
l. 
II. 
III. 
IV. 
V. 
VI. 
VII. 
VIII. 
Z przeniesienia 
2913513—39 
— 
195 24 
1893 
3121 
2 
4— 
1894 
112— 
16— 
9 
1895 
152— 
5-22 
— 
1896 
1171—20— 
92 
1897 
310——19486— 
4 
1898 
— 
7——1085— 
4 
1899 
210 
L91988— 
5 
1900 
— 
1— 
8123— 
Nie wiadomo . . . 
128— 
9—195 
31 
Razem..40221269913068243472 
Zestawienie powiatami ilości straży pożarnych. 
Ochotnicze straże pożarne w miastach i mia- 
steczkach, które 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
I 
nie przyjęły na siebie 
obowiązków straży po- 
żarnej gminnej 
II 
przyjęły na siebie obowią- 
zek straży pożarnej gminnej 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkachilośćTowarzystw 
ilość członków 
ilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychVIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskoweilośćstrażypożarnych 
ilość członków 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychjilośćstrażyilośćfunkcyo-naryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnych1ilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowychIlośćmieszkańcówwpowiecie 
Biała 
.... 
4 169 
3 
— 
339214340?? 
21901— 
3 
92.211 
Bóbrka .. . 
— 
— 
•— 
230121——2205239853— 
2 
231109307974 
69.612 
Bochnia...118—85135511216120————7720— 
— 
15 899 51 20 101.108 
Bohorodczany 
— 
— 
— 
3802———2505————151021— 
— 
— 
— 
20 1606 
2— 
56.205 
Borszczów..121 5-—5 86 
— 
— 
— 
9958112— 
11 874 5 131— 
32 2082 
5— 
106.755 
Brody 
.. 
. 
— 
— 
— 
812410—1641054112——3620661551911066379110— 
130.707 
Brzesko . 
— 
— 
— 
— 
49945———112025340512261— 
— 
— 
19533855 
90.748 
Brzeżany . . 
— 
•— 
— 
— 
41201018——2422 
— 
—. 
— 
24 1710 4 260 
— 
34 2512 101 8 86.880 
Brzozów...126—1232303——1400 
— 
2 
12 
— 
6470304 
73 108 
Buczacz . . 
1282351306———21621???1 
15746011018805 
8 3 113.170 
Chrzanów . . 
•— 
— 
— 
23451— 
— 
— 
— 
1 2526—19 573 7 3774110331119 77— 
78.026 
Cieszanów..241314247 
2, 
1150——— 
91961938333236849316 
71.612 
I.Razem 6134 381646108630829 212284388 22 481151 
8 
134 7436 61 2165 10 172 309 15874 497 53 1,070.142 
174- 
Wydział 
powiatowy 
Ochotnicze straże pożarne w miastach i mia- 
steczkach, które 
III*)Strażepożarnegminne|(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
VII 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
ilość członków 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
I 
nie przyjęty na siebie 
obowiązków straży po- 
żarnej gminnej 
II 
przyjęły na siebie obowią- 
zek straży pożarnej gminnej 
III*)Strażepożarnegminne|(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
ilość członków 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilość członków 
ilość członków 
III*)Strażepożarnegminne|(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
ilość członków 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
ilość członków 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćfunkcyo-naryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćstrażypożarnyczynnychwspierającychhonorowychIlośćmieszkańcówwpowiecie 
Czortków 
. 
. 
114—— 
228133—— 
— 
124 
— 
— 
— 
— 
230 
6 
96 13 3 64.741 
Dąbrowa 
— 
14—— 
366281——2181————— 
— 
395—— 
8 342 28 1 63.547 
Dobromil 
.. 
— 
— 
— 
— 
4112156162148 
12468641845 
6182240802357211461.468 
Dolina 
. 
.. 
12014— 
120—— 
111— — 
— 
— 
— 
— 
1010431441434630155414— 
90.929 
Drohobycz**)121524— — — — 112 
— 
4121——— 
— 
— 
— 
— 
— 
6 154 52 4 118.742 
Gorlice 
. 
.. 
— 
— 
— 
— 
496317 
— 
3 530 
118— 
7636151356—— 
30 2636 31 7 79.670 
Gródek 
. 
.. 
118— 
117332——21212 
119113327741149024051457034364.637 
Grybów ...130—— 
234227———3329 
113—— 
1 
40— 
— 
19 
9 455227— 
48.521 
Horodenka.. 2 40—— 
112————1300————— 
— 
— 
— 
— 
— 
4352—— 
86.047 
Husiatyn . .. 1 
44 49 
328————1185———— 
5265— 
— 
— 
— 
10 52249— 
89.377 
Jarosław 
.. 
— 
— 
— 
|37666—118 
— 
353——— 
— 
— 
— 
44011 18766— 119.988 
Jasło .... 1 
7— 
—'j61168———3559 
3145958912414252351768125102507 
Jaworów 
.. 
— 
— 
— 
— 
310373——21586——— 
18 1310 
8551—— 
31 3550 7 3 71.673 
Kałusz 
. 
.. 
23774 
— 
— 
. 
— 
— 
— 
— 
1416——— 
•— 
37 3692 
9356—— 
49450174— 
77.875 
II. Razem 11 231 1891 4 33 708 428 22 4 47 20 5446 14 303 11 14 184 12194 78 3858 16 257 360 23044 628 40 1,139.722 
175- 
Wydział 
powiatowy 
Ochotnicze straże pożarne w miastach i mia- 
steczkach, któro 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
v 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
I 
nie przyjęły na siebie 
obowiązków straży po- 
żadnej gminnej 
II 
przyjęły na siebie obowią- 
zek straży pożarnej gminnej 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
v 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkachilośćTowarzystw 
ilość członków 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskoweilośćstrażypożarnych 
ilość członków 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychIlośćstrażyilośćfunkcyo-naryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowychIlośćmieszkańcówwpowiecie 
Kamionka Str. 
— 
— 
— 
719044 
— 
— 
1 
320 
244——2710821122835051191444— 
97.051 
Kolbuszowa . 
— 
— 
— 
- 
494878-—41080———— 
2 265 
7363—— 
17 1802 87 8 70.774 
Kołomyja . .1 26 25 — 
5109245 
262396———--575191 
51061? 
73 5854 49 5 131.073 
Kossów .. . 
- 
— 
— 
- 
36787— 
— 
1 
40————— 
— 
— 
— 
— 
— 
4 10787— 
77.767 
Kraków...1???————149- 
— 
693102672374 
5 
60 
3 
3 
20 83 2596 10 2 73.381 
Krosno .. . 
— 
— 
— 
25351—' 
- 
— 
— 
— 
121— 
— 
1 
24— 
— 
— 
4 
9851— 
76.832 
Łańcut...113—— 
4116911——4899———— 
4 316 
5 
27 1? 
19 1371 91 1 129521 
Limanowa . . 
— 
— 
— 
— 
25635———2 
87 
2461892230 
6 
39-— 
14 458 53 9 73.239 
Lisko .... 
- 
— 
— 
— 
410578— 
— 
2447————— 
— 
3421151060978— 
84 118 
Lwów **) 
. 
. 
1977622——— 
165—— 
72168512— 
— 
— 
— 
2? 
11 378 161 34 108.872 
Mielec .... 
1652512359123———— 
15 397 1912 4 160 
3100-— 
26 781 56 27 71.296 
Mościska . . 
— 
— 
— 
— 
497564——18012622321643 
6172-— 
44 2018 58 6 71.988 
Myślenice . . 
— 
— 
— 
— 
3174899-—113881846810 
6 
413 271261- — 
45 2170 157 19 83.867 
Nadwoórna . . _ 
— 
— 
— 
273422— 
2402————161670— 
— 
112 21215742271.496 
III. Razem 5 201 126 34 43 1193 696 32 4 140 20 3889 42 1027 202 47 218 13368 78 2398 12 97 422 22313 1024 113 1,221.275 
176- 
Wydział 
powiatowy 
Ochotnicze straże pożarne w miastach i mia- 
steczkach, które 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,ipłatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
I 
nie przyjęty na siebie 
obowiązków straży po- 
żarnej gminnej 
II 
orzyjęły na siebie obowią- 
zek straży pożarnej gminnej 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,ipłatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,ipłatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkachilośćTowarzystw 
ilość członków 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskoweilośćstrażypożarnych 
ilość członków 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychihonorowychilośćstrażyilośćfunkcyo-)naryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowych\Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychihonorowychilośćstrażyilośćfunkcyo-)naryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowych\Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychihonorowychilośćstrażyilośćfunkcyo-)naryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowych\Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Nisko **) 
. 
. 
— 
— 
— 
- 
2 
44— 
— 
— 
2 
476 
2 
39 
6 
559 — 
— 
60.269 
Nowy Sącz 
— 
— 
— 
5 107 179 
61 
12- 
— 
2 
32— 
- 
— 
— 
1 
3 
3 101 
12 
255 179 
6 
110.245 
Nowy Targ . 
— 
— 
— 
— 
2 
52 
45 
4— 
_ 
1 
156 
3 
71 
20 12 
4 
145 
— 
— 
1 
25 
11 
449 
65 16 
74.900 
Pilzno 
. 
.. 
— 
— 
— 
- 
3 
96 
10 
5— 
— 
1 
20 
— 
— 
- 
— 
— 
1 
?-— 
5 
116 
10 
5 
47.685 
Podhajce **) .— 
— 
— 
— 
1 
24— 
— 
— 
-- 
— 
— 
4 
56 
5 
80— 
— 
79.343 
Przemyśl . . 1 
36 
42— 
5 
57 
23— 
143— 
— 
— 
— 
- 
- 
4 
235 
1 
10 
2 
38 
14 
419 
65— 
121.383 
Przemyślany . 
— 
— 
i- 
— 
— 
— 
1 
62 
1125 
1 
13— 
— 
7 
416 
7 
275 - 
— 
18 
1835 — 
— 
69.146 
Rawa ruska . 2 
37 
391 
4 
57 
56— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
— 
- 
18 
476 
7 
108 
1 
16 
32 
694 
95 
1 
95.110 
Rohatyn **) . 
— 
— 
— 
- 
5 
97 
— 
5 
97- 
— 
95.975 
Ropczyce . . 
— 
— 
— 
— 
4 
95 
21— 
— 
— 
— 
— 
2 
31 
215 
3 
460 
— 
— 
— 
— 
9 
586 
42 
5 
73.640 
Rudki .... 
— 
— 
— 
— 
2 
46 
3418— 
— 
1 
312 
3 
358 
34 
18 
62.482 
Rzeszów . .. 1 
42180— 
5 117 
67 
5227 
1 
20 
2 
53 
25 
5 
557 
16 
1346 
4 
64 
36 
2226 249 
10 
145 939 
Sambor .. .1 
45 103 
— 
— 
— 
— 
1 
12- 
— 
1 
13 
10- 
17 
1081 
6 
242 
1 
16 
27 
1409 113 — 
85.042 
Sanok ...1 
27— 
— 
8 100 
10— 
110 
3 
173 
4 
85— 
— 
13 
621 
2 
25 
1 
20 
33 
1061 
10, 
95.305 
IV.Razem 6 187 364 1| 46 892 445 
38711011 
2282 
19 354 
53 22 
71 
3991 
41 
2009 15 319 
216 10144 862 
61 1,216.464 
Wydział 
powiatowy 
Ochotnicze straże pożarne w miastach i mia- 
steczkach, które 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
I 
nie przyjęty na siebie 
obowiązków straży po- 
żarnej gminnej 
II 
przyjęły na siebie obowią- 
zek straży pożarnej gminnej 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkachilośćTowarzystw 
ilość członków 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskoweilośćstrażypożarnych 
ilość członków 
Ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćfunkcyo-jnaryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyilośćczłonkówjczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowychIlośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćfunkcyo-jnaryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyilośćczłonkówjczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowychIlośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćfunkcyo-jnaryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyilośćczłonkówjczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowychIlośćmieszkańcówwpowiecie 
Skałat .. . 
— 
— 
— 
36255—16 
2 270 
42161271158155— 
84.047 
Śniatyn...24853112410 
5350— 
— 
124 
9 446 63 1 76.065 
Sokal .... 
— 
— 
— 
— 
48414———2112 
368——— 
— 
952972244106328014— 
90.025 
Stanisławów . 2 48 51 — 
238191226- 
-i 
2326937567— 
— 
— 
— 
15 711 139 4 105.408 
Stary Sambor — — 
— 
— 
49127 
- 
— 
1 
81———— 
3 230 
1701251049727 
50.123 
Stryj .... 
- 
— 
— 
— 
297124 
110 
6 
851918728830467124 
95.401 
Tarnobrzeg 
— 
— 
— 
— 
46310 
— 
— 
1 233 
914040 
14 43650— 
68.081 
Tarnopol..12380—————2261 
24 
25222— 
923327695245441098102— 120.007 
Tarnów...17414924236495l171384 
1286 
140 
7 579 204 29 98.543 
Tłumacz 
. 
. 
— 
— 
— 
— 
41161013—— 21132 
134——— 
— 
3148224 121454101390.552 
Trembowla 
— 
— 
— 
— 
4107861——41729 
12226— 
3 170 
3 
9 
— 
15 2037 112 1 71.823 
Turka 
.. 
. 
— 
— 
— 
— 
122 
1 
22— — 
62.578 
Wadowice..263—— 
3 
125133——— 5635 
121—— 
1 
12— 
— 
1 12 13 868 133 — 104.722 
Wieliczka..25239161261— — 113— 
9 214 45— 
4 156 
4152212 24 6608416103.451 
V. Razem 10 308 37241 36 926 628 10 8 98 17 4330 29 611 208 3 40 2073 156 4449 15 341 311 13136 1208 54 1,220.826 
*) Wyszczególniono tylko składające się przynajmniej z 6 
**) Na podstawie dawniejszego wykazu. 
ludzi. 
Razem . 
1704 89368 4778 347 
Wydział 
powiatowy 
Ochotnicze straże pożarne w miastach i mia- 
steczkach, które 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
I 
nie przyjęty na siebie 
obowiązków straży po- 
żarnej gminnej 
ii 
przyjęty na siebie obowią- 
zek straży pożarnej gminnej 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkach 
V 
Ochotnicze straże 
pożarne w gminach 
wiejskich 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskowe 
Razem 
ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
ilośćTowarzystw 
ilość członków 
III*)Strażepożarnegminne(zawodowe,miejskie,płatne,etatowe)IVPomocniczestrażepożarnewmiastachimiasteczkachilośćTowarzystw 
ilość członków 
VI 
Obowiązkowe 
straże pożarne 
w gminach 
wiejskich 
VII 
Wiejskie 
pogotowia 
pożarne 
VIIIStrażepoż.fabryczne,dworskie,kolejowe,zakładowe,wojskoweilośćstrażypożarnych 
ilość członków 
ilośćmieszkańcówwpowiecie 
Wydział 
powiatowy 
ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowych|ilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowych|ilośćstrażyilośćfunkcyo-naryuszówilośćstrażyilośćczłonkówilośćTowarzystwczynnychwspierającychhonorowychilośćstrażyilośćczłonkówczynnychilośćpogotowiilośćczłonkówczynnychilośćstrażyIlośćczłonkówczynnychilośćstrażypożarnychczynnychwspierającychhonorowychilośćmieszkańcówwpowiecie 
Zaleszczyki 
— 
— 
— 
— 
365163-——— 
— 
— 
— 
— 
5 231 
2?—— 
10 296 16 3 75.598 
Zbaraż .. .1 20 20- 
123 
2 
4320— 
62.722 
Złoczów . . .— 
— 
— 
611410511—— 1 
28—— 
— 
9 1207 10 670 1 24 27 2043 105 11 148.808 
Żółkiew ... 1 28 14— 
24626316—— 
11842— 
— 
— 
— 
124 
6 122 44 5 80.936 
Żydaczów . . 
- 
— 
- 
— 
3681754——1322————211066 
729814331758 
175 
4 65.647 
Żywiec . .. 
— 
— 
— 
— 
3105110 .3 
— 
— 
1 363 
25489—— 
— 
1 
43130 8 595199397.810 
VI.Razem24834— 1739843224163713 
49593235250420101148286485755926531.521 
ZESTAWIENIE 
I. Razem 
II. Razem 
III. Razem 
IV. Razem 
V. Razem 
VI. Razem 
6 
11 
6 
10 
2 
134 
231 
201 
187 
308 
48 
38 
189 
126 
364 
372 
34 
16 
4 
34 
1 
41 
46 
33 
43 
46 
36 
17 
1086 
708 
1193 
892 
926 
398 
308 
428 
696 
445 
628 
432 
29 
22 
32 
38 
10 
24 
2 
4 
4 
7 
8 
1 
12 
47 
140 
110 
98 
6 
28 
20 
20 
11 
17 
3 
4388 
5446 
3889 
2282 
4330 
713 
22 
14 
42 
19 
29 
4 
481 
303 
1027 
354 
611 
95 
151 
11 
202 
53 
208 
93 
8 
14 
47 
22 
3 
2 
134 
184 
218 
71 
40 
35 
7436 
12194 
13368 
3991 
2073 
2504 
61 
78 
78 
41 
156 
20 
2165 
3858 
2398 
2009 
4449 
1011 
10 
16 
12 
15 
15 
4 
172 
257 
97 
319 
341 
82 
309 
360 
422 
216 
311 
86 
15874 
23044 
22313 
10144 
13136 
4857 
497 
628 
1024 
862 
1208 
559 
53 
40 
113 
61 
54 
26 
1,070.142 
1,139.722 
1,221 275 
1,216.464 
1,220.826 
531.521 
Ogólnie 40 1109 
1123,96 
221 5203 2937 155 26 413 99 21048 130 2871 718 96 682 41566 434 15890 7211268 1704 8936814778' 347 6,399.950 
Zestawienie: Towarzystwa ochotniczych straży pożarnych . 
Inne organizacye pożarne 
391 
1313 
9183 
80185 
4778 347 
Zestawienie 
powiatami ilości przyrządów i przyborów pożarnych w gminach, które posiadają straże pożarne. 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnych 
Sikawek 
Wężytłoczącychwmetrach4-kolowychbeczkowozów2-kolowychbeczkowozówWiadereknawodę 
Drabin 
OsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychKocówratunkowychPomostówgzymsowychPrząrządówdymowychioddechowychApteczekstrażackichNoszydlarannych4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnychparowych4-kołowychssąco-tłoczących2-kolowychssąco-ttoczących4-kotowychbezssącegowęża2-kotowychbezssącegowężaprzenośnychmałychręcznychWężytłoczącychwmetrach4-kolowychbeczkowozów2-kolowychbeczkowozówWiadereknawodęmechanicznychwysuwalnychprzenośnychskładanychzwykłychpojedynczychhakowychdookiendachowychOsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychKocówratunkowychPomostówgzymsowychPrząrządówdymowychioddechowychApteczekstrażackichNoszydlarannych4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
1 Biała 
3 
4 
16 
21 
2 
25 
1499 
3 
8 
114 
5 
20 
10 
6 
72 
12 
30 
10 
2 
Bóbrka 
.... 
1 
2 
3 
6 
5 
1 
2 
5 
159 
8 
7 
32• 
4 
15 
6 
4 
114 
18 
7 
33 
11 
3 Bochnia .... 2 
4 
6• 
10 
7 
7 
3 
156 
795 
21 
10 
430 1 
8 
70 
11 
17 
151 
55 
51 
321 
11111 
1 
4 
Bohorodczany 
• 
13• 
5 
5 
11• 
615 
134 
2 
6 
16 
275 
241 
11 
8 
1 
5 
Borszczów . . . 
• 
1 
6 
2 
3 
• 
2 
1 700 
25 
44 
14 
1559 
1236 
2 
30 
558 
120 
2 
6 
Brody 
2 
2 
12• 
7 
31 
6 
14 
2 
144 
356 
12 
23 
621 
2 
1056 
3 
23 
1002 
50 306 
16 
41 
7 
Brzesko .... 2 
4 
2 
9 
5 
1 
2 
5 
247 
367 
11 
6 
291 
1 
4 
174 
9 116 
385 
27 147 
22 
8 
8 
Brzeżany .... 2 
3 
5] 
8 
3 
1 
4 
19 
3 
854 
4 
35 
439 
1 
274 
14 
51 
537 
20 
97 
131113 
12 
9 
Brzozów .... 
• 
1 
41 
3 
3 
124 
268 
4 
2 
6 
2 
8 
11 
20 
6 
6 
19 
10 
Buczacz .... 
3• 
4 
5 
1 
1 
4 
226 
280 
2 
21 
44 
1 
• 
6 
3 
21 
141 
20 
12 
52 
11 
Chrzanów .. .1 
2 
u 
12 
4 
2 
1 
25 
162 
1885 
28 
9 
225•• 
• 
632 
5 
62 
504 
22 211 
21• 
32• 
2 
12 
Cieszanów . . . , 
14 
5 
12 
3 
23 
224 
382 
5 
14 
348 
1 469 
6 
5 
297 
2 
23 
6 
41 
I. Razem . 
13 
24 
882.92 
85 
23 
28 
88 
2507| 
7004 144 155 4125 1 3 
24 
4229 
77 346 
402221210291942117316;94 
34 
180- 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnych 
Sikawek 
Wężytłoczącychwmetrach4-kołowychbeczkowozów2-kołowychbeczkowozówWiadereknawodę 
Drabin 
OsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychKocówratunkowychPomostówgzymsowychiPrzyrządówdymowychioddechowychApteczekstrażackichNoszydlarannych4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnychparowych4-kołowychssąco-tłoczącyoh2-kołowychssąco-tłoczących4-kołowychbezssącegowęża2-kołowychbezssącegowężaprzenośnychmałychręcznychWężytłoczącychwmetrach4-kołowychbeczkowozów2-kołowychbeczkowozówWiadereknawodęmechanicznychwysuwalnychprzenośnychskładanychzwykłychpojedynczychhakowychdookiendachowychOsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychKocówratunkowychPomostówgzymsowychiPrzyrządówdymowychioddechowychApteczekstrażackichNoszydlarannych4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
13 
Czortków . . . 
2 
2• 
31111 
2 
560 
2 
15 
6 
2 
103 
5 
4 
14 
4 
74 
• 
1 
1 
1 
14 
Dąbrowa 
. 
.. 
1 
4 
5 
2 
3 
1 216 
209 
2 
9 
160 
2 
65 
6 
16 
73 20 
42 
S 
2 
15 
Dobromil . < 
.2 
4 
1 
2 
6 
3 
2 
748 
478 
71284 
1 
1052 
14 
26 
859 
42 
212 
14 
• 
32• 
2 
16 
Dolina 
11 
8 
13 
336 
985 
420 
2 
12 
293 
7 1399 
742013 
10 122 
10 
4 
17 
Drohobycz *) . . 
1 
1 
1 
31 
1 
140 
10 
15 
363 
48 
10 
18 
Gorlice .... 1 
2 
2 
521 
5 
467 
427 
5 
4 
844 
1 
786 
5 
8 
596 
67 100 
27 
11• 
11 
1 
19 
Gródek .... 2 
313 
1 
21 
5 
2 
2 
3 
235 
484 
35 
53 
156 
2 
113 
4 
8 
457 
34 
25 
13• 
1 
1• 
20 
Grybów .... 1 
14 
6 
3 
1 117 
127 
2 
5 
123 
110 
3 
3 
80 
•? 
16 
21 
Horodenka . . . 
2 
2 
3 
1• 
4 
12 
65 
4 
13 
47 
1• 
8 
14 
16 
15 
7 
1 
1 
22 
Husiatyn .... 3 
2 
4 
9 
6122103 
142 
5 
49 
85 
11 
20 
5 
13 345 
12 
9 
20 
1 
23 
Jarosław 
. 
.. 
2 
45 
1 
8 
16 
2 
2 
8 
10 
468 20 
13 
553 
22 
1 
117 
17 
20 
27 
20 
26 
3811 
2111 
1 
24 
Jasło 
3 
37 
12 
4 
3 
3 
4 
454 
476 
189 
480 
2 
144 
16 110 
291 
203 
170 
60 
1 
1 
25 
Jaworów 
. 
.. 
1 
12 
1 
8 
5 
3 
'234 
82 
9 232 
121 
41 
1 666 
9! 
44 
578 
83 58; 8] 
- 
' 
14 
26 
Kałusz 
2 
5 
6 
6 
11 
4809 
124 
582 
1325 
1 5110 
2, 
4 
4735 900 
329 
6| 
• 
! 
6 
1 
II. Razem . 16 
24 
56 
5 
99 
71 20 
15 
40 
8.392] 
4202 126 
497 
44927 5 
20 
9696: 100 267 
10132I139oj 1117 
24J 
28| 
771664 
3 
181- 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnychi 
Sikawek 
Wężytłoczącychwmetrach4-kołowychbeczkowozów2-kotowychbeczkowozówWiadereknawodę 
Drabin 
OsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychjKocówratunkowychPomostówgzymsowychPrząrządówdymowychioddechowychApteczekstrażackichjNoszydlarannych4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnychiparowych4-kołowychssąco-tłoczących2-kołowychssąco-ttoczących4-kołowychbezssącegowęża2-kotowychbezssącegowężaprzenośnychmałychręcznychWężytłoczącychwmetrach4-kołowychbeczkowozów2-kotowychbeczkowozówWiadereknawodęmechanicznychwysuwalnychprzenośnychskładanychzwykłychpojedynczychhakowychdookiendachowychOsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychjKocówratunkowychPomostówgzymsowychPrząrządówdymowychioddechowychApteczekstrażackichjNoszydlarannych4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
27 Kamionka Strum. 2 
2102 
572122 
47813544514 
28805209501410517 
6211 5 
28 Kolbuszowa . . 1 
14 
31133735223 
15280•11204742226138624•• 
3 
• 
2•• 
29Kołomyja ...1 3 71 
1196239007721512662•• 
24849 8624425 1948251••117111 2 
30 Kossów .... 
• 
22• 
3• 
1• 
• 
120817 
23•24 
1024 
20 
• 
9•• 
• 
1• 
3 
31 Kraków.... 1 3 42 1 
42 6 3 170184141577154 9542411 7453426010795072010633212•238 
24 
32 Krosno .... 2 
23 
3• 
3.. 
1 
6930556 
50•• 
1 
5654 
1087161 
1 
33 Łańcut ..... 2 2 4 
752261180170296027874324514572791011331 
3 
2 
2121• 
2 
34Limanowa...133• 
5332• 
8724818616•• 
• 
2789382872346 
35 
33. 
34• 
21 
5927225 
46•21 
81011 
2246510• 
• 
• 
11•1 
36Lwów*)....1 3 91 
811• 
3 
575536• 
165112 
146 
47 2205012121•43 
37 Mielec 
. 
. 
. 
. 
1214• 
1553• 
1118617241833711337359438430334•• 
1•1 
• 
1 
38Mościska.... 2 3 5• 
513- 
2 
48138717625121246563614935418. 
39 Myślenice . . . .2 
710• 
1213217776201842317161311813123014832419438 
• 
11221 
6 
40 Nadwórna . . . 
. 
22 
322 
2 
7027026 
36. 
. 
373 
3 283 
11 7• 
III. Razem . 16 38 118 
125 57 32 14 121 7004 10521 182275 63021320 32 10081 120 637 9856 2492630 361 9 7 323 5221417 3 42 
182- 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnychf 
Sikawek; 
Wężytłoczącychwmetrach4-koło/,ychbeczkowozów2-kołowychbeczkowozówWiadereknawodę 
Drabin 
OsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychjKocówratunkowychPomostówgzymsowychPrzyrządówdymowychioddechowych1ApteczekstrażackichNoszydlarannych|4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzij 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnychfparowych4-kołowychssąco-tłoczących2-kołowychssąco-tłoczących4-kołowychbezssącegowęża2-kołowychbezssącegowężaprzenośnychmałychręcznychWężytłoczącychwmetrach4-koło/,ychbeczkowozów2-kołowychbeczkowozówWiadereknawodęmechanicznychwysuwalnychprzenośnychskładanychzwykłychpojedynczychhakowychdookiendachowychOsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychjKocówratunkowychPomostówgzymsowychPrzyrządówdymowychioddechowych1ApteczekstrażackichNoszydlarannych|4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzij 
41 Nisko 
3 
4 
4• 
3 308 
60 
5 
66 
• 
838 
40 
6 
4 
42 NowySącz... 1 
3 
121 
12411 
121158831510201 
3 
45312866298 
642622•3 
1 
• 
3 
43NowyTarg...3 4 5• 
7 
6211104100994 
162•251121010221303526 
1•1 
• 
2 
44 Pilzno 
112• 
121• 
• 
63 
6027307 
12 
221411014142 
1111••1 
• 
45 Podhajce*) . . . 
• 
1 
1 
2 
12 
326036 
201 
754 
12 
88•• 
• 
1 
1 
46Przemyśl....4 4 41 
561• 
1 
731043308186232 
963049144440633314225•112 
47 Przemyślany . . 
• 
13• 
46 
2143 
103 25 12 744 
698 • 
• 
859822••• 
1 
1 
48 Rawa ruska . . 
• 
27• 
512169 
63 427 
733 
73•• 
2181•38281302311•• 
2 
* 
49 Rohatyn .... 
• 
11• 
46126 
8 196 
27 
88• 
• 
16213 
6222136 
• 
• 
2 
50 Ropczyce ... 1 
15 
4423• 
224 169 312 434• 
1563614131221520 
• 
1 
51 Rudki 
12• 
5• 
• 
1 
• 
220 5 
95 
2 
415 
4 
24• 
• 
• 
52 Rzeszów .... 2 5 9 
20 17 
6 
1584 812 32 16 1857 
1 
7 
131713117 821191174481111181 
• 
53 Sambor .... 
. 
13 
37 
2 
11444555411190 
2974 697 37810196,18• 
1|11 
54 Sanok 
3413 
7121•1012841271812401• 
258526290 84012070351 
11 
IV.Razem.15 29 702* 83 82 29 18 41 3160 6209153173 5613720 
4875 112 725 | 42012661709 269 ! 97 4 
7 
15 
7 
72 
18 
183- 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnych 
Sikawek 
Wężytłoczącychwmetrach4-kołołychbeczkowozów2-kołowychbeczkowozówWiadereknawodę 
Drabin 
OsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychKocówratunkowychPomostówgzymsowych|Przyrządówdymowychioddechowych|ApteczekstrażackichNoszydlarannych4kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych|2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnychparowych4-kotowychssąco-ttoczących2-kotowychssąco-ttoczących4-kotowychbezssącegowęża2-kotowychbezssącegowężaprzenośnychmałychręcznychWężytłoczącychwmetrach4-kołołychbeczkowozów2-kołowychbeczkowozówWiadereknawodęmechanicznychwysuwalnychprzenośnychskładanychzwykłychpojedynczychhakowychdookiendachowychOsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychKocówratunkowychPomostówgzymsowych|Przyrządówdymowychioddechowych|ApteczekstrażackichNoszydlarannych4kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych|2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
55 Skałat 
1161 
4 
119 
22169115218 
5 
6753 
116 
i65332 
, 
2 
56 Śniatyn .... 1 
23• 
5 
11 
17316211 
4422 1 
5725249 
165 
21 
1 
11 
1 
57 Sokal 
1411 
7 
6 
3 
98 
60 1138 4 299 
59 
311943220. 
10 25 
1 
2• 
58Stanisławów..13721101014223314672762592 
2416178184.42572231 
1 
3• 
59 Stary Sambor . 
• 
2 
3331129013419126 
533252932630517 
60 Stryj 
1881 
530 
4324711584666941 
132812201041.652251112122•1 1 
61 Tarnobrzeg . . . 
. 
510 
10242 
2 
514288310534 
465 4 115 
259 
418810 
2 
• 
1 
8 
62 Tarnopol .... 1 4 32 1 
3743115579247883288741 
4 489131141344i7465865023 
' 
23421 
63 Tarnów .... 2 
2 
41 
102115 
4062917432211 
4 
77 
42 
31141520111 1111 
64 Tłumacz .... 1 
• 
5 
45312128494819363 
3274350 
72 
221914 
• 
2 
65 
66 
Trembowla . . 
Turka 
1 
27 
1 
5 
1 
31 
1 
46 
264 
30 
525 
2 
40 
10 
21 
927 
1 
8 
2 
72 
. 
10 
i. 
151 
1 
5 
4 
11•2 
• 
67Wadowice...3 4 6 
1751 
4 
314451122175•28 
231230 
2851291• 
21 12 
• 
68Wieliczka...2 
6 
9112033 
3 
778102010490132293122526'131002222122 
6 
V.Razem. 15 3611172136 68 25 20151 221010820186466 41831011 30 4160101430 41638492189315T921610141681 16 
184 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnych 
Sika 
Wężytłoczącychwmetrach4-kołowychbeczkowozówj2-kołowychbeczkowozówWiadereknawodę 
Drabin 
BabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychKocówratunkowychPomostówgzymsowychPrząrządówdymowychioddechowychApteczekstrażackichNoszydlarannych4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
Wydział 
powiatowy 
WspinalniStrażnicpożarnychMagazynównaprzyrządyWieżyobserwacyjnychparowych4-kołowychssąco-ttoczących2-kolowychssąco-tłoczących4-kołowychbezssącegowęża2-kolowychbezssącegowężaprzenośnychmałychręcznychWężytłoczącychwmetrach4-kołowychbeczkowozówj2-kołowychbeczkowozówWiadereknawodęmechanicznychwysuwalnyohprzenośnychskładanychzwykłychpojedynczychhakowychdookiendachowychOsękBabogniowychLatarnidooświetlaniapogorzeliskaLinewekratunkowychWielkichworówratunkowychKocówratunkowychPomostówgzymsowychPrząrządówdymowychioddechowychApteczekstrażackichNoszydlarannych4-kołowychwozówrekwiz.-osobowych4-kołowychwozówrekwizytowych2-kołowychwozówrekwizytowychCzółenratunkowychwraziepowodzi 
69 
Zaleszczyki . . . 
2 
2 
4 
6 
3 
1 
3 
217 
87 
4 
69 
1 
465 
4 
11 
169 
4 
4 
12 
1 
18 
70 
Zbaraż 
.. .. 
1 
1 
2 
3 
1 
80 
2 
100 
2 
12 
4 
8 
60 
4 
12 
1 
2 
71 
Złoczów 
.... 
1 
3 
71 
10 
9 
1 
3 
32 
535 
51 
30 
1462 
3 
1 
509 
13 
18 
668 
23 114 
16 
11131 
1 
72 
Żółkiew 
.... 
1 
4 
3 
3 
8 
1 
1 
2 
459 
6 
10 
124 
1 
11 
4 
3 
26 
6 
16 
12 
4 
1 
2 
73 
Żydaczów 
. 
. 
. 
4 
8 
64 
5 
2 
5 
176 
169 
11 
31 
618 
6 
594 
6 
12 
739 
21 327 
11 
2 
211 
74 
Żywiec 
.... 
12 
41 
10 
3 
1 
5 
1 
17 
770 
2 
6 
19453 
• 
19 
9 
11 
108 
50 
26 
23 
12211 
VI. Razem . 7 
16 
272 
37 
27 
10 
10 
15 
442 
2100 
76 
86 
256756 
11 
1610 
40 
63 
1770 104 491 
86 
17 
864 
Zestawienie : 
• 
I. Razem . 
II. 
„ 
. 
III. 
„ 
. 
IV. 
- 
„ 
. 
V. 
„ 
. 
VI. 
„ 
. 
13 
16 
16 
15 
15 
7 
24 
24 
38 
29 
36 
16 
88 
56 
118 
70 
111 
27 
2 
5 
5 
2 
7 
2 
2 
• 
92 
99 
125 
83 
136 
37 
85 
71 
57 
82 
68 
27 
23 
20 
32 
29 
25 
10 
28 
15 
14 
18 
20 
10 
88 
40 
121 
41 
151 
15 
2507 
8392 
7004 
3160 
2210 
442 
7004 
4202 
10521 
6209 
10820 
2100 
144 
126 
182 
153 
186 
76 
155 
497 
275 
173 
466 
86 
4125 
4492 
6302 
5613 
4183 
2567 
1 
7 
13 
7 
10 
5 
3 
5 
20 
20 
11 
6 
24 
20 
32 
21 
30 
11 
4229 
9696 
10081 
4875 
4160 
1610 
77 
100 
120 
112 
101 
40 
346 
267 
637 
725 
430 
63 
4022 
10132 
9856 
4201 
4168 
1770 
212 
1395 
249 
266 
849 
104 
1029 
1117 
26.30 
1709 
2189 
491 
194 
241 
361 
269 
315 
86 
22 
2 
9 
9 
7 
1 
2 
7 
7 
9 
2 
1 
8 
4 
2 
1 
7 
7 
23 
12 
16 
7 
8 
7 
5 
7 
10 
4 
16 
16 
15 
14 
8 
' 
9 
6 
14 
7 
16 
6 
17 
7 
8 
4 
3 
2 
1 
34 
33 
42 
18 
16 
19 
• 
Ogólna suma . j 82 167 470 23 2 572 390 139' 105 456 23715 40856 867 
I1652 27282 43 65 138 34651 550 2468 34149 3075 9165 1466 29 28 11 72 36 91 58 44 
6 
132 
*) Pomimo kilku urgensów Wydziału krajowego wykazów nie nadesłano; cyfry podane na podstawie dawniejszych wykazów. 
w 
Wykaz przyrządów 
w gminach, 
które 
nic posiadają straży pożarnych. 
Biała *) 
Bobrka 
1210 
41103 
60 
9 
18 136 590 896 
76 
Bochnia 
342687 
11 
3217 2203 1979 
25 563 
Bohorodczany . . 
4 
8 319' 
15 
2 280 770 465 
Borszczów . . . 
331 
1 1041 32 
4 
76 362 2170 1168 
44 
Brody . . 
• 
3 
2 
40 
10 
21 
80 187 
• 
11 
Brzesko 
11• 
1 32 1666 142 
9 
• 
815 980 633 
6 300 
Brzeżany 
.... 
2 
124 
8 
37 
1 
4 274 579 450 
12 249 
Brzozów 
.. .. 
1 
12 
15 
16 
• 
• 
3 
60 
Buczacz 
.. .. 
11 
35519 
53 
22 
35 344 627 1119 
Chrzanów *) . . . 
. 
Cieszanów 
. 
. 
. 
3 
3 
82 
12 
27 654 186 
90 
Czortków *) . . . 
• 
• 
Dąbrowa 
.. .. 
2 
5 1027 
1 
1195 797 902 
10 580 
Dobromil .... 
318 
191 412 259 
28 
Dolina 
1 
11676 
1297 1485 1508 
237 
Drohobycz **) 
. 
. 
. 
I. Suma . 
6102041681850138S 
46 135 8159 11350 9812 
53 2178 
12* 
187 
186 
Gorlice 
• 
• 
213864 
16 
1308 2173 963 
45 
36 
Gródek 
1 
11 
10 
10 
4 
124 295 
24 
Grybów 
... . 
. 
3 
2 476 
28 
50 766 523 
29 
25 
Horodenka . . . 
432 
1 251 
38 
7 
8 400 
7 
44 
1 
Husiatyn 
.... 
37 
51235 
4 
3 
35 
5 330 
556 
60 
Jarosław *) 
. 
. 
. 
• 
• 
. 
Jasło 
1311 
1634 
20 3014 
1577 2097 
12 729 
Jaworów .... 
56 
. 
324 131 
14 
Kałusz 
1 
• 
1645 
2 
20 
1177 1639 904 
20 
Kamionka Strum. 
113 
22 
67 
39 
1 
4 129 1016 982 
• 
145 
Kolbuszowa . . . 
3262 
724 4193 1501 
8 170 
Kołomyja .... 
• 
1 
53 
• 
171 1123 600 
135 
Kossów ... 
1. 
200 
. 
• 
10 103 203 
• 
Kraków 
... . 
8181 
18 424 416 
15 
2 389 576 580 
23 399 
Krosno 
111 
5 739 
7 
• 
867 832 775 
15 
37 
Łańcut 
3213537336 
54 
22 
52 7935 5851 4473 
1459 
Limanowa . . . 
, 
. 
, 
2 171 
109 953 819 
190 
II. Suma . 9 33 24 8 14 87 17423 632 3068 121 12097 21125 16181 1060 3420 
189 
188 
Lisko 
4 
42366 
39 
1 
26 405 412 
14 
Lwów**) 
. 
. 
. 
. 
Mielec 
1 
. 
1928 
10 
1054 1769 1608 
633 
Mościska 
.... 
136 
• 
402 131 256 
256 
Myślenice .... 
15 
90 
1 200 628 459 
11 
Nadworna .... 
1 
1 
14 
2 
9 600 
48 
. 
Nisko*) 
• 
• 
NowySącz... 
1 
11 
1 208 
20 
106 947 658 
160 
NowyTarg...21061 
14 128 
171 
1 415 1684 1341 
Pilzno 
1 
748 
• 
472 1127 635 140 
63 
Podhajce**) . . . 
• 
Przemyśl .... 
23 
5 
697 
26 
12 
4 481 1111 914 
30 267 
Przemyślany 
. 
. 
1a 
• 
- 
2 
5 
6 
10 
8 
68 162 590 
50 
24 
Rawa ruska 
. 
. 
10 
56 
29 
37 
• 
6 
20 
46 
Rohatyn 
.. .. 
6 
. 
7 423 
1 
450 
108 
95 
Ropczyce 
.... 
12601 
40 
1 
2033 1783 534 
318 
Rudki*) 
.... 
• 
• 
III.Suma.|«11638 217346373 
349 
24 
17 5722 10367 7609 220 1841 
190 
191 
192 
193 
Rzeszów 
.... 
441412194235 
55 
37 
2 2297 1831 1370 
• 
784 
Sambor 
.. .. 
2 
11424 
1 241 832 293 
2 280 
Sanok 
2 
• 
148 
• 
• 
432 590 354 
129 
Skałat 
112 
158 
35 265 
14 
77 
35 
14 416 
40 
Śniatyn 
11. 
3 
6 
• 
26 
3 633 
200 
Sokal 
• 
• 
• 
. 
• 
Stanisławów . . . 
14 
1 
231 
20 
• 
102 525 225 
10 
Stary Sambor . . 
2 
1376 
• 
26 314 300 101 
Stryj 
7454519 
49 
• 
2 523 1620 1336 
2 160 
Tarnobrzeg . . . 
1212•4356 
15 
2 
• 
360 1637 1556 
• 
1818 
Tarnopol .... 
1 103 
14 
4 
4 148 
53 
80 
61 
50 
Tarnów *) 
... 
• 
• 
• 
Tłumacz 
.... 
2 
18 
68 
• 
• 
39 282 125 
• 
Trembowla . . . 
15 
215 
96 
29 
1 
26 417 
20 163 
56 
Turka 
Wadowice *) 
. 
. 
. 
• 
Wieliczka .... 
431 
896378 
5 
2 2119 2247 1576 
46 700 
IV. Suma . 
>11346 71412712560 525 
63 114 6765 9968 8427 212 4317 
Zaleszczyki . . . 
716 
400 
62 
6 
5 622 523 610 
20 
Zbaraż *).... 
• 
Złoczów 
.... 
25 
29120 
37 
28 
40 717 1469 1437 
60 170 
Żółkiew *).... 
Źydaczów .... 
22 
• 
256 
26 
1 
2 
65 1213 1119 
72 484 
Żywiec *).... 
• 
V.Suma . 
414189776 
125 
35 
47 1404 3205 3166 132 674 
Zestawienie: 
Suma I. 
61020416818501 
388 
46 135 8159 11350 9812 
53 2178 
„ 
II..933248148717423 
632 3068 121 12097 21125 16181 1060 3420 
„ 
HI. • 
41538217345373 
349 
24 
17 5722 10367 7609 220 1841 
,. 
IV..51346 71412712560 
525 
63 114 6765 9968 8427 212 4317 
» 
V.. 
414189 
776 
125 
35 
47 1404 3205 3166 132 
674 
Ogólna suma . 24 75 142 22 69 338 44G33 2019 3236 434 34147 56015 45195 1677 12430 
194 
19& 
*) W nadesłanych wykazach nie wyszczególniono. 
**) Pomimo kilku urgensów Wydziału Krajowego wykazów 
nie nadesłano. 
Zaleszczyki . . . 
716 
400 
62 
6 
5 622 523 610 
20 
Zbaraż *).... 
• 
Złoczów 
.... 
25 
29120 
37 
28 
40 717 1469 1437 
60 170 
Żółkiew *).... 
Źydaczów .... 
22 
• 
256 
26 
1 
2 
65 1213 1119 
72 484 
Żywiec *).... 
• 
V.Suma . 
414189776 
125 
35 
47 1404 3205 3166 132 674 
Zestawienie: 
Suma I. 
61020416818501 
388 
46 135 8159 11350 9812 
53 2178 
„ 
II..933248148717423 
632 3068 121 12097 21125 16181 1060 3420 
„ 
HI. • 
41538217345373 
349 
24 
17 5722 10367 7609 220 1841 
,. 
IV..51346 71412712560 
525 
63 114 6765 9968 8427 212 4317 
» 
V.. 
414189 
776 
125 
35 
47 1404 3205 3166 132 
674 
Ogólna suma . 24 75 142 22 69 338 44G33 2019 3236 434 34147 56015 45195 1677 12430 
194 
19& 
*) W nadesłanych wykazach nie wyszczególniono. 
**) Pomimo kilku urgensów Wydziału Krajowego wykazów 
nie nadesłano. 
TREŚĆ. 
W. W . W . W. Jana Kasprowicza 
S 
1872—1875. Okres wstępny 
5 
1875—1885. Okres pierwszy 
. 
37 
1886—1900. Okres drugi . ... 
47 
A. Organizacya straży pożarnych 
68 
B. Związki okręgowe 
75 
C.Zaprowadzenie jednolitości w umundurowaniu i uzbroje- 
niu strażackiem 
79 
1). Udzielanie wskazówek i materyalnej pomocy ... 
80 
E. Nadzór nad wykonywaniem policyi ogniowej ... 
82 
F. Kursa pożarnictwa 
84 
G. Wydawnictwo czasopism, podręczników, broszur i t. d . 
89 
H. Kasa Zapomóg 
95' 
I. Honorowe odznaki za długoletnią służbę .... 
98 
K. Wystawy i pośrednictwo w zakupnie przyrządów i przy- 
borów pożarnych 
101 
L. Kancelarya, zarząd funduszami Związku i inne ważniejsze 
sprawy 
... 
103 
Wierny, Walny, Wolny, Wasz 
109 
Kroniczka ważniejszych wydarzeń w życiu Związkowych Straży . 
113 
Szematyzm i statystyka 
133. 
Zarząd Związku Krajowego 
135 
Zarządy Związków Okręgowych 
138 
Zarządy Związkowych Towarzystw 
144 
Liczby członków Związkowych straży pożarnych . 
. 
. 
159 
Rodzaje straży pożarnych 
167 
Zestawienie straży pożarnych wedle lat ich założenia . 
. 
170 
Zestawianie powiatami ilości straży pożarnych 
. 
, 
. 
173 
Zestawianie powiatami ilości przyrządów i przyborów pożar- 
nych w gminach, które posiadają straże pożarne 
. 
. 
179 
Wykaz przyrządów w gminach, które nie posiadają straży 
pożarnych 
185 
198- 
Ryciny: Albert Karakiewicz 
Stanisław Polanowski 
Aleksander Piotrowski 
Godło strażackie 
Książę Adam Sapieha 
Dr. Alfred Zgórski . 
Dr. Ludwik Cwildicer 
Antoni Bahr 
Bruno Hryniewicz . 
Dr. Karol Kowalski 
Władysław Muhln . 
Dr. Zygmunt Mięczyński 
Henryk Rewakowicz 
Augustyn Locher . 
Antoni Szczerbowski 
198- 
Ryciny: Albert Karakiewicz 
Stanisław Polanowski 
Aleksander Piotrowski 
Godło strażackie 
Książę Adam Sapieha 
Dr. Alfred Zgórski . 
Dr. Ludwik Cwildicer 
Antoni Bahr 
Bruno Hryniewicz . 
Dr. Karol Kowalski 
Władysław Muhln . 
Dr. Zygmunt Mięczyński 
Henryk Rewakowicz 
Augustyn Locher . 
Antoni Szczerbowski 
198- 
Ryciny: Albert Karakiewicz 
Stanisław Polanowski 
Aleksander Piotrowski 
Godło strażackie 
Książę Adam Sapieha 
Dr. Alfred Zgórski . 
Dr. Ludwik Cwildicer 
Antoni Bahr 
Bruno Hryniewicz . 
Dr. Karol Kowalski 
Władysław Muhln . 
Dr. Zygmunt Mięczyński 
Henryk Rewakowicz 
Augustyn Locher . 
Antoni Szczerbowski 
198- 
Ryciny: Albert Karakiewicz 
Stanisław Polanowski 
Aleksander Piotrowski 
Godło strażackie 
Książę Adam Sapieha 
Dr. Alfred Zgórski . 
Dr. Ludwik Cwildicer 
Antoni Bahr 
Bruno Hryniewicz . 
Dr. Karol Kowalski 
Władysław Muhln . 
Dr. Zygmunt Mięczyński 
Henryk Rewakowicz 
Augustyn Locher . 
Antoni Szczerbowski 
198- 
Ryciny: Albert Karakiewicz 
Stanisław Polanowski 
Aleksander Piotrowski 
Godło strażackie 
Książę Adam Sapieha 
Dr. Alfred Zgórski . 
Dr. Ludwik Cwildicer 
Antoni Bahr 
Bruno Hryniewicz . 
Dr. Karol Kowalski 
Władysław Muhln . 
Dr. Zygmunt Mięczyński 
Henryk Rewakowicz 
Augustyn Locher . 
Antoni Szczerbowski 
198- 
Ryciny: Albert Karakiewicz 
Stanisław Polanowski 
Aleksander Piotrowski 
Godło strażackie 
Książę Adam Sapieha 
Dr. Alfred Zgórski . 
Dr. Ludwik Cwildicer 
Antoni Bahr 
Bruno Hryniewicz . 
Dr. Karol Kowalski 
Władysław Muhln . 
Dr. Zygmunt Mięczyński 
Henryk Rewakowicz 
Augustyn Locher . 
Antoni Szczerbowski 
198- 
Ryciny: Albert Karakiewicz 
Stanisław Polanowski 
Aleksander Piotrowski 
Godło strażackie 
Książę Adam Sapieha 
Dr. Alfred Zgórski . 
Dr. Ludwik Cwildicer 
Antoni Bahr 
Bruno Hryniewicz . 
Dr. Karol Kowalski 
Władysław Muhln . 
Dr. Zygmunt Mięczyński 
Henryk Rewakowicz 
Augustyn Locher . 
Antoni Szczerbowski